پرسش: در برنامه تلویزیونی که در بی بی سی فارسی در شب ۱۲ ربیع الاول پخش شد، شما از احترام گذاشتن به صحابه صحبت کردید. اینکه توهین نکردن به مقدسات دیگران حتی غیرمسلمین امری عقلی است جای مجادله ندارد اما از لغت احترام چیزی بیشتر از آن برداشت می شود. آیا می توان از گفته شما برداشت کرد که ما باید خلفا را محترم بشماریم؟ یا این احترام باید قلبی باشد؟
مساله دیگری که می خواهم سوال کنم راجع به غدیر است، سوالی که همیشه ذهن مرا مشغول کرده بود این بود که چطور ممکن است پیامبر چیزی را بفرماید و امت دقیقا بر خلاف آن عمل کنند.آیا این گفته بعضی که فرموده پیامبر درمورد علی علیه السلام یک سخن ارشادی بوده و به قولی غیر الزام آور بوده صحیح است؟ به هر حال به نظر من در اینجا یک تناقض وجود دارد اگر واقعا خلفا و امهات المومنین بر خلاف دستور قطعی پیامبر عمل کرده باشند که جای احترام ندارند و فقط باید به آنها توهین نکنیم و اگر چنین نبوده که اصلا بحثی نیست.
پاسخ:
الف. می توان به باورهای دیگران احترام گذاشت، در عین اینکه باور نداشت، احترام گذاشتن تلازمی با تمایل قلبی ندارد و اصولا معنایی بیش از عدم توهین و مدارا و رواداری از آن برداشت نمی شود.
خلفای راشدین، امهات مومنین و صحابه‌ی پیامبر (ص) از آن رو که برای اکثر مسلمانان مورد احترام هستند، از جانب شیعیان اهل بیت (ع) باید محترم شمرده شده به این معنا که به آنها اهانتی نشود، انتقاد مودبانه از ایشان هم هیچ اشکالی ندارد.
ب. درباره حدیث غدیر خم مستحضرید که این حدیث در کتب معتبر اهل سنت نیز روایت شده متواتر است و هیچ مسلمانی نمی تواند صدور آن را از پیامبر (ص) انکار کند.
اختلاف شیعه و سنی در مفاد سخن پیامبر (ص) و معنای مولی و ولایت است. اهل سنت مراد پیامبر (ص) را نصرت و محبت علی بن ابی طالب می دانند، در حالی که شیعه می گوید مراد سرپرستی است نه محبت. هر کدام هم ادله‌ی خود را اقامه کرده اند.
اینکه مراد پیامبر (ص) چه بوده یک حرف است، اینکه اکثریت صحابه در آن زمان و بویژه بعد از رحلت پیامبر (ص) چه فهمیدند حرف دیگری است. اینکه غلط فهمیدند با اینکه تعمدا خلاف مراد پیامبر شان عمل کردند تفاوت دارد. دشوار است بگوئیم اکثر صحابه و غالب مسلمانان عمدا بر خلاف نظر پیامبرشان عمل کردند، هرچند خطایشان محتمل است.
موفق باشید
محسن کدیور
