وجه نیاز به امام و فلسفه‌ی غیبت

پرسش: چرا شیعه به وجود امام در تمام دوران حیات بشر بعد از رحلت نبی مکرم اسلام تاکید دارد؟ و لزوم طرح این مساله توسط متکلمان شیعی چیست؟ با توجه به  اینکه یا باید قائل به امامان بی شماری تا به امروز بود یا قائل به تولد امام مهدی در همان قرون ابتدایی ظهور اسلام و غیبت ایشان  تا به امروز بود؟ اصلا چه  لزومی به غیبت چند صد ساله هست و دلیل غیبت چیست؟ اگر حفظ جان امام است خدا خود اگر اراده کند جان امام را در حضور ایشان نیز تضمین خواهد کرد آن گونه که جان پیامبران را تضمین کرد.

 

 

پاسخ:

نظریه‌ی امامت بتدریج تکوین یافته است. به باور شیعه ائمه منبع معرفت دینی پس از وحی و سنت پیامبر بوده اند. امر زمامداری سیاسی و قضاوت به تدریج با توجه یه بسته شدن فضا در حد یک آرمان باقی ماند. ولایت تکوینی و کرامات مابعدالطبیعی از آغاز از ملزومات امامت نبود اما بتدریج اضافه شد و شاخ و برگ یافت.
امامت به عنوان سومین منبع معرفت دینی ملازم با افرادی بود که باب علم مدینة النبی بودند و در برابر مدرسه‌ی صحابه روایتی دیگر از تعالیم نبوی را عرضه می کردند، که مدرسه‌ی اهل بیت نام گرفت. نیاز دائمی به حضور امام که روایاتی هم برآن اشاره دارد، از سنخ ولایت تکوینی (ساحت سوم ائمه) است که از جمله ضروریات مذهب شمرده نمی شود. زمامداری سیاسی ائمه هم به جز چهار سال و پنج ماه در زمان علی بن ابی طالب و چند ماه امام حسن مجتبی اتفاق نیفتاده و زندگی جریان داشته است. اما استفاده‌ی علمی از ائمه با میراث علمی ایشان فی الجمله قابل تامین بوده است.
نخستین رساله های غیبت که به دست ما رسیده است متعلق به قرن پنجم است: غیبت نعمانی، غیبت شیخ مفید، غیبت شیخ طوسی. نخستین اظهار نظرهای بجا مانده در کتب شیخ صدوق و سید مرتضی قابل مطالعه است. تلقی علمای قرون چهار و پنج بسیار بسیط تر از تلقی رایج از مسئله‌ی غیبت است. در این زمینه به یاری خدا بیشتر سخن خواهم گفت.

موفق باشید

محسن کدیور