در این مجال به چهار نکته در ارتباط با بلوغ به اختصار اشاره می‌شود: ملاک بلوغ، سن بلوغ در روایات، بلوغ در فقه امامیه، اقسام بلوغ.
الف. ملاک بلوغ
بلوغ موضوعی طبیعی و عرفی است، و از حقایق شرعیه محسوب نمی‌شود، البته از شرائط تکالیف شرعیه به حساب می‌آید.
نشانه‌ی بلوغ در پسران احتلام، و در دختران قاعدگی (حیض) است. دیگر تغییرات حاصله در بدن در این ایام از نشانه‌های طبیعی علامت اصلی هستند.
سن از أمارات (نشانه‌های) تعبدی بلوغ نیست، معیار بلوغ جنسی هم محسوب نمی‌شود. در شرائط جغرافیایی مختلف، شرائط فرهنگی متفاوت و افراد سن بلوغ جنسی تفاوت می‌کند.
ب. سن بلوغ در روایات
سنین مذکور در روایات از مختصات زمان و مکان صدور آن روایات است و قابل تعمیم به شرائط دیگر جغرافیایی و فرهنگی نیست.
روایات در تعیین سن بلوغ دختران متفاوتند از ۶ تا ۱۶ سال. سن بلوغ دختران در روایات معتبر ۹، ۱۰ و ۱۳ سال است.
ج. بلوغ در فقه امامیه
فقهای امامیه در زمینه‌ی سن بلوغ دختران بین قاعدگی و سن خاص چهار قول اختیار کرده‌اند:
اول. عدم تعیین سن خاص و اکتفا به قاعدگی، نظر شیخ صدوق در المُقنع و سیدمرتضی در جُمَل العلم و العمل.
دوم. ۹ سال قمری، نظر مشهور با ادعای اجماع از زمان شیخ طوسی.
سوم. ۱۰ سال قمری، نظر قطب راوندی در فقه‌القرآن، یحیی بن سعید در الجامع للشرایع. این قول یکی از اقوال شیخ طوسی در مبسوط (کتاب صوم) و یکی از اقوال ابن حمزه در الوسیلة است.
چهارم. ۱۳ سال قمری، فیض کاشانی در مفاتیح‌الشرایع روزه‌ی دختری که به سن ۱۳ سالگی نرسیده و قاعده هم نشده است واجب نمی‌‌داند، حال آن‌که همو اجرای حد را بر دختران ۹ ساله مجاز دانسته است.
فقیهان در مورد بلوغ پسران در یکی از دو علامت احتلام و رسیدن به ۱۵ سال قمری نسبتا هم‌داستان هستند.
به نظر من علامت بلوغ جنسی پسران احتلام، و علامت بلوغ جنسی دختران قاعدگی است. سن مکلف سالم در امر بلوغ جنسی موضوعیتی ندارد.
د. اقسام بلوغ
بلوغ اقسامی دارد و در همه‌ی امور از قبیل امور جنسی، عبادی، جزائی، اقتصادی، سیاسی و غیر آن لزوما یکسان نیست.
بلوغ با بلوغ جنسی آغاز می‌شود.
بلوغ عبادی یا سن تکلیف همان بلوغ جنسی است (احتلام در پسران و قاعدگی در دختران).
بلوغ در امور اقتصادی و سیاسی یا امور جزایی و کیفری امری عرفی است، و بعد از بلوغ جنسی رخ می‌دهد. عقلا در این حوزه‌ها سن را ملاک دانسته‌اند. در دوران ما بلوغ در امور اقتصادی، سیاسی و کیفری حداقل ۱۸ سال تمام شمسی است.
روزه با دیگر عبادات تفاوت دارد، علاوه بر بلوغ توان بدنی روزه‌دار نیز در آن شرط است.
زمان رعایت پوشش شرعی همان زمان بلوغ جنسی و یا تکلیف عبادی است.
۲۱ خرداد ۱۳۹۲
