جانشینی پیامبر: نصب یا انتخاب؟

پرسش: از مطلبی تحت عنوان از غدیر تا وفات پیامبر برایم سوال ایجاد شده خواهشمند است راهنمایی بفرمایید.
چرا اکثر صحابه نص غدیر را به عنوان زمامداری سیاسی امام علی (ع) برداشت نکردند؟ چرا فقط مرجعیت دینی قابل برداشت است؟ آیا از واژه “ولی” فقط دینی (امامت) برداشت می شود یا سیاسی (خلافت) هم قابل برداشت است؟ جالب است خود جناب عمر به امام علی تبریک گفتند. این تبریک برای چه بود؟
من همیشه برایم سوال بوده که حتی اگر این نص غدیر و همه گفته های پیامبر را کنار بگذاریم و فقط ببینیم که چه کسی اصلح تر بوده باز می بینیم که امام علی (ع) از همه اصلح تر و فضائلش بیشتر بوده. چرا باز او را در شورا راه ندادند و انتخاب نکردند؟ شنیده می شود که علی (ع) راضی بود و بیعت کرده و هیچ وقت با خلفا از اول هم مشکل داشته. دوست بودند فامیل بودند و غیره. دروغ است که می گویند اینها با هم مشکل داشتند. در حالیکه امام بخاری در صحیحش می گوید که علی(ع) تا شش ماه بیعت نکرده. چرا بیعت نکرده؟
یه مطلبی به ذهنم رسید. جالب است بعضی ها به هر دری می زنند تا راهی برای فرار پیدا کنند. مثلاً دنبال این هستند که آیا بعد نص غدیر، نص دیگری هم هست! اگر غیر نص است و حق مطلب ادا شده دیگر چه نیازی است که ببینیم آیا پس از آن نصی از سوی پیامبر ارائه شده یا خیر؟ اگر پیامبر بعد از نص غدیر، آن را منسوخ کند این درست است ولی وقتی چیزی پیدا نشود همان نص قبلی به قوت خود باقی خواهد بود. درست است؟
در آخر سوالی از جنابعالی داشتم و این است که آیا استناد علمای شیعه را به نص غدیر، جهت اثبات خلافت بلافصل امام علی (ع) پس از رسول اکرم (ص) را قبول دارید؟
آیا امامت و خلافت پس از رسول اکرم را نصبی می دانید یا انتخابی؟ آیا خداوند (قرآن) نصب را مد نظر داشته یا انتخاب را؟

 

 

پاسخ:
ای کاش مسائل به همین سادگی بود که شما ترسیم کرده اید. از حدیث طولانی غدیر تنها  عباراتی از قبیل «من کنت مولاه فهذا علی مولاه الله وال من والاه و عاد من عاداه» متواتر است. دیگر فقرات آن به طرق مختلف روایت شده است و با تفصیلاتی که در منابع شیعی آمده اهل سنت روایت نکرده اند یا حداقل متواتر بین فریقین محسوب نمی شود.
همین عبارت فی الجمله متواتر هم به طرق مختلف معنی شده است. اکثر مسلمانان صدر اسلام از این عبارت لزوم محبت علی را درک کردند نه بیشتر. اینکه ما چه دوست داریم یا درست می دانیم با واقعیات تاریخی لزوما یکی نیست.
به باور من علی بن ابی طالب (ع) در میان صحابه‌ی پیامبر (ص) اصلح، اعلم، اسبق در اسلام، اشجع، اتقی، اقضی و اقرب به رسول الله (ص) بود.
به باور شیعیان پیامبر (ص) ایشان را بعد از خود به امامت نصب کرد. امامت به معنای مرجعیت دینی امری انتخابی نیست. در قرآن کریم بدون ضمیمه شدن روایات در مسئله‌ی امامت به معنی جانشینی محمد بن عبدالله (ص) دلیل مستقلی در دست نیست. خود پیامبر (ص) هم به عنوان حاکم مدینه منتخب مردم یثرب بود. منصب نبوت امری متفاوت با زمامداری است. در امامت نیز ساحت مرجعیت دینی امری متفاوت با ساحت زمامداری است.
پیشنهاد می کنم مقالات قبلی مرا درباره امامت مطالعه فرمایید تا تفاوت بین ساحات امامت را دریابید.
موفق باشید.