وقت نماز

 

وقت نماز

(برخی احکام)

تعیین أوقات شرعی
اهم اوقات شرعی «در مناطق معتدل» عبارتند از سحر، طلوع آفتاب، ظهر، غروب و نیمه شب. سحر اول سپیده صبح (فجر صادق) است، زمانی است که خورشید در زاویه ۱۷.۷ درجه (هفده و هفت دهم) زیر افق قرار دارد. طلوع خورشید زمانی است لبه بالایی قرص خورشید از زیر افق ناظر سر برمی‌آورد. ظهر شرعی زمانی است که قرص خورشید در حرکت روزانه خود به نصف النهار ناظر برسد. غروب آفتاب زمانی است که مرکز قرص خورشید ۵۰ دقیقه قوس زیر افق ناظر باشد. نیمه شب شرعی وسط بین غروب خورشید و سحر روز بعد است که که ممکن است دقایقی با نیمه شب نجومی (ساعت صفر بامداد) تفاوت داشته باشد.

برای تعیین ساعات شرعی می توان به نرم افزار مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران اعتماد کرد. در دیگر کشورها علاوه بر گزینه دیگر کشورها در نرم افزار مذکور، باید مرکزی که مورد اعتماد مسلمانان محلی باشد برای تعیین أوقات شرعی پیدا کرد. (۱۶ خرداد ۱۳۹۸)

تعیین اوقات شرعی (به غیر از ظهر شرعی) به چند عامل بستگی دارد: عرض و طول جغرافیایی محل، و روز در سال شمسی. (۱۴ مرداد ۱۳۹۲)

وقت نماز صبح

زمان نماز صبح برای مناطق معتدل از سپیده صبح تا طلوع آفتاب است. نزديك اذان صبح سپيده اي در سمت مشرق به شكل عمودي پديدار مي‎شود كه به آن “فجر اول” يا”فجر كاذب” مي‎گويند، پس از دقايقي آن سپيده ناپديد شده و سپيده ديگري به صورت افقي در همان سمت نمايان مي‎گردد كه به آن “فجر دوم” يا “فجر صادق” مي‎گويند. هنگامي كه فجر صادق نمايان شود آغاز وقت نمازصبح مي‎باشد، و پايان آن هنگامي است كه آفتاب طلوع نمايد. (۱۱ شهریور ۱۳۹۲)

در دیگر مناطق نماز را باید بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب اقامه کرد و روز را با نماز صبح آغاز نمود. در مناطقی که شش ماه سال شب و شش ماه سال روز است، و مناطقی که در برخی فصول سال شب بسیار کوتاه و روز بسیار بلند دارند از جمله مناطق بالای مدار ۴۳ درجه، أوقات نماز مشابه ساعات یکی از شهرهای مناطق معتدل (مثلا مکه) در همان روز تعیین می شود. به عنوان مثال ساعات نماز صبح شهری مثل اسلو در تابستان مشابه ساعات سحر و طلوع آفتاب شهری معتدل (مثل مکه) خواهد بود ولو در شهر مورد بحث (اسلو) آفتاب چند ساعت قبل طلوع کرده باشد، به همان روالی که در مورد روزه چنین مناطقی بحث شد. روزه در مناطق بالای مدار ۴۳ درجه

دلیل مسئله هم دقیقا همان دلیل است: مشقت نوعیه برای ساکنان چنین مناطقی در صورتی که بخواهند برای نماز صبح برخیزند و به سر کار یا تحصیل هم بروند. اگر هم بخواهند بعد از نماز صبح بخوابند علاوه بر خواب منطقع نماز غالبا خواب آلود و با کسالت برگزار می شود. این رای از باب ترجیح اهم (نماز با هشیاری و بدون کسالت) بر مهم (نماز در وقت) نیست، بلکه بر این مبناست که اصولا أوقات نماز و روزه در کتاب و سنت متناسب با أوقات سحر، طلوع و غروب آفتاب و نیمه شب مناطق معتدل تعیین شده و رعایت این علائم طبیعی برای نماز وروزه در مناطق قطبی غیرممکن و در مناطق نزدیک به قطب (حداقل بالای مدار ۴۳ درجه) منجر به مشقت شدیده نوعیه می شود و در شریعت سهله سمحه نمی توانند اماره و نشانه زمانی عباداتی از قبیل نماز و روزه قرار گیرند. همه را هم نمی توان به تهجد و شب زنده داری موظف و مجبور کرد! ساکنان مناطق معتدل اگر حداقل شش ماه (بهار و تابستان) در مناطق بالای مدار ۴۳ درجه نماز بخوانند و روزه بگیرند به مشقت نوعیه رعایت علایم مناطق معتدل در این مناطق اذعان خواهند کرد. (۱۶ خرداد ۱۳۹۸)

زمان اذان مغرب

در اینکه در مناطق معتدل زمان اذان مغرب زمان غروب آفتاب است یا مغرب (زمان زوال حمره مشرقیه) دو قول است: اول غروب آفتاب و مخفی شدن قرص خورشید از دیدگان، دوم زایل شدن سرخی آسمان در طرف مشرق. فاصله‌ زمانی این دو قول در مناطق معتدل حدودا ۲۰ دقیقه تا حداکثر نیم ساعت است. توضیح آنکه هوا یکباره تاریک نمی شود. ابتدا خورشید غروب می کند، بعد در طرف مشرق آسمان سرخ می شود، آنگاه که این سرخی زایل می شود.
فقهای اهل سنت و فقهای متقدم شیعه از قبیل ابن جنید، شیخ صدوق در علل الشرایع، شیخ طوسی در مبسوط، سلار دیلمی، سید مرتضی و قاضی ابن براج به قول اول و فقهای متاخر شیعه به قول دوم قائلند.
منشأ اختلاف روایات است. روایات فراوان معتبرالسندی در هر دو ناحیه در دست است. به نظر می رسد دلیل اصلی إعراض متاخرین شیعه از قول نخست تقیه‌ای دانستن روایات قول اول باشد در حالی که روایات دسته‌ی اول متواتر معنوی است. مبنای «مخالفت با عامه» در اصول فقه آن‌چنان‌که در جای خود بیان می شود قابل مناقشه است. روایات «ذهاب حمره‌ی مشرقیه» را حمل بر استحباب و احتیاط باید کرد.
نتیجه: زمان اذان مغرب، نماز مغرب و إفطار در مناطق معتدل «غروب آفتاب» است، البته احتیاط مستحب آن است که تا زوال سرخی طرف مشرق آسمان صبر کرد. (۸ مرداد ۱۳۹۲)

در مناطق غیرمعتدل خصوصا مناطق بالای مدار ۴۳ درجه در فصولی از سال که شبها بسیار کوتاه و روزها بسیار بلند است، زمان نماز مغرب مطابق روش نماز صبح به ساعات شهری معتدل (مثل مکه) تعیین می شود. (۱۶ خرداد ۱۳۹۸)