پرسش: آیا به غیر از حدیث مفرد جابر بن عبدالله انصاری ما حدیث دیگری هم داریم که تعداد ائمه را مشخص کرده باشد همراه نام و مشخصات؟
این حدیث(جابر) در چه کتابهایی ذکر شده است؟
آیا در کتب اهل سنت هم نشانی از این حدیث هست؟
پاسخ:
الف. در حدیث جابر بن عبدالله انصاری مشهور به حدیث لوح نام ۱۲ امام یک به یک از پیامبر (ص) نقل شده است. این حدیث را کلینی در کافی و صدوق در اکمال نقل کرده اند. در سند کلینی راوی طبقه دوم بکر بن صالح رازی و راوی طبقه سوم عبدالرحمن بن سالم و راوی طبقه چهارم صالح بن ابی حماد است. نجاشی بکر بن صالح رازی را ضعیف شمرده، ابن غضائری هم درباره او نوشته است: «ضعیف جدا، کثیر التفرد بالغرائب». عبدالرحمن بن سالم توثیق نشده، اما توسط ابن داود و ابن غضائری تضعیف شده است. نجاشی درباره صالح بن ابی حماد نوشته است: «کان امره ملتبسا یعرف و ینکر». ابن غضائری او را تضعیف کرده، از فضل بن شاذان مدحی از او رسیده است. در نتیجه سند کلینی در حدیث لوح ضعیف است.
اما سند اول صدوق به بکر بن صالح ضعیف است. سند دوم وی نیز به بکر بن صالح و عبدالرحمن بن سالم و صالح بن ابی حماد همانند سند کلینی ضعیف است.
نتیجه: حدیث لوح از طریق کافی کلینی و اکمال شیخ صدوق ضعیف و غیر قابل اعتماد است.
ب. حدیث فوق تنها حدیثی نیست که نام ائمه و تعداد ائمه در آن ذکر شده باشد. در کتاب الحجة کافی بابی است به نام «باب ما جاء فی الاثنی عشر و النص علیهم (ع)» و در این باب بیست روایت ذکر شده که حدیث لوح حدیث سوم آن است.
ج. در کتب اهل سنت نشانی از حدیث لوح یا حدیثی که به مشخصات دوازده امام شیعه اشاره کند نیست، اما اینکه تعداد ائمه یا خلفای رسول الله دوازده نفر و همگی از قریش هستند بدون ذکر نام آمده است.
***
پرسش: به نظر شما اتکای به چنین کتابی که حاوی اینگونه احادیث ضعیف است قابل قبول است؟
پاسخ:
در مقاله تاملی در منابع اعتقادی در این زمینه مفصلا بحث کرده ام.
احادیث موجود در جوامع روایی از قبیل کافی با توجه به مقدمه‌ی آنها از نظر مولفانشان معتبر محسوب می شده است. اما موازین علم رجال هر عالمی را موظف می کند شخصا با معیارهای خود آن احادیث را ارزیابی کرده تنها به احادیثی که معتبر می داند مراجعه کند. تعداد احادیث معتبر در هر یک از کتب اربعه از جمله کافی کم نیست. اتکای به هیچ کتاب حدیثی بدون ارزیابی سند روایات آن پذیرفته نیست. باور بر خلاف این غیرعلمی است که باید اصلاح شود.
۱۸ شهریور ۱۳۹۲
