برخی احکام نماز

 

برخی احکام نماز

جدا خواندن نمازها یا جمع بین دو نماز؟
الف. پیامبر (ص) نمازهای پنج‌گانه‌ را غالبا در پنج نوبت و گاهی نیز بدون اینکه عذری از قبیل خوف، اضطرار و بارانی بودن بوده باشد در سه نوبت اقامه می کردند، یعنی با یک اذان و با دو اقامه نماز ظهر و عصر را در وقت مشترک و همین‌گونه نماز مغرب و عشار در وقت مشترک اقامه می کردند. در پاسخ برخی اصحاب ایشان جمع بین ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا را برای رفع حرج و راحتی امت ذکر کردند. اکابر اهل سنت از قبیل بخاری در صحیح، مسلم در صحیح، احمد بن حنبل در مسند و مالک در موطاء روایات متعدد معتبری در جمع بین صلوتین رسول الله (ص) نقل کرده یا بابی به این امر اختصاص داده اند.

ب. اقامه نمازهای پنج گانه جداگانه و در وقت فضیلت خود افضل است به اجماع فریقین.

ج. اقامه‌ نمازهای پنجگاه در سه وقت و جمع بین ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا در سفر، عذر، اضطرار و باران مجاز است به اجماع فرقین.

د.  اقامه‌ نمازهای پنجگاه در سه وقت و جمع بین ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا بدون عذر در حضَر (غیر سفر) به نظر شیعه مجاز (و نه مستحب یا واجب!) است و به نظر غالب اهل سنت مجاز نیست.

ه. نتیجه: افضل اقامه‌ نمازهای پنجگانه در پنج وقت است وقتی که عذری در کار نباشد، اما جمع بین ظهر و عصر از یک سو و مغرب و عشا از سوی دیگر بدون عذر در حضَر جایز و بلاشکال و مطابق سنت رسول الله (ص) است، البته نه به گونه ای که رویه‌ جاریه باشد. در هر دو امر روایات معتبری از ائمه‌ی اهل بیت (ع) در دست است.

(۲۴ شهریور ۱۳۹۲)

عدم بطلان نماز با دستان بسته
به نماز خواندن با دست بسته  «تکفیر یا تکتف» گفته می شود. اهل سنت (حنفیه، شافعیه و حنبلیه) این عمل را مستحب می دانند، مالکیه آنرا در نمازهای فریضه مکروه می داند. شیعه مستحب میداند که در حین نماز دستها بر رانها قرار گیرد. نماز با دستهای بسته برای شیعه نه دلیلی بر حرمت آن است نه دلیلی بر مُبطلیت آن. اما اوْلی قرار دادن دستها بر رانهاست. در هر صورت با بستن دستها نماز باطل نمی شود. (۱۶ فروردین ۱۳۹۲)

 

عدم جواز آمین بعد از سوره حمد

اهل سنت گفتن آمین بعد از سوره حمد در نماز را واجب یا مستحب می دانند. به اجماع فقهای شیعه آمین جزء نماز نیست و مسلمانان مجاز نیستند چیزی بر نماز بیفزایند یا از آن کم کنند. کلیه روایات جواز یا مطلوبیت نیز فاقد اعتبار سندی هستند. شیعیان مجاز نیستند در نمازهایشان بعد از قرائت حمد آمین بگویند و اگر عالمانه وعامدانه کلمه ای (از جمله آمین) به قصد جزئیت به نمازشان اضافه کنند نمازشان باطل می شود. معنای اتحاد با اهل سنت تقلید از ایشان نیست. مناسک باید دقیقا همانگونه اقامه شوند که پیامبر اقامه می کرده است، و هیچ دلیل معتبری در دست نیست که ایشان در نماز آمین می گفته اند، بلکه ادله معتبر دال بر آن است که این کلمه بعد از وفات پیامبر به نماز افزوده شده است.  (۱۵ خرداد ۱۳۹۸)

 

نماز به زبان مادری
قرائات و اذکار واجب نماز می باید به زبان عربی صورت گیرد. بر نمازگزار لازم است معنای آنچه را در نماز برزبان می آورد فرابگیرد و در حین نماز به آن معانی توجه داشته باشد. دلیل مسئله رعایت سنت پیامبر (ص) است. نمازگزار می تواند با زبان مادری خود در قنوت که امری مستحب است دعا بخواند. (۱۵ آبان ۱۳۹۲)
زبان نماز زبان قرآن و به اجماع تمام علمای اسلام بدون هرگونه مخالف عربی است. قرائت قرآن یعنی خواندن آن به زبانی که نازل شده است، نه خواندن ترجمه‌های آن. نمازگزار می تواند قنوت نماز (که دعایی مستحب در نماز است) را به هر زبانی که مایل است بخواند. بر اساس احادیث متعدد قرائت سوره حمد و یک سوره دیگر قرآن (که قطعا به زبان عربی است) در رکعات اول و دوم هر نماز واجب از ارکان نماز است. آیه ۲۰ سوره مزمل مؤید این احادیث است. حدیث نبوی «همانگونه که من نماز می خوانم نماز بخوانید» در زمینه خود باید معنی شود. مراد پیامبر اقتدا به حرکات و اقوال ایشان در چگونه نماز خواندن بوده است. هیچیک از ائمه، صحابه یا تابعین اینگونه سخن پیامبر را نفهمیده اند که به همان زبان مادریتان نماز بخوانید آن‌چنان‌که من به زبان مادریم نماز می خوانم. مسلمانی که مجتهد نیست مجاز نیست به فهم خود از یک خبر واحد عمل کند.
زبان واحد نماز یکی از رموز وحدت مسلمین در عبادت است. واضح است که می باید در نماز به معنای عباراتی که می خوانیم توجه کامل داشته باشیم و بفهمیم چه می خوانیم. عبادت امری تعبدی است و همانگونه که پیامبر انجام داده باید انجام شود. (۲ بهمن ۱۳۹۲)

 

حکم جهر و اخفات در نماز

درباره‌ی جهر و اخفات در نماز فقهای شیعه بر دو قول هستند: مشهور قائل به وجوب جهر (بلند خواندن) در نماز صبح و رکعات اول و دوم نمازهای مغرب و عشاء و اخفات (آهسته خواندن) در دیگر رکعات و نمازهای ظهر و عصر در غیر روز جمعه برای مردان است. اما در روز جمعه درنماز جمعه و دو رکعت نخست نماز ظهر مستحب است. جهر در بسم الله حمد و سوره در نمازهای ظهر و عصر مستحب است. زنان در نمازهای جهریه بین جهر و اخفات مختارند به شرط عدم سماع اجنبی. مستند اصلی این قول (اصل وجوب جهر و اخفات) روایات است. به نظر ایشان آیه ی ۱۱۰ سوره اسراء اجنبی از حکم وجوب یا جواز جهر در نماز بوده و آنرا به معنای لزوم پرهیز از جهری همچون اذان یا اخفاتی که هیچکس جز خود گوینده نشنود تعبیر کرده اند. واضح است که اگر روایات در این زمینه معتبر باشند اجتهاد در مقابل نص محسوب نمی شوند.
گروهی از فقها از جمله ابن جنید، سید مرتضی، سید محمد عاملی صاحب مدارک و محقق سبزواری صاحب ذخیره دو صحیحه زراره که مستند اصلی گروه نخست بوده را در مقابل صحیحه‌ علی بن جعفر اضعف یافته اند و فتوا به استحباب جهر داده اند. صاحب مدارک در ترجیح صحیحه‌ علی بن جعفر بر دو صحیحه‌ی زراره به اصل [عدم وجوب] و کتاب [آیه ۱۱۰ سوره‌ی اسراء] استناد کرده است.
اثبات اینکه چه نمازی  نماز جهری است و کدام یک اخفاتی و نیز چه قسمتی از نماز باید جهرا قرائت شود، به استناد روایات خالی از اشکال نیست، بلکه تعیین نمازهای جهری و اخفاتی در هیچ روایتی هم نیامده است. در حقیقت مستند اصلی در جهر و اخفات نمازهای پنچ گانه سیره‌ متصله به زمان ائمه (ع) است، نه روایات . لازم به ذکر است که اهل سنت نیز قائل به وجوب جهر نیستند.

نتیجه: از مجموعه روایات و سیره‌ی ادعایی نهایتا بیش از استحباب جهر در نمازهای یادشده بدست نمی آید و آیه‌ فوق الذکر به معنای اعتدال صوتی در کلیه  قرائات نماز اعم از حمد و سوره و اذکار بین جهر(بسیار بلند خواندن) و اخفات (بسیار آهسته خواندن) مستند اصلی  مسئله است. جواز جهر یا استحباب آن در مواردی از قبیل قرائت امام جماعت نیز جاری است.

(۲۲ فروردین ۱۳۹۲)

 

بلند خواندن نماز

نمازهای واجب را لازم نیست بسیار بلند بخوانیم بین داد زدن و بسیار آهسته خواندن باید راهی برگزید، این دستور قرآن در این زمینه است. اگر صدای معتدل نماز باعث بیدار شدن کسی شود اما به ایذاء او نیانجامد اشکالی ندارد، در غیر این صورت می باید مکانی را برای نماز انتخاب کرد که به ایذاء غیر نیانجامد. (۲۳ مرداد ۱۳۹۲)

راز عدم جواز نماز و روزه بانوان در زمان عادت ماهانه
الف. نماز و روزه‌ زن در زمان عادت ماهانه ساقط است. نماز در این ایام قضا ندارد، اما قضای روزه واجب است.
ب. این مسئله اتفاقی و اجماع بین مسلمین است.
ج. مستند مسئله روایات معتبری است که شیعه و سنی نقل کرده اند و ریشه‌ همگی به دستور صریح پیامبر (ص) باز می گردد.
د. عبادات توقیفی و تعبدی است، به این معنی که متوقف بر فرمان شارع و مقید به حدود و شرائطی است که در فرمان شارع آمده است و نوعا بر ما پوشیده است. فلسفه هایی که ما به نظرمان می رسد قابل استناد اطمینانی به شارع نیست. آنچه را مطمئنا می توانیم بگوئیم این است که شارع بانوان را در زمان عادت ماهانه از نماز و روزه معاف کرده است. اما ایشان در این ایام می توانند با تلاوت قرآن، مناجات، دعا، انفاق و هر عمل خیر دیگری خدا را عبادت کنند. (۱۲ مرداد ۱۳۹۲)

 

جواب سلام حین نماز

جواب ندادن به سلام کسی در حین نماز ترک واجب است، اما خللی به صحت نماز نمی زند. (۱۴ تیر ۱۳۹۲)

نماز و این همه قاعده و قانون
درباره‌ نماز صدها مسئله است، نمی توان فله ای و یک کاسه درباره‌ همه آنها حکم کلی صادر کرد. این مسائل به دلیل اهتمام مؤمنان نسبت به مهمترین عبادت حاصل شده اند. اما در کنار احکام فراوان نماز که مرتبط با ظاهر نماز است، حقیقت و روح نماز هم مطرح است که در کتب اخلاقی از قبیل احیاء العلوم، کیمیای سعادت، محجة البیضاء، جامع السعادات، معراج السعادة و آداب الصلوة و مانند آن مذکور است. فهرست احکام معنوی و اخلاقی نماز مذکور در کتب عرفانی و اخلاقی هم کوتاه تر از احکام ظاهری فقهی نماز نیست! البته مومنان کم حوصله و پرمشغله می توانند به همان اصل نماز اکتفا کنند و به این قواعد فقهی یا اخلاقی کاری نداشته باشند. انشاء الله خدا هم مثل داستان موسی و شبان مثنوی از آنها قبول می فرماید! (۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۲)