بت شکنی و آزادی دین

پرسش اول. آیه ای در قران هست که صریحا به بت شکنی امر کرده باشد؟

 
پاسخ:
مقدمه‌ی اول: حضرت ابراهیم خلیل الرحمن (ع) اقدام به شکستن بتهای مشرکان کرده است: وَتَاللَّـهِ لَأَكِيدَنَّ أَصْنَامَكُم بَعْدَ أَن تُوَلُّوا مُدْبِرِينَ فَجَعَلَهُمْ جُذَاذًا إِلَّا كَبِيرًا لَّهُمْ لَعَلَّهُمْ إِلَيْهِ يَرْجِعُونَ ﴿سوره‌ی انبیاء ۵۸-۵۷﴾ «و به خدا سوگند، در غیاب شما، نقشه‌ای برای نابودی بتهایتان می‌کشم!» سرانجام (با استفاده از یک فرصت مناسب)، همه آنها – جز بت بزرگشان- را قطعه قطعه کرد؛ شاید سراغ او بیایند (و او حقایق را بازگو کند)!
مقدمه‌ی دوم: ابراهیم اسوه‌ی حسنه‌ی مومنان است (ممتحنه ۴). وفادارترین مردم در پیروی ابراهیم پیامبر اسلام و مسلمانان هستند (آل عمران ۶۴).
نتیجه: شکستن بتهای مشرکان فعلی ممدوح برای پیروان ابراهیم (ع) از جمله محمد بن عبدالله (ص) و مسلمانان است.

***

پرسش دوم. به غیر از شکستن بتهای  خانه خدا ، موارد دیگری نیز وجود دارد از جمله اینکه در سال ۹ هجرت پیامبر(ص)، علی (ع) را با ۱۵۰ سوار به سوی قبیله طی اعزام کرد و دستور داد که امیرمومنان بت بزرگ قبیله طی به نام فلس را درهم شکند و… بنابراین شکستن بتها تنها به خانه خدا محدود نبوده است، توجیه این حرکت نیز به همان مبارزه با بت پرستی مربوط می شود؟ در پاسخ کسانی که میگویند لا اکراه فی الدین چه باید گفت؟

 
پاسخ:
الف. قرآن کریم به صراحت اعلام کرده است اولا خداوند هرگناهی را به جز شرک به خداوند می بخشد (نساء ۴۸ و ۱۱۶) ثانیا خداوند دستور مقابله با مشرکان و هم پیمانان آنرا در زمان پیامبر (ص) صادر کرده است (سوره توبه). واضح است که بت به عنوان نماد شرک در صدر برنامه مسلمانان برای اجرای فرامین الهی بوده است و در این زمینه در پاکسازی از مظاهر شرک بین خانه‌ی خدا و دیگر بتکده ها تفاوتی نیست. پیامبر شخصا شکستن بتها را هدایت می کردند و علی بن ابی طالب (ع) در اجرای فرامین خدا و رسولش پیش قدم بوده است.
ب. بت پرستی در صدر اسلام علاوه بر یک عقیده نماد آئینی است که از بدو بعثت پیامبر اسلام خصمانه ترین دشمنی ها را با آئین توحید ابراز کرده است و شکستن این نماد دفاع آئین توحید از خود است. بت شکنی جزئی از دفاع مشروع مسلمانان از آئین خود و کاملا موجه بوده است.
ج. آیه «لااکراه فی الدین» بر نفی اجبار بر دین دلالت می کند، و ارتباطی با دفاع مشروع در قبال حملات سازمان یافته مشرکان و هم پیمانانشان علیه مسلمانان ندارد. معنای آیه یقینا نفی دفاع مشروع در قبال حملات مشرکان نیست. مشرکانی که با مسلمانان پیمان ترک مخاصمه امضا کردند یا در حمله به مسلمانان شرکت نکردند از تعرض مسلمانان مصون بوده با آنان مطابق معاهده عمل شده است. این مهمترین دلیل بر تمایز بین شرک به عنوان یک عقیده و شرک به عنوان عامل تعرض و مخاصمه است. این تعرض و مخاصمه نیز توسط مشرکان آغاز شد.
د. آزادی عقیده و دین از باورهای دوران مدرن است. با میزانهای دوران مدرن نمی توان وقایع دوران پیشامدرن را محک زد.

۲۴ شهریور ۱۳۹۲

Mohsen Kadivar