جنگهای امام علی و موازین اخلاقی

پرسش: شنیده ام که در ابتدای نبرد مولی علی (ع) و عمر ابن عبدود، علی (ع) به عمر می گوید تصور می کردم تنها به میدان بیایی، عمر برمیگردد پشت سر خود را ببیند، که علی (ع) پاهای او را با شمشیر می زند، عمر از این حیله خشمگین می شود و آب دهان بر روی علی (ع) می اندازد و مابقی داستان را می دانیم، همچنین شنیده ام که در این باب علی (ع) فرموده اند «الحرب الخدعه» به این معنا که در نبرد میتوان از حیله استفاده نمود به قولی نمی شد موقع شمشیر زدن پیشاپیش به طرف مقابل گفت عنایت داشته باشید که می خواهم شمشیرم را به سمت راست شما فرود آورم، اما درجریان جنگ قاسطین علی (ع) عبارتی دارد به این مضمون که اگر محدودیت دین و شرع نبود من زیرک ترین عرب بودم.
ابتدا بفرمایید داستان نبرد به ترتیب فوق صحت دارد یا نه و بعد حدود کاربرد آن را با توجه به محدودیتی که علی (ع) در مورد جنگ قاسطین بکار می برد توضیح دهید.
پاسخ:
الف. قضیه‌ی نبرد علی بن ابی طالب (ع) و عمر بن عبدود به ترتیبی که ذکر کرده اید در برخی روایات نقل شده، اما سند آن صحیح نیست.
ب. حدیث «الحرب خدعة» به طرق مستفیض از پیامبر و ائمه نقل شده و مفاد آن طریق عقلایی غافلگیری در میدان جنگ نظامی است.
ج. سخن امام علی خطاب به معاویه ممنوعیت نقض موازین اخلاقی و شرعی است که حتی در جنگ نیز مشروع نیست. به عبارت دیگر برای علی (ع) رعایت موازین اخلاقی و دینی در همه حال نسبت به همه کس لازم است و زمان جنگ با غیر آن فرقی ندارد. در جنگ تن به تن غافلگیر کردن حریف جنگاوری است و مشکل اخلاقی ندارد.
موفق باشید.

۲۵ مهر ۱۳۹۲