امام زمان، مهدویت، غیبت و ظهور

پرسش ۱: با توجه به اینکه در قرآن مجید چیزی راجع به امام زمان و مساله غیبت نیامده است، عقیده شما راجع به امام دوازدهم شیعه چیست؟ آیا اساسا امام حسن عسگری فرزندی داشته است و اگر داشته آیا ایشان هنوز زنده و غایب از نظرها هستند و قبل از قیامت در همین عالم بایستی منتظر ظهور ایشان باشیم؟ خواهشمندم در این مورد مرا راهنمایی بفرمائید، چرا که از کودکی به طور تقلیدی به این مساله اعتقاد داشته ام! ولی اکنون پس از سالها دچار تردید گشته ام.

پاسخ:
الف. منابع اعتقادات اسلامی منحصر به قرآن کریم نیست، اگرچه قرآن منبع اصلی اسلام است و شرط صحت گزاره های دیگر منابع دینی عدم تعارض با قرآن است.
ب. در قرآن کریم پایان خوشی برای دنیا پیش بینی شده است و زمین در اختیار صالحان قرار خواهد گرفت: انبیاء ۱۰۵، نور ۵۵، اعراف ۱۲۸.
ج. بر اساس سنت متواتر پیامبر (ص) مهدی از نسل او در آخر الزمان جهان را از عدل پر خواهد کرد آن چنان که آکنده از ظلم شده است.
د. اجماع مسلمین بر پایان نیکوی جهان با قیام مهدی آل محمد (ص) است و این امر اختصاصی به تشیع ندارد.
ه. اختلاف اهل سنت و شیعه در مهدویت بر این است که که اهل سنت بر این باورند که مهدی متولد خواهد شد، لذا منکر غیبت هستند، شیعه می گوید مهدی در سال ۲۵۵ متولد شده و در سال ۲۶۰ غیبت صغری و از سال ۳۲۹ به غیبت کبری رفته است. اما هر دو مذهب در ظهور همداستانند.
و. با توجه به خفقان شدید قرن سوم منابع موجود در اثبات مهدویت چندان روشن نیست. از آن سو انکار باور شیعه در مهدویت نیز به سادگی ممکن نیست. هر دو سوی مسئله دشوار است. برای آشنایی با تکوین اندیشه‌ی مهدویت می توانید به کتاب مکتب در فرایند تکامل نوشته‌ی دکتر مدرسی طباطبائی مراجعه فرمائید.
ز. باور به ولایت تکوینی ائمه از ضروریات تشیع نیست. توقف در مسئله (عدم انکار و عدم باور) خللی به هیچیک از ضروریات مذهب نمی زند.

***

پرسش۲: بنده فلسفه وجود امام زمان را درک نمی کنم (بنظرم اصلاحات تدریجی هست و برفرض که امام زمان ظهور کنند بعد از شهادت یا مرگ ایشان برمی گردیم به وضعیت فعلی مگراینکه موضوع رجعت را بپذیریم و …) با توجه به اینکه در همه ادیان اعتقاد به منجی آخر زمان هست، بنظرم یک جورهایی ایجاد امیدواری نسبت به آینده است. آنچه که برای من مانده، شنیده هایی است مبنی بر اینکه علمایی نظیر سید بن طاووس و شیخ مفید با ایشان دیدارهایی داشته اند. البته نمی دانم که اینها چقدر مستند است و آیا مستندات دیگری نیز در این خصوص وجود دارد. البته اصراری بر عدم وجودشان نیز ندارم زیراکه دلیلی بر رد آن ندارم. ضمن آنکه فکر می کنم اعتقاد به وجود یا عدم وجود امام زمان نمی تواند تاثیری روی نحوه زندگی من بگذارد به غیر از خواندن دعای فرج. می خواستم نظرشما را درخصوص وجود و فلسفه وجودی امام زمان و نیز تاثیرات آن بر نحوه زندگی یک شیعه بدانم.

پاسخ:
الف. در رویکرد سنتی شیعه تفاوتی بین بهره بردن از امام حاضر و غایب نیست، امام واسطه‌ی فیض است و ولایت تکوینی دارد. کار جهان از جانب خداوند به ایشان تفویض شده و امام در پرده‌ی غیبت به تدبیر کار عالم و آدم مشغول است. وجودش لطف است و علت غیبتش عدم آمادگی ماست و الا از جانب ایشان مانعی برای افاضه و حضور نیست. البته در زمان ظهور جهان پر از عدل و داد می شود، این هم نوید نیکویی برای انتظار است. نقلهایی هم در مورد تشرف برخی علما به محضر ایشان هست، البته به دلیل اینکه ادعای تشرف قابل سوء استفاده بوده است، از ابراز آن نهی شده و غالبا این ادعاها بعد از درگذشت این علما مطرح شده است.
ب. از سوی دیگر انکار وجود امام زمان را کاری خردمندانه و علمی نمی دانم.
ج. قول به تفویض کار عالم به ائمه صحیح نیست. ولایت تکوینی ایشان نیز از ضروریات تشیع نیست. برای کسی که ادله‌ی چنین امری تمام نیست چنین باوری لازم نیست. باور عمومی قرانی که پایان جهان از آن صالحان است و اینکه مطابق روایات معتبر در آخرالزمان فردی همنام و از نسل پیامبر در عدالت گستری جهان دخیل است برای امید نیکو به پایان جهان کافی است. اینکه مهدی موعود زاده شده و در پرده‌ی غیبت است، یا زائیده خواهد شد در این باور نیکو چندان دخیل نیست.
د. من به آنچه محمد مصطفی (ص) و علی مرتضی (ع) در این زمینه باور داشتند باور دارم والله عالم.

۱۳ آذر ۱۳۹۲