گفتگوی انتقادی درباره‌ی اسلام

جلسه گفتگوی انتقادی درباره‌ی اسلام در مرکز اسلامی شیعیان شهر کالج استیشن تگزاس و در جمع دانشجویان ایرانی دانشگاه تگزاس ای اند ام (Texas A & M) به دعوت گروه مطالعات اسلامی این دانشگاه – Islamic Study Group – در روز ۱۶ نوامبر ۲۰۱۳ (۲۵ آبان ۱۳۹۲) برگزار شد. در این جلسه ۳ ساعته دکتر میرعماد موسوی فارغ التحصیل مهندسی عمران این دانشگاه مجموعه ای از سوالات مبنایی تحت عنوان کلی “چرا مسلمان باشیم؟” را جمع آوری و با محسن کدیور مطرح نمود. هدف از طرح این سوالات علاوه بر نقد برخی دیدگاههای سنتی و آشنایی با برخی نظرات کدیور ایجاد فرصتی برای طرح سوالات رایجی بوده است که بخشی از نسل جوان را احیانا در پذیرش یا تداوم دینداری مردد نموده و  یا  به ابزاری در دست مبلغین ضد اسلامی تبدیل شده اند.

دریافت فایل صوتی – بخش اول

[podcast]https://kadivar.com/wp-content/uploads/2013/12/Dr_Kadivar_1-گفتگوی-انتقادی-۱۳۹۳۰۸۲۵.mp3[/podcast]

رئوس مباحث بخش اول
۱. آزادی در انتخاب دین و مجازات مرتد
مساله آزادی در انتخاب دین و تناقض موجود بین تحقیقی بودن پذیرش دین و مجازات کسی که به نتیجه از پیش تعیین شده یعنی اسلام نمی رسد. در این باره با توجه به بیان صریح قرآن که انتخاب دین را اجباری نمی داند، به دلایل عقلی و نقلی مساله مجازات مرتد قابل تشکیک و بلکه مردود است. به همین ترتیب مساله سابّ النبی بی پایه و توهینی به ساحت پیامبر اکرم  (ص) و اسلام است. اشاره تاریخی به ماجرای نخستین باری که حکم اعدام مرتد در اسلام مطرح شد و اشاره به تفسیر آیه  ۲۵۶ سوره بقره لا اکراه فی الدین.
۲. شناخت و اثبات وجود خداوند
گفتگو درباره ابزار شناخت و اینکه احساس فردی ابزار قابل اتکایی برای پذیرش وجود خدا نیست و چنین احساسی تنها در صورت وجود پشتوانه استدلالی و عقلی قابل اتکاست. به همین ترتیب خرد جمعی (و نه مد روز) در صورت برخورداری از

استدلال و تعقل قابل اعتماد و اتکاست.
مساله اثبات وجود خدا و اینکه این امر در حوزه فلسفه (و شهود خداونددر حوزه‌ی عرفان)  قابل طرح است. اشاره به اهمیت آشنایی با فلسفه و اینکه بدون آشنایی با فلسفه اثبات یا نفی خدا عقلا ممکن نیست. البته بحث عقلی مراحل و لایه‌ی ساده و به پیچیده دارد. تفاوت علم و ایمان از یک سو و  علم و گمان از سوی دیگر. اشاره به برهان امکان و وجوب.
۳. پیامبری محمد (ص)
گفتگو درباره دلیل پذیرش دین اسلام. اینکه مردم زمان پیامبر چگونه به او ایمان آوردند و اینکه نقش اعجازی قرآن قانع نمودن مخاطبان اولیه پیامبر اسلام بوده است. اشاره تاریخی به نقش اسلام در تحول فرهنگی عظیم در منطقه و جهان، مقایسه با کتب سایر ادیان، اینکه نمی توان منهای امی بودن و صداقت محمد بن عبدالله (ص) با استدلال عقلی محض قرآن را به عنوان کلام خدا اثبات نمود. گفتگو درباره اینکه ایمان درتقابل با تعقل نیست و اینکه ایمان به پیامبر برای انسان معاصر مقدمه پذیرش اسلام و قرآن است.
۴. قرآن و انسان معاصر
گفتگو درباره‌ی نقش قرآن در زندگی انسان معاصر و اینکه قرآن مجموعه‌ی ارزشهای اخلاقی است همانگونه که بعثت پیامبر بر اساس بیان خود ایشان برای تمام نمودن مکارم اخلاق بوده است. در واقع قرآن آموزش دهنده سبک زندگی مومنانه است. اشاره به دلایل بیرونی و درونی برای چالش  دینداری ایرانیان. اشاره به مشکلات تلقی نظام حقوقی یا فرازمانی بودن همه آیات قرآن. اینکه هیچ امر زبانی نمی تواند خارج از زمان و فرهنگ زمانه باشد. گفتگو درباره اینکه چنین نحوه برخورد با قرآن اگرچه مستقیما در قرآن آموزش داده نشده اما به اعتبار حکم عقل معتبر است. اشاره به نمونه های عملی که هم اکنون هم مسلمانان از برخی ظواهر قرآن به حکم عقل تبعیت نمی کنند. اشاره به اینکه شریعت چیست و اینکه آیا با تعقل می توان آموزه های دینی که نتیجه‌ی آن در آخرت مشخص می شود را نیز به روز نمود.
شریعت در حوزه‌ی اجتماعیات با اجرای عدالت تلازم دارد.

۵. اسلام و همجنس گرائی
اشاره به مساله همجنس گرایی و اینکه آیا امکان تغییر حکم دین در این زمینه وجود دارد.
 

دریافت فایل صوتی – بخش دوم

[podcast]https://kadivar.com/wp-content/uploads/2013/12/Dr_Kadivar_2-گفتگوی-انتقادی-۱۳۹۳۰۸۲۵.mp3[/podcast]

رئوس مباحث بخش دوم

۶. حقوق شرعی غیرمسلمان
وضعیت مسلمان و غیر مسلمان در جامعه اسلامی و اینکه در منابع سنتی اهل کتاب باید از مسلمانان ترس داشته باشند. پاسخ اینکه این مساله در شرایط خودش مشمول شرایطی حقوقی خاصی بوده که دیگر معتبر نیست، و ما جایی اثبات نکردیم که قوانین حقوقی شریعت دائمی هستند. اشاره به استدلال میرزای نائینی درباره حق شهروندی غیرمسلمانانی که مالیات می دهند.

۷. نظریه‌ی علمای ابرار
پرسش و توضیح درباره تفاوت دیدگاه اهل سنت و نظریه‌ی علمای ابرار و اینکه اهل سنت هیچ جایگاه و امتیاز ویژه‌ی معرفتی و غیرمعرفتی برای اهل بیت پیامبر قائل نیستند حال آنکه در نظریه‌ی علمای ابرار ائمه‌ی اهل بیت پس از خدا و رسول سومین منبع معرفتی اسلام محسوب می شوند، و با نظریه‌ي مسلط علمای شیعه تا قرن پنجم منطبق است و اینکه اموری که امروز رایج شده در آن زمان به عنوان نشانه شیعیان غالی شناخته می شده است. توضیح درباره باور برخی شیعیان برجسته از اصحاب طراز اول ائمه به ائمه به عنوان «علمای ابرار» و اینکه این اصحاب مورد احترام  بوده اند. اشاره به اینکه دیدگاه علمای ابرار لا اقل به عنوان یکی از دو دیدگاه اصلی شیعه قابل طرح است و دلیلی برای انحصار تشیع در نظریه‌ای که شئون ویژه‌ی متافیزیکی برای ائمه قائل است وجود ندارد.

۸. ادله‌ی روایی و قرآنی درباره علم ائمه
توضیح اینکه جایگاه امام علی و سایر ائمه در ویژگی های آموزه های اهل بیت است که در موضوعات عقلانیت، عرفان، عدالت، و اخلاق دارای برجستگی هستند.
اشاره به شئون اهل بیت و پیامبران؛ اشاره به اینکه عصمت پیامبران صریحا در قرآن نیامده؛ اشاره به طهارت اهل بیت؛ اشاره به اینکه شیطان بر مخلَصین تسلطی ندارد؛ اینکه ائمه مصداق بارز مخلَصین اند. شأن نخست ائمه در زمینه‌ی حکومت یک امر سیاسی بوده که به تاریخ پیوسته است. دومین شان ائمه مرجعیت علمی ایشان است که این شأن پابرجاست. شأن سومی که گروهی از شیعیان برای ائمه قائلند مساله ولایت تکوینی است. برخی بزرگان شیعه این شأن سوم را جزو ضروریات مذهب نمی دانند. جزء ضروری هویت شیعه بودن باور به مرجعیت علمی اهل بیت است. اشاره به اینکه ائمه در پاسخ پرسشگران، سندِ احادیث خود را به پیامبر نشان می دادند و اینکه علم ائمه مکتسبات مستقیم و غیرمستقیم ایشان از آموزه های پیامبر بوده است. در مقاله‌ی «تأملی در منابع اعتقادی» این امور تفصیلا بحث شده است.

۹. شیوه‌ی مواجهه‌ی امام علی (ع) با مخالفان
اشاره به سعه‌ی صدر و تسامح امرالمومنین (ع) در برخورد با نظر مخالفان.

۱۰. روش مراجعه به قرآن
سوال درباره چگونگی بهره گیری از قرآن با عنایت به اینکه دانش درک درست قرآن نزد همه کس نیست و پاسخ اینکه باید در این امور از اهل ذکر سوال پرسید. تعریف فقه از فارابی (اجتهاد در آراء و اعمال، نه فقط فروع عملی) و اینکه اگر انسان خود اهل نظر نیست باید از عالم جامع شرائط سوالش را بپرسد و اینکه این تفکر که افراد بدون مطالعه سوابق یک مطلب و یا تخصص در موضوع به تنهایی با مراجعه مستقیم به قرآن آن را بفهمند روش قابل اعتمادی نیست.

۱۱. سرزمینهای بی پیامبر و ناپیوستگی کتب آسمانی موجود
سوال درباره ریشه شکل گیری دین و اینکه چرا در همه جا پیامبران شناخته شده وجود ندارند و اینکه آیا این نتیجه ترس مشترک بشریت از مرگ نبوده و پاسخ اینکه این نظر برخی جامعه شناسان است ولی دینداران این نظر را قبول ندارند و اشاراتی در این که دلایل مطرح شده برای رد اعتبار ادیان آسمانی کافی نیست. اشاره به عهد قدیم و عهد جدید و مساله پیوستگی بین کتب آسمانی و توضیح درباره دلیل این عدم پیوستگی.