ابهامهای جدی درباره انتخاب رهبری

ابهامهای جدی درباره انتخاب رهبری

چرا مشروح مذاکرات اجلاسیه های ۱۳۶۸ مجلس خبرگان رهبری تا کنون منتشر نشده است؟

در جریان تدوین مجموعه پنج جلدی «استیضاح خبرگان و رهبران جمهوری اسلامی (۱۳۶۱-۱۳۷۰)» – که جلد اولش انشاءالله پائیز امسال از چاپ خارج می شود – به نکته تازه ای برخوردم که مناسب دیدم قبل از انتشار مجموعه فوق در اختیار افکار عمومی قرار دهم. مستند اصلی این مجموعه مشروح مذاکرات دوره اول مجلس خبرگان رهبری و دو اجلاسیه نخست دوره دوم آن است که خوشبختانه به همگی دسترسی حاصل شد، به استثنای اجلاسیه های سال ۱۳۶۸، و اتفاقا موضوع این یادداشت دقیقا دو اجلاسیه ۱۴ خرداد و ۱۵ مرداد ۱۳۶۸ است، عنوان اجلاسیه نخست «اجلاسیه هفتم» و عنوان دومی «اجلاسیه فوق العاده» دوره اول مجلس خبرگان رهبری است.

علیرغم انتشار محدود مشروح مذاکرات مجلس خبرگان رهبری حداقل برای دسترسی اعضای مجلس خبرگان رهبری، مشروح مذاکرات این دو اجلاسیه تا کنون منتشر نشده است. به عنوان نمونه به سخنان یکی از اعضای فعلی مجلس خبرگان رهبری توجه شود. هاشم هاشم زاده هریسی نماینده مردم آذربایجان شرقی در دوره های سوم تا پنجم مجلس خبرگان رهبری گفته است: «جلسه انتخاب رهبری کلا محرمانه بوده است. حتی مشروح مذاکرات هر اجلاسیه برای خود اعضای خبرگان چاپ می شود و آن را به اعضا می دهند، ولی مشروح آن جلسه [اجلاسیه  های سال ۱۳۶۸] حتی به خبرگان هم داده نشده است، یعنی اینقدر محرمانه است…. چون آن جلسه حتی برای اعضای خبرگان هم چاپ نشده و در اختیارشان قرار نگرفته است. عملا اعضای خبرگان به جزئیات آن جلسته دسترسی ندارند.» (اعتمادآنلاین، ۱ بهمن ۱۳۹۶)

تفحصهای نویسنده در باره مشروح مذاکرات خبرگان سال ۱۳۶۸ به همین نتیجه رسیده بود: مشروح مذاکرات این دو اجلاس تا کنون منتشر نشده اند. اما دو کتابی که اخیرا به بازار آمده است مدعی هستند که مشروح مذاکرات مذکور در سال ۱۳۷۶ منتشر شده اند! و جا به جا به این مشروح مذاکرات با قید شماره صفحه ارجاع داده اند. این که بالاخره مشروح مذاکرات ۶۸ منتشر شده خبر خوبی است. اما مشخصات دو کتابی که خبر از انتشار این مشروح مذاکرات داده اند به این قرار است:

کتاب اول:  روایت رهبری: مناسبات جمهوریت و اسلامیت در انتخاب ولی فقیه، سیدیاسر جبرائیلی، تهران: نسیم انقلاب وابسته به انتشارات انقلاب اسلامی، بهار ۱۳۹۸. انتشارات انقلاب اسلامی وابسته به «دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای مد ظله العالی» است. نویسنده کتاب متولد ۱۳۶۳ است. کتاب حاوی خاطرات مقام رهبری است که توسط دفتر ایشان در اختیار نویسنده قرار گرفته است.

کتاب دوم: سند انتخاب: روایتی از برگزیدن رهبری انقلاب اسلامی پس از امام خمینی (۱۳۶۲-۱۳۶۸)، محسن سام، تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۹۹. نویسنده این کتاب متولد ۱۳۷۱ است. روح الله حسینیان رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی در مقدمه خود نوشته است: «این کتاب با استناد به صورت جلسات، فیلمها و مصاحبه های اعضای خبرگان جمع آوری و تحلیل شده است.» در پیشگفتار کتاب گفته شده: «مشروح مذاکرات اجلاسیه های خرداد و مرداد ۶۸ در اختیار پژوهشگران قرار نگرفته بود … اما ظاهرا مشروح مذاکرات اجلاسیه های سال ۶۸ به نمایندگان خبرگان نیز داده نشده است. در سال ۱۳۷۶ دبیرخانه خبرگان رهبری اقدام به انتشار محدود مشروح مذاکرات این دو اجلاسیه تحت عنوان «مشروح مذاکرات مجلس خبرگان رهبری، دوره اول، اجلاسیه هفتم، ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ و اجلاسیه فوق العاده ۱۵ مرداد ۱۳۶۸» می کند که همین مکتوب مبنا و مرجع اصلی پژوهش حاضر قرار گرفته است.» نکته دیگری که این کتاب متذکر شده: «این اجلاسیه [مرداد ۱۳۶۸] انعکاس کمی در مطبوعات پیدا کرد. ظاهرا فیلمی از اجلاسیه مذکور وجود ندارد.»

نخستین علامت سوال این بود که چطور ۲۴ سال خبری به این اهمیت مخفی مانده و به گوش کسی نرسیده است؟ با جزئی تفحصی معلوم شد من تنها بی خبر این میدان نبوده ام. دو نایب رئیس مجلس خبرگان هم از انتشار این دو مشروح مذاکرات بی خبر بوده اند! به این دو سند توجه کنید: اکبر هاشمی رفسنجانی: «مذاکرات خبرگان محرمانه است. هیئت رئیسه حق دارد اینها را منتشر کند. ما تا الآن بخشهایی – غیر از آن جلسه [اجلاسیه های خرداد و مرداد ۱۳۶۸] – را در اعضای خبرگان منتشر کرده ایم.» (قدرت الله رحمانی. بی پرده با هاشمی رفسنجانی: کارنامه ربع قرن عملکرد جمهوری اسلامی در گفتگو با کیهان. تهران: کیهان، ۱۳۸۲. ص ۱۳۱) پس هاشمی رفسنجانی کارگردان اصلی مجلس خبرگان در سال ۱۳۶۸ حداقل تا سال ۱۳۸۲ می پنداشته مشروح مذاکرات این دو اجلاسیه  منتشر نشده است و یقینا به دست او نرسیده بود.

ابراهیم امینی نایب رئیس دوم مجلس خبرگان در آن ایام، در مصاحبه ای با فصلنامه حکومت اسلامی – مجله رسمی دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری – که خود وی مدیرمسئول آن بوده درباره اجلاسیه های سال ۱۳۶۸ توضیحاتی داده است. در مقدمه این مصاحبه با امضای «حکومت اسلامی» چنین نوشته شده است: «اجلاس فوق العاده نخستین دوره مجلس خبرگان رهبری در سال ۱۳۶۸ پس از ارتحال بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی قدّس سرّه  که به انتخاب رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای منتهی شد، مهمترین اجلاس مجلس خبرگان در سه دوره آن است. از آنجا که مذاکرات این اجلاس محرمانه بوده و تا کنون انتشار نیافته به منظور اطلاع خوانندگان محترم مجله با روند انتخاب حضرت آیت الله خامنه ای دام ظله العالی به رهبری انقلاب اسلامی گفتگویی با حضرت آیت الله ابراهیم امینی نایب رئیس مجلس خبرگان رهبری انجام گرفته که نظر شما را به آن جلب می کنیم.» (اجلاس فوق العاده مجلس خبرگان و انتخاب رهبر معظم انقلاب در گفت و گو با آیت الله امینی، فصل‌نامه حکومت اسلامی، سال یازدهم، شماره سوم، شماره پیاپی ۴۱، پائیز۱۳۸۵، ص۱۲۹) بنابراین در زمان انتشار این مصاحبه یعنی ده سال بعد از انتشار ادعایی مشروح مذاکرات اجلاسیه های سال ۱۳۶۸ دبیرخانه مجلس خبرگان و شخص نایب رئیس دوم از آن بی اطلاع بوده است!

بنابراین می توان گفت کتاب «مشروح مذاکرات مجلس خبرگان رهبری، دوره اول، اجلاسیه هفتم، ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ و اجلاسیه فوق العاده ۱۵ مرداد ۱۳۶۸» خارج از دفتر مقام رهبری توزیع نشده و حتی به دست شخص دوم نظام هاشمی رفسنجانی هم نرسیده بود. بنابراین، این ادعا که مشروح مذاکرات مذکور منتشر شده است مطلقا بی أساس است. معنای انتشار داشتن چندین نسخه و امکان مراجعه آزادنه پژوهشگران به آن است. مشروح مذاکرات خبرگان که حتی به دست اعضای خبرگان هم نرسیده چطور می شود گفت انتشار یافته است؟!

اما ادعای محرمانه بودن مشروح مذاکرات خبرگان هم مطلقا واهی است. مطابق ماده ۵۳ آئین نامه مجلس خبرگان (۱۳۸۴) «مذاکرات جلسات و نطقهای قبل از دستور مجلس خبرگان غیرعلنی است مگر با نظر هیئت رئیسه که در این صورت تمام یا بخشی از آن می تواند علنی برگزار گردد. تبصره: هیئت رئیسه می تواند در مواردی حسب صلاحدید گزارش تمام یا بخشی از مذاکرات را در رسانه های عمومی منتشر سازد . شرکت اشخاص نیز با موافقت هیئت رئیسه بلامانع است.» غیرعلنی معادل محرمانه نیست. هیچ قانون و مصوبه ای در مورد محرمانه بودن مشروح مذاکرات مجلس خبرگان وجود ندارد. در دو کتاب فوق الذکر هم هیچ مصوبه ای مبنی بر محرمانه بودن مشروح مذاکرات این دو اجلاسیه نقل نشده است.

پس چه اتفاقی افتاده است؟ چرا مشروح مذاکرات این اجلاسیه سی و یک سال است از افکار عمومی و حتی اعضای مجلس خبرگان مخفی نگاه داشته می شود؟ این مخفی کاری یک علت بیشتر نمی تواند داشته باشد. در این دو اجلاسیه نکاتی مطرح شده که انتشار آنها به ضرر مقام رهبری است و به دستور ایشان از انتشار ولو محدود آن جلوگیری شده است. به عبارت دیگر اگرچه هیچ قانون و مقرراتی در مورد محرمانه بودن مشروح مذاکرات مجلس خبرگان در هیچ نهاد قانونی مشخصا در مجلس خبرگان رهبری تصویب نشده است (والا به آن استناد می شد!) اما به حکم حکومتی دومین رهبر جمهوری اسلامی این مشروح مذاکرات در زمره اسناد طبقه بندی شده نظام محرمانه، خیلی محرمانه، سرّی یا به کلی سرّی محسوب شده است.

چرا دو کتاب روایت رهبری و سند انتخاب قطعاتی از این مشروح مذاکرات را منتشر کرده اند؟ بعد از انتشار فیلم شانزده و نیم دقیقه ای ابتدای اجلاسیه خرداد ۱۳۶۸ و بیست دقیقه آخر آن به شکل سوال برانگیزی خارج از کشور در شبکه یوتیوب در تاریخهای ۲۵ دی ۱۳۹۵ و ۱۸ دی ۱۳۹۶ پرسشهای فراوانی در افکار عمومی درباره انتخاب رهبری در اجلاسیه خرداد ۱۳۶۸ مطرح شد. بنگرید به سندی بر تدلیس مقام رهبری و مجلس خبرگان (۱۹ دی ۱۳۹۶). این دو کتاب در حقیقت در پاسخ به پرسشهای مطرح شده در این زمینه تدوین و منتشر شده اند. در این دو کتاب خصوصا کتاب سند انتخاب مشروح مذاکرات خبرگان ۱۳۶۸ به شکل کاملا تقطیع شده و گزینشی و بهداشتی گزارش شده است. این گزارش در بستر وسیعی از توجیهات حکومتی قرار داده شده است. میزان تقطیع و توجیه عبارات منقول از مشروح مذاکرات به حدی است که در موارد حساس عملا عبارات نامفهوم است. به عنوان نمونه عبارات منقول از آذری قمی و آنچه بر قلم وی جاری شده و در کتاب فراز و فرود آذری قمی نقل شده قابل مقایسه است.

در حقیقت عبارات منقول از مشروح مذاکرات در این دو کتاب بیش از آن‌که آگاهی بخش باشد گمراه کننده است. کار بیشتر به نوعی تاریخ‌سازی و تحریف تاریخ معاصر شبیه است. پرسش اصلی من این است: اگر چیزی برای پنهان کردن نیست، چرا متن کامل مشروح مذاکرات اجلاسیه های خرداد و مرداد ۱۳۶۸ منتشر نمی شود؟ چرا فیلم کامل این جلسات اکران نمی شود؟ چگونه می توان باور کرد که از با اهمیت ترین اجلاسیه خبرگان (انتخاب رهبری دائم نظام در مرداد ۱۳۶۸) فیلمبرداری نشده باشد؟! ای کاش همانها که دو قطعه از ویدئوی اجلاسیه خرداد ۶۸ خبرگان را منتشر کردند متن کامل ویدئوی این اجلاسیه و اجلاسیه مرداد ۱۳۶۸ را منتشر کنند.

در نطق تاریخی سید علی خامنه ای در أواخر اجلاسیه ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ – که فیلم آن به شکل سوال برانگیزی خارج از کشور پخش شد – آمده است: «بسم الله الرحمن الرحیم. اولا واقعا باید خون گریست در جامعه‌ی اسلامی که حتی احتمال [رهبر شدن] کسی مثل بنده در آن مطرح شود. حالا من نمی‌خواهم درباره‌ی این صحبت کنم. مسئله اشکال فنی دارد، اشکال اساسی دارد. قبلا خدمت آقای هاشمی [رفسنجانی] هم گفته ام در یکی دو هفته قبل از این که همین قضیه مطرح بود و ایشان فرمودند من جدا به ایشان گفتم من قاطعا چنین چیزی را قبول نخواهم کرد. حالا غیر از اینکه خود من حقیقتا لایق این مقام نیستم و این را بنده می‌دانم و شاید آقایان هم می‌دانید، اصلا از لحاظ فنی اشکال پیدا می‌کند این قضیه [رهبر شدن من]، رهبری [من]، رهبری صوری خواهد بود نه رهبری واقعی. خوب، من نه از لحاظ قانون اساسی، و نه از لحاظ شرعی برای بسیاری از آقایان حرفم حجیت حرف رهبر را ندارد. این چه رهبری خواهد بود؟ [اشکال برخی حاضران] اجازه بفرمائید! قانون اساسی که می‌گوید مرجع، حالا یا مرجع شأنی یا مرجع فعلی، آن که حالا هیچی. از لحاظ شرعی هم، حجیت قول رهبر در صورتی است که آن کسی که می‌خواهد به حرف او [رهبر] عمل کند او [رهبر] را فقیه و صاحب نظر در امور دین بداند، خوب الان در همین جلسه چند نفر از آقایان آمدند صحبت کردند و تصریح کردند که بنده صاحب‌نظر [در أمور فقهی] نیستم….»

جمله آخر نطق فوق را یک بار دیگر بخوانید. در کتاب سند انتخاب ادعا شده است: «اشاره صریحی در نطقهای هیچیک از نمایندگان مجلس خبرگان به عدم صلاحیت علمی آقای خامنه ای وجود نداشت»! (ص۳۵۳) اگر چنین است از چه می ترسید؟ مشروح مذاکرات را منتشر کنید تا همگان باور کنند شما درست می گوئید. آن را که حساب پاک است از محاسبه چه باک است!

در کتاب مذکور سعی بلیغی شده است که اثبات شود انتخاب اجلاسیه خرداد ۱۳۶۸ أولا قانونی بوده، ثانیا موقت نبوده است، در نتیجه اجلاسیه مرداد ۱۳۶۸ صرفا برای «تایید و تداوم» رهبری خامنه ای بعد از تصویب قانون اساسی بازنگری‌شده بوده است. ادله فراوانی در دست است که أولا در خرداد ۱۳۶۸ که قانون اساسی ۱۳۵۸ حاکم بوده است انتخاب فرد غیرمرجع به رهبری یقینا غیرقانونی بوده است. بزرگترین مدافع «لزوم مرجعیت بالفعل رهبری» در مجلس خبرگان شخص سید علی خامنه ای بوده است که در تاریخ ۲۴ تیر ماه ۱۳۶۵ خطابه‌ی غرّایی در صحن علنی مجلس خبرگان رهبری در اعلام خطر از اینکه مبادا رهبران آینده جمهوری اسلامی ایران مرجع تقلید نباشند ایراد کرده است! ثانیا رهبر غیرقانونی منتخب خبرگان در خرداد ۶۸ قطعا «رهبر موقت» بوده که هاشمی رفسنجانی برخلاف واقع موقت بودن را در بیانیه رسمی خبرگان که روز بعد صادر شد حذف کرد و رهبر  موقت را رهبر دائم جا زد. ثالثا بعد از بازنگری قانون اساسی انتخاب رهبر دائم نظام بر طبق قانون اساسی جدید صورت گرفت نه تداوم وتاکید مصوبه اجلاسیه قبلی. رابعا و از همه مهمتر مناقشه اصلی در هر دو اجلاسیه بر سر اجتهاد مطلق و فقاهت خامنه ای و در نتیجه فقدان شرایط رهبری بر أساس هر دو ویرایش قانون اساسی بوده است نه صلاحیت مرجعیت و مرجعیت شأنی. آذری قمی به صراحت در اجتهاد و فقاهت وی ابراز تردید می کند. چندین نفر از خبرگان رهبر منتخب را نهایتا مجتهد متجزی می دانستند نه فقیه و مجتهد مطلق. بحث ولایت عدول مومنین یا ولایت مومن مقلد به جای ولایت فقیه مطرح بوده که از باب اضطرار و مصلحت نظام به رهبری او رای داده می شود. اگر متن کامل مشروح مذاکرات منتشر شود به سادگی می توان این موارد را آزمون کرد.

نظام در تحریف و سانسور بسیار بدسابقه است. زمانی که قرار بود آقای محمدعلی اراکی (۱۲۷۳-۱۳۷۳) را که در هشیاریش تردید جدی بود به عنوان مرجع تقلید معرفی کنند تقریرات او از درس شیخ عبدالکریم حائری یزدی با حذف نام استاد و صرفا به نام ایشان منتشر شد. در کتاب البیع کلیه ادله علیه ولایت فقیه را بدون کمترین توضیحی از کتاب حذف کردند. استاد و شاگرد به سلطنت مسلمان ذی شوکت قائل و منکر ولایت فقیه حتی در أمور حسبیه بودند، چه برسد به ولایت مطلقه فقیه! تفصیل قضیه را اینجا بحث کرده ام: رساله ولایت فقیه آقایان حائری یزدی و اراکی (۲۳ بهمن ۱۳۹۵) اطلاعیه هایی که به نام ایشان در تایید رهبری خامنه ای منتشر شد خلاف مبانی فقهی آقای اراکی است و قابل انتساب به ایشان نیست. مستندات قضیه را اینجا آورده ام: آقای اراکی، ولایت فقیه، مرجعیت و نظام (۱۹ بهمن ۱۳۹۵) نظام واهمه داشت از اینکه مشخص شود استاد آقای خمینی منکر ولایت فقیه بوده است و بر انکار آن أقامه دلیل کرده است! نظامی که رای مؤسس حوزه علمیه قم و مقررش آقای اراکی را با وقاحت تمام تحریف کرده، چرا مشروح مذاکرات اجلاسیه های ۱۳۶۸ مجلس خبرگان رهبری را برای مصلحت نظام – که صد البته اوجب واجبات است – تحریف نکند؟ برای حفظ نظام می توان دروغ گفت و واقعیت را قلب کرد. به گفته آقای خمینی «بالاتر از اینها هم مسائلی است.» آن مسائل بالاتر! (۱ آذر ۱۳۹۶)

اگر مخفی کردن مشروح مذاکرات اجلاسیه ۱۳۶۸ مجلس خبرگان رهبری برای یک ربع قرن فرضا مجاز شمرده شود، در همه جای دنیا محرمانه ترین اسناد بعد از حداکثر سی سال برای مراجعه محققان آزاد می شود. سی و یک سال از انتخاب رهبری گذشته است و ملت ایران از برکت این انتخاب به مدارجی رسیده است که نیازی به بیانش نیست! آیا وقت رفع ممانعت از این دو سند مهم تاریخی فرانرسیده است؟

در دفتر چهارم و پنجم «مجموعه استیضاح خبرگان و رهبران جمهوری اسلامی (۱۳۶۱-۱۳۷۰)» با عنوان‌های «درازدستی کوته آستینان» و «خبرگان منصوب» اجزای مختلف کتاب روایت رهبری و سند انتخاب با مدارک دست اول نقد ساختاری شده است. تفصیل آنچه در این مختصر قلمی شد را آنجا مطالعه کنید.

  ۲۰ مرداد ۱۳۹۹