از «ملاک مسلمانی» تا «مؤلفه‌های اسلام»

از «ملاک مسلمانی» تا «مؤلفه‌های اسلام»

تفاوت بنیادی تکفیر با نقد ساختاری

در این درس‌گفتار سه موضوع به شرح زیر مورد بحث قرار می گیرد:

اول. موازین تکفیر و ارتداد در اسلام سنتی

مراحل سه گانه: ۱) فتوای ارتداد یعنی بیان حکم کلی شرعی به ‌صورت قضیه شرطیه، ۲) تطبیق شرایط فتوای ارتداد بر یک شخص معین از طریق گردآوری شواهد، ۳) صدور حکم ارتداد شخص معین از سوی حاکم شرع یا دادگاه. فتاوای مشهور ارتداد و مستندات احکام ارتداد محمود محمد طه، سلمان رشدی، نصر حامد ابوزید، و رافق تقی مورد بحث قرار می گیرد.

دوم. منتفی بودن تکفیر و ارتداد در اسلام نواندیش

خروج از اسلام یک راه بیشتر ندارد و آن این است که خود فرد بگوید از امروز دیگر من مسلمان نیستم و کافر یا متدین به دین دیگری شده ام.

ارتداد و کفر با دلالت تضمنی و التزامی اثبات نمی شود. تا زمانی که فرد خود را مسلمان اعلام می کند او محکوم به مسلمان بودن است.

هم‌چنان‌که کفر و نامسلمانی هیچ مجازات دنیوی ندارد، خروج از اسلام یعنی ارتداد هم هیچ مجازات دنیوی ندارد.

همانگونه که تنها ضابطه در کفر و ایمان اقرار خود شخص است، تنها ضابطه در تکفیر و نسبت دادن ارتداد نیز اقرار خود تکفیرکننده به تکفیر کردن است.

تکفیر و حکم به ارتداد دیگران با دلالت تضمنی و التزامی قابل اثبات نیست. دلالت مطابقی لازم دارد، که در اسلام نواندیش ممتنع است.

سوم. تمایز دو سطح بحث «ملاک مسلمانی» و «مؤلفه‌های اسلام»

سطح اول «ملاک مسلمانی» است، پرسش اصلی: آیا شخص خود را مسلمان می داند یا کافر؟ این بحثی فقهی است و محصول آن «اسلام ظاهری» است.

سطح دوم «مؤلفه های اسلام» است. پرسش اصلی: مؤلفه های اصلی و غیراصلی اسلام کدام است؟ موضوع آن خود «اسلام» است. نه اسلام ظاهری؛ «حقیقت اسلام» یا «اسلام واقعی». علم متکفل آن الهیات یا کلام است نه فقه. نمی توان مباحث دقیق الهیاتی را به تسامح ضروری فقهی تنزل داد.

با منتفی شدن تکفیر و حکم ارتداد، «آزادی بیان» در امور دینی بدون هیچ خط قرمزی محقق می شود. در مقابل، «نقد علمی ساختاری» مباحثی که به نام دین در فضای عمومی ابراز می شود هم بدون هیچ محدودیت علمی مجاز است.

سخنرانی زنده همراه با پرسش و پاسخ

یکشنبه ۳۰ مرداد ۱۴۰۱، ۲۱ آگوست ۲۰۲۲

ساعت ۲۱ به وقت ایران و ۱۲:۳۰ به وقت شرق آمریکا

به مدت دو ساعت و نیم

این جلسه در کانال Youtube کدیور به‌ صورت زنده برگزار و به طور همزمان از کانال اینستاگرامی  @Mohsen.kadivar.official به صورت زنده Live Instagram  پخش خواهد شد.

لینک شرکت در جلسه

https://www.youtube.com/channel/UCiX1ltrZNuMWKjfWyO3nZ6g