سنن الهی (۱) – مقدمه و طرح بحث

درسهای عمومی، حسینیه‌ی ارشاد، ۲۰ شهریور ۱۳۸۵

قرآن و انسان معاصر (۳۶)

سنن الهی (۱) – مقدمه و طرح بحث

سرخط مطالب

 

سومین بخش از دروس عمومی «قرآن و انسان معاصر»

بخش اول: مباحث عمومی (جلسات ۱ تا ۱۲)

بخش دوم: خدا و انسان (جلسات ۱۳ تا ۳۵)

 

مراد از سنن الهی خط مشی ربوبی یا انضباط و پیش بینی پذیری فعل الهی است. این سلسله دروس پاسخ به این پرسش است: خدا در جهان چگونه تصرف می کند در ارتباط با انسان خداوند چگونه در جهان حضور پیدا می کند و به بندگانش یاری می رساند؟

بحث سنن الهی مبتنی بر چند اصل است:

اصل اول:

خداوند جهان را براساس قواعد، ضوابط و سنن اداره می کند. خداوند آفرینش و تدبیر جهان را با تقدیر و برنامه مشخص پیش می برد.

اصل دوم:

این قواعد، ضوابط و سنن به تفصیل و یا اجمال توسط انسان قابل کشف است. سننی که بر عالم غیب حاکمند را باید او خود بگوید و از آن سرای پررمز و راز پرده بردارد. اما بسیاری از سنت هایی که در عالم شهادت جاری اند را به تفصیل می توانیم کشف کنیم.

اصل سوم:

به برخی از این قواعد و سنن و نه همه قواعد و سنن در قرآن اشاره شده است، بنابراین نباید گمان کنیم که برای کشف سنت های الهی صرفا باید در قرآن جست وجو کنیم. سنت های الهی در هر دو کتاب تکوین و تشریع آمده است.

اصل چهارم:

سنت های الهی مورد اشاره در قرآن قابل استخراج، دسته بندی و تبیین اند. این سنن لزوما با عنوان مشخص سنن الهی نیز ذکر نشده اند.

اصل پنجم:

شناخت سنن الهی در آشنایی با نحوه حضور، دخالت، و تصرف خداوند در جهان ضروری است. بدون اطلاع از سنت ها یعنی امور تکرارپذیر قابل پیش بینی حاکم بر افعال الهی ما اشتباهات گذشتگان را تکرار می کنیم و از پندهای الهی عبرت نمی گیریم. دین ورزی بدون توجه به سنن الهی همانند دخالت در امور طبیعی بدون اشراف بر ضوابط علمی نتایج وخیمی در پی دارد.

اصل ششم:

کلیه علوم تجربی و اکثر علوم انسانی کوششی انسانی برای کشف سنن الهی در طبیعت و انسان است. به عبارت دیگر قواعد علمی حاکم بر جهان طبیعت یا ضوابط علمی حاکم بر رفتارها یا مناسبات انسانی برداشتی بشری از سنن الهی است.

اصل هفتم:

سنن الهی که در قرآن مورد بحث اند (سنن الهی وحیانی یا نقلی) در مقابل سنن الهی علمی مستخرج از کتاب تکوین اند. سنن الهی وحیانی به دو دسته انسانی و غیرانسانی تقسیم می شوند. این سنن وحیانی انسانی هم به دو شکل فردی و اجتماعی مورد توجه قرآن قرار گرفته اند. سنن الهی غیر مرتبط با انسان نیز تنها بر سبیل اشاره در قرآن آمده که آن هم برای عبرت آدمیان است، والا وجهه نظر اصلی قرآن نبوده است. سنت های وحیانی انسانی هم از آنجا که ارتباط تنگاتنگی با «هدایت» دارد، بسیار مورد توجه قرآن است و از کتاب هدایت انتظار می رود که به سنن الهی این حوزه به تفصیل پرداخته باشد.

این جلسات بحث از «سنن الهی وحیانی انسانی» را به عهده خواهد داشت.