ازدواج موقت
مباحث زیر پاسخ به پرسشهای کاربران درباره ابعاد مختلف ازدواج موقت (مُتعه) است که به شکل مجزا قبلا در وبسایت اینجانب منتشر شده است. اکنون با دسته بندی موضوعی، با حذف پرسشها، با ویرایشی بسیار اندک و با قید تاریخ هر مطلب یک جا منتشر می شود. (۲ آذر ۱۳۹۹)
ازدواج موقت و مصلحت جهان معاصر
الف. پاسخ به پرسشهای شرعی مردم معنایش «مطرح کردن» چیزی نیست. این پرسشها نمودار طبیعی پرسشهای مردم جامعه‌ی ماست.
ب. حکم شرعی اگر صحیح است جای مصلحت سنجی نیست، و اگر در استنباطش خطایی صورت گرفته است، باز در اعلام خطا جای هیچ مصلحت سنجی نیست. در اعلام احکام شرعی باید حقیقت را به مکلفان گفت و از هرگونه مصلحت اندیشی اجتناب کرد. مطابق مبانی اصولی من هرگونه مصلحت سنجی را در اعلام احکام شرعی ممنوع و ناروا می دانم.
ج. ازدواج موقت از احکام قطعی شارع اسلام در کنار ازدواج دائم است. این حکم تشریع قرآن کریم و با تایید رسول الله (ص) است که خلیفه دوم جناب عمر بن خطاب آنرا با اجتهاد نادرست خود ملغی اعلام کرد. این حکم از ضروریات فقه شیعه است و توصیه به مصلحت در نادیده گرفتن آن تاسی به اهل سنت است. ازدواج موقت با شرائطش از احکام مترقی اسلام برای جهان معاصر است.
د. تعدد زوجات از احکام موقت اسلام بوده در زمان حاضر تنها در شرائط بسیار مضیقی قابل اجراست. اصل در اسلام تک همسری است.
ه. واضح است که ازدواج دائم هرگز جای ازدواج موقت را نمی گیرد و ایجاد تسهیلات برای ازدواج دائم از خداپسندانه ترین اقدامات است. (۱ مهر ۱۳۹۲)
فلسفه ازدواج موقت
الف. فلسفه این حکم شرعی که به نظر شیعیان به جواز خود باقی است برخورداری زنان و مردانی است که از امکان ازدواج دائم محرومند. واضح است که زنانی که امکان ازدواج دائم دارند تن به ازدواج موقت نمی دهند. ازدواج موقت راه حلی موقت برای برخی مشکلات است و راه حل اصلی اسلام ازدواج دائم است. (۴ مرداد ۱۳۹۰)
ب. ازدواج موقت در دنیای مدرن می تواند راه حل برخی مشکلات جنسی و عاطفی باشد. اگر دختر و پسری با رعایت حدود شرعی در قالب ازدواج موقت با هم مرتبط باشند از فوائد آن بهره مند می شوند بی آنکه به مفاسد آن دچار شوند. ازدواج موقت می تواند منجر به ازدواج دائم شود. ازدواج موقت راه حل موقت دینی برای حل برخی نیازهای طبیعی انسانی است. (۲۳/۱۱/۱۳۹۱)
مقایسه ازدواج دائم و موقت
الف. ازدواج موقت در اکثر احکام با ازدواج دائم یکسان است، یعنی قصد ازدواج، رضایت طرفین، اجرای صیغه عقد، و مهریه مشخص.
ب. در ازدواج موقت ذکر مدت لازم است، در پایان مدت با رضایت طرفین تمدید مدت ممکن است و پس از پایان مدت نیازی به طلاق ندارد.
ج. در ازدواج موقت بر خلاف ازدواج دائم زن و شوهر از هم ارث نمی برند، و نفقه زن بر مرد واجب نیست مگر این دو مورد شرط ضمن عقد شده باشد.
د. ازدواج موقت می تواند محدود به حدود مباحی باشد که زوجین در حین عقد توافق کرده اند، لغو محدودیتها با رضایت طرفین مجاز است. (۲۳/۱۱/۱۳۹۱)
تفاوت ازدواج موقت با هرزگی
تفاوتهای ازدواج موقت با روسپی گری به این قرار است:
اول. ازدواج موقت امری مشروع مستند به قرآن، سنت پیامبر و سیره ائمه است. چنین ازدواجی مورد رضایت خداوند است.
دوم. فرزند چنین ازدواجی هیچ تفاوتی با ازدواج دائم ندارد.
سوم. زن بعد از پایان مدت ازدواج موقت باید عده نگاه دارد و تا انتهای عده حق ازدواج دائم یا موقت با مرد دیگر ندارد.
تفاوت ازدواج موقت با رابطه نامشروع فحشاء، مشروعیت آن از یک سو و احتمال تبدیل شدن آن به ازدواج دائم از سوی دیگر است، البته سوء استفاده از امر مشروعی از جمله ازدواج موقت ممکن است و می باید با تمهیدات قانونی چنین سوء استفاده هایی را به حداقل ممکن رسانید. ازدواج موقت با وحی الهی و در زمان پیامبر مجاز بوده و خلیفه دوم آنرا حرام اعلام کرد. در شریعت سهله سمحه که خدا و پیامبرش به آن آگاه ترند چنین امری تشریع شده است. (۹/۱/۱۳۹۲)
ازدواج موقت و زنا
الف. در فقه امامیه در ازدواج دائم و موقت شاهد مستحب است. اتهام به زنا با اطمینان از اینکه رابطه‌ي جنسی برقرار شده بین زوجین مشروع نبوده مسموع است. بدیهی است اگر متهمین ادعای زوجیت اعم از دائم و موقت کنند پذیرفته خواهد شد و در صورت اثبات بر فردی که به آنها اتهام زده حد قذف جاری خواهد شد. ضمنا اشکال اختصاصی به ازدواج موقت ندارد و عینا در ازدواج دائم نیز جاری است. شهادت هم تنها راه اثبات ازدواج نیست، سوگند و ثبت در محاضر رسمی (که من در هر دو نوع ازدواج لازم می دانم) و مانند آن از جمله‌ی این قرائن هستند. ابن جریح از امام علی بن ابی طالب (ع) نقل می کند که «اگر عمر، متعه را ممنوع نمي‌کرد، جز [افراد] بدبخت، [کسي] زنا نمي‌کرد». (تفسير طبري، ج ۵، ص ۹؛ الدرّ المنثور، ج ۲، ص ۲۴۰) (۱۶/۱/۱۳۹۲)
ب. با توجه به اینکه ازدواج اعم از دائم و منقطع در صورت برقراری رابطه جنسی نیاز به نگاه داشتن عده از سوی زن دارد، مقایسه‌ی متعه و فحشاء نادرست است. ازدواج موقت را باید با دوست پسر یا دوست دختر با رعایت ضوابط شرعی مقایسه کرد نه چیز دیگر. (۱۶/۱/۱۳۹۲)
عدم جواز ازدواج موقت با زنان روسپی
یک. در ازدواج اعم از دائم و موقت ایجاب از زن است و قبول از مرد. در ازدواج اعم از دائم و موقت خواندن صیغه‌ی عقد لازم است، اگر زن و مرد نمی توانند به عربی بخوانند خواندن به زبان خودشان مجاز است، و در هر صورت رکنِ ازدواجِ مشروع «اراده‌ی ازدواج» است.
دو. رضایت زن برای ازدواج کافی نیست، برای ازدواج اعم از دائم و موقت ابراز آن در قالب صیغه‌ی ازدواج لازم است. به دلیل اهمیت ناموس و پرهیز از اختلافات بعدی و برخی مفاسد لازم است مشخص باشد زن و مرد از چه زمانی زن و شوهر شده اند.
سه. در ازدواج اعم از دائم و موقت در نظر گرفتن نجابت زن لازم است. ازدواج موقت با زنان روسپی – بویژه اگر بنای ادامه‌ی گناه داشته باشند – یقینا مجاز نیست. در صورتی که مرد بداند که زن در ارتباط سابق جنسی خود – به حلال یا حرام – عدّه نگاه نداشته است، ازدواج (چه دائم و چه موقت) با وی در زمانی که شرعا باید عده نگاه دارد حرام است. نگاه داشتن عدّه بعد از هر ارتباط جنسی برای ارتباط با مرد دیگر بر زن شرعا واجب است. (۲۳/۱/۱۳۹۲)
همخوابگی با روسپی زناست نه متعه!
تنها راه مجاز برقراری رابطه‌ی جنسی ازدواج اعم از دائم و موقت است. در غیر این صورت وظیفه‌ی شرعی تعفف است، به نص قرآن کریم (نور ۳۳). ازدواج موقت کلاه شرعی نیست تا با رعایت صورت ظاهرِ صیغه روسپی گری را مباح کند. همخوابگی با روسپی که خود را در حال تن فروشی می داند زنا و شرعا حرام است. (۳/۳/۱۳۹۲)
راه مشروع معاشقه
هیچ راه مشروعی برای معاشقه جز «ازدواج موقت یا دائم» وجود ندارد. اطلاع حداقل یکی از والدین هر دو طرف هم برای اصل ازدواج لازم است. قرآن کریم (نساء ۲۵ و مائده ۵) در تحریم دوست پنهانی گرفتن بسیار صریح است. (۱۲ مهر ۱۳۹۲)
نحوه اجرای ازدواج موقت
الف. زن و مرد می توانند خودشان صیغه ازدواج موقت را جاری کنند، می توانند کسی را هم وکیل کنند که صیغه را از جانب آنان جاری کند.
ب. ارکان ازدواج موقت تعیین مدت، مهریه و رضایت طرفین است. مهریه می باید در زمان عقد به زن پرداخت شود. مدت بعدا با توافق طرفین قابل تمدید است. میزان ارتباط با یکدیگر از ابتدا قابل تعیین و لازم الاجراست، این مقدار ارتباط بعدا با توافق قابل کاهش و افزایش است.
ج. اگر زن و مرد خودشان بخواهند صیغه را جاری کنند، بعد از تعیین مدت و مهریه زن باید بگوید: “زوجتك نفسي في المدة المعلومة علي المهر المعلوم” يعني : “خود را به زوجیت تو درآوردم در مدتي كه معلوم شده و به مَهري كه معين شده است.” و بلافاصله مرد باید بگويد : “قبلت هكذا” يعني : “به همين گونه قبول كردم”، و ميتواند به جاي “زوجتك نفسي” “متعتك نفسي” هم بگويد.
د. اگر طرفین ديگري را وكيل كنند، مثلا اسم مرد “سعید” و اسم زن “ستاره” باشد ابتدا وكيل زن بگويد: “متعت موكلك سعیدا موكلتي ستاره في المدة المعلومة علي المهر المعلوم”يعني : “موكل خودم ستاره را در مدتي كه معلوم شده به زوجيت موكل تو سعید درآوردم به مَهري كه معين است” و بلافاصله وكيل مرد بگويد: “قبلت هكذا” يعني : “به همين گونه قبول كردم”، و ميتواند به جاي “متعت” “زوجت” هم بگويد.
ه. اگر يك نفر از طرف مرد و زن در خواندن صيغه عقد موقت وكيل شود، چنانچه مثلا اسم مرد “سعید” واسم زن “ستاره” باشد وكيل می گويد: “متعت موكلي سعیدا موكلتي ستاره في المدة المعلومة علي المهر المعلوم”يعني : “موكل خود ستاره را در مدتي كه معلوم شده به زوجيت موكل خودم سعید درآوردم به مهري كه معين شده است” و بلافاصله بگويد: “قبلت هكذا”يعني: “به همين گونه قبول كردم”. و ميتواند به جاي”متعت” “زوجت” بگويد. خواندن صیغه عقد موقت می تواند به عربی یا زبان زوجین مثلا فارسی که همین معنا را برساند باشد. (۱۳ شهریور ۱۳۹۲)
مهریه در ازدواج موقت
الف. در ازدواج دائم اگر مهرالمسمی ذکر نشود مهرالمثل (مهریه زنان مشابه) بر گردن مرد قرار می گیرد، نیمی از آن به مجرد عقد و نیم دیگر با مجامعت عندالمطالبه بر ذمه‌ی مرد قرار می گیرد. اما در ازدواج موقت تمام مهریه به مجرد عقد بر ذمه‌ی مرد قرار می گیرد. تفاوت مهریه در این دو عقد به واسطه ادله‌ی آنها آیات و روایات است از جمله آیه‌ی ۲۴ سوره نساء. مهریه نیز در هر دو ازدواج بر عهده‌ی مرد است ، اگر شائبه‌ی داد و ستد باشد در هر دو است. (۱۶/۱/۱۳۹۲)
ب. مهریه یکی از ارکان ازدواج موقت است. اولا عدم ذکر مهریه در زمان عقد موقت (متعه) باعث بطلان آن می شود. ثانیا پرداخت مهریه از سوی مرد به زن در زمان عقد لازم است.
ازدواج موقت در این دو ناحیه با ازدواج دائم فرق می کند، چرا که در ازدواج دائم عدم تعیین مهریه به بطلان عقد نمی انجامد بلکه مهرالمثل بر ذمه‌ی مرد قرار می گیرد. در ناحیه دوم نیز پرداخت مهریه در عقد دائم عندالمطالبه است نه لزوما عند العقد. در ازدواج موقت زن می تواند پس از قبول مهریه آنرا به مرد ببخشد یا مثلا مرد را وکیل کند تا در امور خیریه مصرف کند اما بدون تعیین آن از سوی مرد و پرداخت آن در زمان عقد و قبول آن از سوی زن ازدواج صحیح نیست. (۱۸ شهریور ۱۳۹۲)
مدت ازدواج موقت و تمدید آن
اگر قبل از اتمام مدت در ازدواج موقت، طرفین بر تمدید مدت ازدواج موقت توافق کردند نیازی به عقد جدید نیست و همان عقد اولیه کفایت می کند. اما اگر این توافق بعد از اتمام مدت عقد حاصل شد می باید عقد جدیدی منعقد شود با مدت تازه و مهریه‌ی جدید و قبول و ایجاب دیگر، چرا که بعد از اتمام مدت زن و مرد نسبت به هم اجنبی هستند و دیگر زن و شوهر نیستند. (۱۸ شهریور ۱۳۹۲)
مستندات مُتعه (ازدواج موقت) در قرآن کریم
آیه ۲۴ سوره نساء و ترجمه‌ی صحیح آن به شرح زیر است: كِتَابَ اللَّـهِ عَلَيْكُمْ وَأُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَاءَ ذَٰلِكُمْ أَن تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُم مُّحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُم بِهِ مِن بَعْدِ الْفَرِيضَةِ «[اين] فريضه الهى است كه بر شما مقرر گرديده است. و غير از اين [زنان نامبرده]، براى شما حلال است كه [زنان ديگر را] به وسيله اموال خود طلب كنيد -در صورتى كه پاكدامن باشيد و زناكار نباشيد- و زنانى را كه متعه كرده‌ايد، مَهرشان را به عنوان فريضه‌اى به آنان بدهيد، و بر شما گناهى نيست كه پس از [تعيين مبلغ] مقرر، با يكديگر توافق كنيد [كه مدت عقد يا مَهر را كم يا زياد كنيد]»
در آیه‌ی فوق حداقل سه قرینه بر ازدواج موقت است به چشم می خورد:
اول. واژه‌ی استمتاع به معنای لغوی طلب بهره وری و اصطلاحا به معنای متعه یا ازدواج موقت (ازدواج با مهریه و مدت معین) است و به فاعل آن متمتع گفته می شود. قرآن کریم برای ازدواج دائم از واژه‌ی نکاح استفاده می کند: نساء ۳ و ۲۵، نور ۳۲ و قصص ۲۷. استمتاع ظهور در ازدواج موقت دارد.
دوم. در آیه پرداخت تمام مهریه به مجرد عقد موقت واجب شده است، حال آنکه اگر مراد ازدواج دائم بود نیمی از مهریه به مجرد عقد و نیمی دیگر بعد از زناشویی آن هم عندالمطالبه واجب می شد.
سوم. آنچه بعد از تعیین مهر با رضایت زوجین قابل کم و زیادکردن است ظهور در ازدواج موقت دارد، که مدت و مهریه قابل تغییر است.در ازدواج دائم مدتی نیست تا کم و زیاد شود، مهریه نیز قابل تغییر نیست. (البته زوجین می توانند با توافق خارج از عقد چیزی را به یکدیگر هبه کنند)
نتیجه: آیه ظهور در ازدواج موقت دارد. مفسران شیعه بالاتفاق و بسیاری از مفسران اهل سنت بر این باورند. (۱۶/۱/۱۳۹۲)
مستندات ازدواج موقت (متعه) در سنت
یک. بعد از ممنوعیت متعه توسط خلیفه دوم، به دور از چشم مأموران حکومتی ازدواج موقت صورت می گرفته است. بیشک خلفا در هر خانه ای مأمور نداشته اند! تفحص در احوال شخصیه مردم نیز مجوز شرعی ندارد. ضمنا از جناب عمر بن خطاب می توان پرسید شما که به حلیت ازدواج موقت در زمان رسول الله (ص) اذعان کرده اید به کدام مجوز شرعی آنرا حرام اعلام کرده اید؟ آیا این اجتهاد در مقابل نص نیست؟ مطابق منابع اهل سنت عمرو بن حریث یکی از صحابه‌ی پیامبر(ص) است که در زمان عمر بن خطاب اقدام به ازدواج متعه کرده است. (۱۶/۱/۱۳۹۲)
دو. آنچه به نص قرآن و سنت متواتر پیامبر (ص) و اجماع مسلمین جایز باشد و برخی مسلمانان اهل سنت ( ونه همه ایشان) ادعای نسخ آن را کرده باشند، حتی پس از تحریم خلیفه دوم امری رایج بوده است. به سه نقل معتبر زیر توجه فرمائید:
الف. «پس از رسول خدا در حلال شمردن متعه، گروهي از صحابه، آن را همچنان حلال مي‌دانستند؛ از جمله: اسماء دختر ابوبکر، جابر بن عبدالله، عبدالله ابن‌مسعود، عبدالله ابن عباس، معاوية بن ابن سفيان، عمرو بن حريث، ابوسعيد خدري، سلمه و معبد فرزندان امية بن خلف.»(المحلّي بن حزم، ج ۹، ص ۵۱۹ و ۵۲۰)
ب. عبدالرزّاق در کتاب المصنّف مي‌گويد: عروة به ابن عباس گفت: آيا از خدا نمي‌ترسي که متعه را جايز مي‌داني؟ ابن‌عباس گفت: از مادرت بپرس! (کنايه از اين‌که تو خود فرزند چنين نکاحي هستي) (سير اعلام النبلاء، ج ۱۵، ص ۲۴۳ پاورقي ۱)
ج. «عبدالله بن زبیر عبدالله بن عباس را به خاطر حلال دانستن متعه سرزنش کرد، ابن عباس به او گفت: از مادرت بپرس که چگونه عقدی میان او و پدرت صورت گرفت؟ او از مادرش پرسید و پاسخ شنید که من تو را به طریق متعه به دنیا آوردم.» (المحاضرات ج ۲ ص ۹۴). زبیر بن عوام یکی از عشره‌ی مبشره بوده است! (۱۶/۱/۱۳۹۲)
نقد اجمالی مستندات مخالفین ازدواج موقت
اولا منع اسلام از ازدواج موقت صحت ندارد، خدا و رسولش چنین نکرده اند. خلیفه دوم جناب عمر بن خطاب متعه راکه تا زمان وی جایز بود آن هم نه با استناد به آیه ای از قرآن یا حدیثی از پیامبر بلکه با اجتهاد شخصی حرام اعلام کرد.
ثانیا مفاد صدر آیه‌ی ۳۳ سوره‌ی نور این است:«و كسانى كه [وسيله] زناشويى نمى‌يابند، بايد عفت ورزند تا خدا آنان را از فضل خويش بى‌نياز گرداند.» نکاح یا زناشویی بر دو قسم است: دائم و موقت. هر دو نوع ازدواج نیاز به مهریه دارد و حداقلی از توانایی مالی را می طلبد. اگر کسی از این حداقل مالی برخوردار نیست تا دائما یا موقتا ازدواج کند، باید عفت بورزد و صبر پیشه کند.
ثالثا مستند قرآنی ازدواج موقت (متعه) آیه ي ۲۴ سوره‌ی نساء و روایات متواتر از رسول خدا (ص) منقول از شیعه و سنی است. در وقوع ازدواج موقت در زمان رسول الله (ص) و تولد برخی از تابعین از ازدواج موقتِ صحابه‌ی رسول خدا در زمان ایشان نیز هیچ تردیدی نیست. (۲۳/۱/۱۳۹۲)
بررسی احادیث تحریم ازدواج موقت
الف. حدیث «عن علی بن ابی طالب: حرم رسول الله صلى الله عليه وآله يوم خيبر لحوم الحمر الأهلية ونكاح المتعة» در کتابهای تهذیب و استبصار شیخ طوسی و به نقل از آن دو در کتاب وسائل الشیعة نقل شده است، (نه در کافی کلینی!)
اما شیخ طوسی در تهذیب در ذیل این حدیث متذکر شده است که «این روایت بر اساس تقیه و رویه‌ی مخالفان شیعه وارد شده است و هر کسی که با روایات آشنا باشد می داند که در مذهب ائمه‌ی اهل بیت (ع) متعه مباح است، پس نیازی به اطناب در این مسئله نیست».
در ذیل این روایت در استبصار نیز تصریح کرده است که «این روایت بر تقیه حمل می شود زیرا موافق با مذهب اهل سنت است و اخبار دیگر (اباحه‌ی متعه) موافق ظاهر کتاب و اجماع مذهب شیعه بر آن است، پس عمل به آنها (روایات اباحه) واجب است نه این روایت شاذ».
شیخ حر عاملی نیز بعد از نقل آن در وسائل الشیعة تصریح کرده است که «شیخ طوسی و غیر او (ملا محسن فیض کاشانی در وافی) آنرا بر تقیه حمل کرده اند، زیرا اباحه‌ی متعه از ضروریات مذهب امامیه است.»
بنابراین هیچیک از نویسندگان کتب اربعه بلکه هیچ محدث و فقیه شیعی این حدیث را تلقی به قبول نکرده است. محمد تقی مجلسی در روضة المتقین این خبر را از صحیح بخاری از علی بن ابی طالب نقل کرده و تصریح کرده است: «آنچه به علی بی ابی طالب نسبت داده شده کذب محض یا تقیه است. اخبار ما از امام علی [در اباحه‌ی متعه] متواتر است.»
ب. پنج نفر از صاحبان صحاح سته و غیر ایشان از محدثان اهل سنت چنین خبری را از علی بن ابی طالب نقل کرده اند. در این خبر تحریم این دو مورد در روز فتح خیبر صورت گرفته است. اما نووی در المنهاج فی شرح المسلم نقل کرده که غیر از مسلم روایت کرده اند که علی تحریم متعه را از پیامبر در روز تبوک نقل کرده است. نسائی همین خبر را به روز خیبر نسبت داده است. در سومین خبر نسائی از ابن المثنی همین خبر با همان سند را به روز حنین نسبت داده است! طرفه اینجاست که سه روایت واقعه‌ی واحدی را در سه روز مختلف خیبر، حنین و تبوک نقل کرده اند. اما اخبار خیبر: در صحیح بخاری خبر تحریم متعه از جانب پیامبر از علی خطاب به ابن عباس نقل شده است. جالب اینجاست که ابن عباس تا آخر عمرش از اباحه‌ی متعه دفاع کرده و اباحه‌ی متعه از جانب علی بن ابی طالب نبز متواتر است. اما در خبر مشابه در صحیح مسلم از ابن عباس خبری نیست! این تعارض متن خبر در کتب صحاح سته و غیر آن این خبر را از اعتبار ساقط می کند.
ج. اما اظهار نظر اکابر اهل سنت درباره این حدیث شنیدنی است. اما وقوع تحریم متعه از جانب پیامبر در روز تبوک از جانب حافظ ابن حجر خطا دانسته شده است. حدیث تحریم در خیبر را عبد البر، والبيهقي، وابن حجر العسقلاني، والقسطلاني صاحب إرشاد الساري، والعيني صاحب عمدة القاري، وابن كثير در تاريخش، وابن القيم غلط و خطا دانسته اند و گفته اند نهی نبوی نکاح متعه در روز خیبر را احدی از اهل سیره و راویان اثر نمی شناسند!
آیا این همه دلیل برای خلاف واقع بودن خبری که در پنج کتاب از شش کتاب صحاح سته نقل شده کافی نیست!؟ پیامبر (ص) هرگز ازدواج موقت را تحریم نکرده است و اینگونه اخبار کذب محض است.
د. جناب عمر بن خطاب رضی الله عنه در اواخر عمرشان گفته اند: «متعتان كانتا على عهد رسول الله وأنا أنهى عنهما وأعاقب عليهما! (يعني متعة النساء ومتعة الحج)». برخی ازآثار اکابر اهل سنت که این خبر را نقل کرده اند: المحلى لابن حزم، أحكام القرآن للجصاص، سنن البيهقي، شرح معاني الآثار للطحاوي، تفسير فخرالدین الرازي، بداية المجتهد لابن رشد، شرح التجريد للقوشچي الأشعري في بحث الإمامة، تفسير القرطبي، المغني لابن قدامة، زاد المعاد في هدي خير العباد لابن قيم الجوزية، الدر المنثور في التفسير بالمأثور، كنز العمال، وفيات الأعيان لابن خلكان (ترجمة يحيى بن أكثم). (۲/۵/۱۳۹۲)
شرایط ازدواج موقت در دوران معاصر
الف. اولا این ازدواج الزاما باید همانند ازدواج دائم ثبت شود، ثانیا هر نوع ازدواج دائم و موقت مرد متأهل می باید با اجازه کتبی همسر وی صورت گیرد. عدم رعایت این دو شرط راه را برای سوء استفاده مردان هوسباز هموار می کند. (۴ مرداد ۱۳۹۰)
ب. اطلاع (حداقل یکی از) والدین هر یک از زوجین را در نخستین ازدواج لازم می دانم، هرچند اذن آنها لازم نیست، ثبت ازدواج را مؤکدا توصیه می کنم تا برای فرزند احتمالی مشکلی پیش نیاید. شاهد در عقد ازدواج اعم از دائم و موقت مستحب است. ازدواج موقت مردان متأهل را جز در شرائط خاص (از قبیل بیماری حاد همسر یا ناباروری وی) آن هم با اذن و اطلاع همسر مجاز نمی دانم. (۲۳/۱۱/۱۳۹۱)
ج. عدم محدودیت در تعداد متعه‌ي همزمان از عوامل سوء استفاده از این حکم شرعی است. همچنان که بهره بردن از کنیزان نیز همین گونه بوده است. من اولا ازدواج موقت را برای افراد متاهل جز با اذن و اطلاع همسر در شرائطی خاص (از قبیل بیماری حاد همسر یا ناباروری وی) مجاز نمی دانم، آنچنان‌که ازدواجهای متعدد همزمان را نیز جایز نمی دانم. (۱۶/۱/۱۳۹۲)
د. اطلاع (حداقل یکی از) والدین زوجین (چه دختر و چه پسر) را در نخستین ازدواج (اعم از دائم یا موقت) لازم می دانم، هرچند اذن آنها لازم نیست. (۱۶/۱/۱۳۹۲)
ازدواج مــوقت بدون اطلاع والدین
در ازدواج بالغه‌ی رشیده اذن پدر را شرط نمی دانم.
اما اطلاع دادن به یکی از والدین را بویژه در نخستین ازدواج بر دختر و پسر هر دو واجب می دانم. این اطلاع شرط صحت ازدواج نیست. حکمی مستقل و احتیاطی است.
در روزگار ما ازدواج اعم از دائم وموقت باید ثبت شود. حضور شاهد در جلسه‌ی ازادواج جلو بسیاری از مفاسد و سوء استفاده ها را می گیرد، بهترین شاهد والدین دختر و پسر هستند.
دوستی مشروع دختر و پسر در قالب ازدواج موقت میسر است، و هرگونه رابطه‌ی جنسی خارج از ازدواج شرعا حرام است. روابط پنهانی ولو با رضایت طرفین مشمول نهی صریح الهی است: لَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ (سوره‌ی نساء / ۲۵) و لَا مُتَّخِذِي أَخْدَانٍ (سوره‌ی مائده /۵) «نه آنكه زنان را در پنهانى دوست خود بگيريد.»
ازدواج اعم از دائم و موقت حکم خداوند است. رابطه جنسی خارج از ازدواج شکستن حریم الهی و معصیت است: فَمَنِ ابْتَغَىٰ وَرَاءَ ذَٰلِكَ فَأُولَـٰئِكَ هُمُ الْعَادُونَ (سوره‌ی مومنون /۷ و معارج /۳۱). اراده‌ی ازدواج با خواندن صیغه‌ی عقد رافع مشکل است. (۲۹/۱/۱۳۹۲)
حدود ازدواج موقت بدون اطلاع والدین
الف. در ازدواج (دائم و موقت) اذن پدر باکره شرط نیست، اما اطلاع (حداقل یکی از) والدین دختر و پسر لازم است.
ب. در ازدواج موقت (کمتر از روابط جنسی) دختر و پسر رشید (در زمان ما بالاتر از ۱۸ سال) اطلاع والدین لازم نیست.
ج. مراد از روابط جنسی مجامعت و مقدمات آن از قبیل لمس، بوسه و در آغوش گرفتن است.
د. کمتر از روابط جنسی یعنی معاشرت، گفت و گو و نگاه همسرانه. (۲۸/۲/۱۳۹۲)
ادله‌ی لزوم اطلاع والدین از نخستین ازدواج فرزندانشان
الف. تصریح کرده ام که اطلاع به یکی از والدین حکمی مستقل و احتیاطی است. زیرپاگذاشتن احکام شرعی (اعم از فتوا به حرمت یا وجوب و احتیاط واجب در فعل یا ترک) گناه است.
ب. در ازدواج باکره‌ی رشیده دیگر فقها به احتیاط واجب اذن پدر را شرط صحت ازدواج (اعم از دائم و موقت) دانسته اند. مستند ایشان روایات معتبره‌ی متعددی است که اذن پدر دختر باکره‌ی رشیده را فی الجمله شرط صحت ازدواج می دانند. این «احتیاط واجب» در محل خود و صحیح است، اما در متعلق آن نظر من با دیگر فقها تفاوتهایی به شرح ذیل دارد:
اولا به جای «اذن» پدر دختر «اطلاع» به یکی از والدین هر یک از دختر و پسر را شرط می دانم
ثانیا به جای شرطیت اذن «پدر» اطلاع به «یکی از والدین» هر یک از دختر و پسر را لازم می دانم.
ثالثا به جای «باکره‌ی رشیده» «نخستین ازدواج دختر و پسر هر دو» را موضوع حکم قرار داده ام.
رابعا به جای «عقد ازدواج» «برقراری روابط جنسی و مقدمات آن» یعنی نفس عمل ازدواج را محور حکم قرار داده ام.
دلیل موارد فوق:
یک. اطلاع به یکی از والدین برای جلوگیری از مفسده نوعا کافی است. شرطیت اذن اراده‌ی مستقل دختر را در تعیین شریک زندگی خود نادیده گرفتن است.
دو. پدر و مادر در این امر از حقوق مساوی برخوردارند، اگر دلسوزی مادر بیشتر نباشد.
سه. دلیل احتیاط مشهور احساساتی دانستن دختر در نخستین ازدواج است. این نکته عینا در مورد پسر نیز جاری است. حقوق مساوی زن و مرد اقتضایش جز این نیست.
چهار. نفس نخستین عقد ازدواج موقت بین دختر و پسری بدون اطلاع یکی از والدین هر یک باعث مفسده‌ی نوعیه نیست، روابط جنسی پنهانی و مقدمات آن است که نوعا محل مفسده می شود.
چهار دلیل فوق در نهایت به دو دلیل ختم می شود:
یک. تساوی حقوق زن و مرد، شامل حقوق مساوی مادر و پدر در امر ازدواج فرزندانشان و حقوق مساوی دختر و پسر در امر ازدواج خودشان که در مقاله‌ی بازشناسی حقوق زن در اسلام از عدالت استحقاقی به عدالت مساواتی به تفصیل درباره‌ی ادله ی عقلی و نقلی آن بحث کرده ام.
دو. ارتباط پنهانی و غیر متعارف دختر و پسر مایه‌ی فساد و امری ناپسند است. متخذات اخدان (۲۵ نساء) و متخذی اخدان (۵ مائده) نهی از روابط پنهانی دختر و پسر یا زن و مرد بدور از چشم خانواده و در محیطهای خصوصی و دربسته است. با اطلاع حداقل یکی از والدین هر یک از دختر و پسر مفسده‌ی فوق رفع می شود. این دلیل نقلی که موید به دلیل عقلی است در حدی از قوت است که نادیده گرفتن آن به مفسده‌ی نوعیه‌ی حتمیه منجر می شود. (۲۵ شهریور ۱۳۹۲)
ازدواج موقت بدون اطلاع پدر دختر؟
الف. در صحت ازدواج دختر بالغ رشیده (با سن بالای ۱۸ سال) اذن پدر شرط نیست.
ب. اما اطلاع (حداقل یکی از) والدین از ازدواج منجر به روابط جنسی (اعم از ازدواج دائم و موقت) لازم است.
ج. قرآن کریم از از روابط پنهانی جنسی به شدت نهی کرده است: نساء ۲۵، مائده ۵. (۲۷ اذر ۱۳۹۲)
عده در ازدواج موقت
الف. نگاه داشتن عده در ازدواج دائم و موقت واجب است. زن در زمان عده مجاز به ازدواج با دیگری چه موقت چه دائم نیست. زمان عده در ازدواج موقت دو بار قاعدگی و پاک شدن از آن است. در زنان باردار و عده وفات تفاوتی بین ازدواج موقت و دائم نیست. (۱۶/۱/۱۳۹۲)
ب. عده ازدواج موقت (در صورت فعل زناشویی و یائسه نبودن) دو طُهر (پاکی از حیض دوم) است. چنانچه حامله باشد و حیض نمی بیند تا زمان وضع حمل یا ۴۵ روز هرکدام بیشتر است باید عده نگاه دارد. آغاز عده زمان تمام شدن مدت تعیین شده در صیغه‌ی عقد یا بخشیده شدن مدت توسط شوهر است. (۴ اسفند ۱۳۹۲)
عده ازدواج موقت و دائم
مسئله دو صورت دارد: شرعی و قانونی.
به لحاظ شرعی بعد از جاری شدن طلاق و گذشتن دوران عده زن نسبت به شوهرش نامحرم محسوب می شود. عدم درج طلاق در شناسنامه و محضری نشدن آن امری قانونی است.
ازدواج مجدد زن و مردی که قبلا زن و شوهر بوده اند بلامانع است. این ازدواج نیاز به عقد شرعی دارد. (ازدواج دائم یا ازدواج موقت باید حتما مشخص شود)
در صورت ازدواج دائم نیازی به ثبت طلاق سابق نیست، و بعد از عقد شرعی دوباره قانونا این دو زن و شوهر محسوب می شوند.
در صورت ازدواج موقت اگر بعدا به جدایی بیانجامد مشکل قانونی خواهید داشت.
اگر بعد از پایان عده ازدواج اول، زن به عقد موقت مرد دیگری درآمده باشد و مدت این ازدواج موقت به سر امده باشد زن بعد از نگاه داشتن عده از این ازدواج موقت مجاز است با هر کسی از جمله همسر سابقش ازدواج دائم یا موقت کند.
در هر صورت سعی کنید در هر کجا که زندگی می کنید علاوه بر ازدواج و طلاق شرعی زندگی زناشویی خود را مطابق قوانین همان کشور ثبت کنید تا دچار مشکل نشوید. (۴ اسفند ۱۳۹۲)
بطلان ازدواج موقت در زمان عده
الف. ازدواج (اعم از دائم و موقت) با زنی که هنوز طلاق نگرفته است و همسر غیر محسوب می شود ولو اراده طلاق داشته است، باطل است.
ب. در صورت جهل به حکم تکلیفا گناهی بر آثار عقد از جمله همبستری مترتب نیست.
ج. اما وضعا احتیاط در عدم جواز ازدواج با چنین زنی است (زنی که در زمان عده با وی مزدوج و همبستر شده است)، هرچند اقوی عدم حرمت ابدی در صورت جهل به حکم یا موضوع است.
د. آنچه مسئله را دشوارتر می کند عدم جواز ازدواج موقت برای مرد متاهل است. تا زمانی که مرد همسر خود را طلاق نداده به احتیاط واجب مجاز به ازدواج موقت نیست. (۲ مهر ۱۳۹۲)
حرمت و بطلان ازدواج موقت زن متأهل
الف. ازدواج موقت و دائم زن متأهل باطل، حرام و گناه است، مطلقا. اذن شوهر و اضطرار فرضی هیچ تغییری در حرمت و بطلان و معصیت مزبور ایجاد نمی کند.
ب. مرد متأهل نیز جز در موارد خاص شرعا مجاز به تعدد زوجات و ازدواج موقت نیست. (موارد خاص از قبیل نازایی همسر با اجازه وی)
ج. طبیعت زن و مرد متفاوت است. چند همسری زن به سیره‌ی عقلا امری قبیح و شرعا امری حرام است، حال آنکه چنین قبحی در مورد چند همسری مرد از جانب عقلا مشاهده نمی شد. در دوران معاصر چند همسری مرد هم جز در موارد استثنایی ناپسند شمرده می شود.
د. این زن متاهل به دلیل امکان طلاق و ازدواج مجدد امکان رفع حاجت جنسی خود را به طور مشروع دارد و به هیچ وجه مضطر نیست.
ه. به علاوه اضطرار به عنوان حکم ثانوی می باید به میزانی از قوت باشد که بتواند بر حکم اولی حاکم یا وارد شود. قوت حرمت چند همسری زن به میزانی است که در هیچ شرائطی محکوم ادله‌ی اضطرار قرار نمی گیرد. این قوت حتی از قوت دلیل حرمت انتحار نیز بیشتر است. (۱۷ مهر ۱۳۹۲)
