پرسش: این که ” در دعای های معتبر به دنبال پاکیزگی و رهایی خود و شناخت بیشتر او هستیم ” تناقضی ندارد با این که بگوییم درخواست حاجات دنیوی منظور نیست (مگر برای نقویت عزم خود) مخصوصا با توجه به این که اکثر دعاها مستجاب نمی شوند.
خدای فلاسفه علم به جزئیات ندارد. پس هر توجیهی برای دعا (حاجت خواستن) به پریشان گوی می انجامد (مگر تفسیر نیایش به معنای بالا).
این که خدا را “جان جانان” می دانید به خدای اسپینوزا (یا اهل معنویت) نزدیک است؟
پاسخ: از خداوند حاجات دنیوی هم خواستن هیچ اشکالی ندارد. هرکسی به اندازه همت و ظرف وجودی خود از خداوند می طلبد.
هیچ دلیل معتبری در دست نداریم که اکثر دعاها مستجاب نمی شود.
عدم علم خداوند به جزئیات برخاسته از برخی تفاسیر انتقادی از قبیل غزالی در تهافت الفلاسفه از آراء ابن سینا است. شارحان ابن سینا هم از قبیل نصیرالدین طوسی در حل مشکلات علم باری گفتنی هایی دارند. بر اساس آراء ملاصدرا در حکمت متعالیه – که فلسفه غالب حوزه های شیعی در چهار قرن اخیر است – این مشکل چندین قرن است پاسخ داده شده است. بحث دعا در آثار ابن سینا، سهروردی، ملاصدرا و تابعان ایشان بسیار عمیق تر از اینهاست، اطمینان داشته باشید بر اساس مبانی ایشان توجیهاتی متفاوت با نظر شما پریشان گویی نیست.
تعبیر «جان جانان» برای خداوند از تعابیر بسیار قدیمی متون عرفانی و ادبی ماست و چندین قرن قبل از اسپینوزا و تعبیرات برخی معاصرین سابقه دارد.
موفق باشید
محسن کدیور
