ممیزات تشیع

دریافت فایل صوتی

[podcast]https://kadivar.com/wp-content/uploads/2012/12/910903-Houston-Tx-Rooze-Tasua-1391-2012.mp3[/podcast]

 شب عاشورا، ۳ آذر ۱۳۹۱، بنیاد اسلامی و فرهنگی ایرانیان، هیوستون

خلاصه‌ی بحث
ممیزات تشیع معالم و نشانه های آن است. از سه قسمت آنچه دیگران ما را به آن می شناسند، آنچه هستیم و آنچه باید باشیم، سومی محور بحث است: آنچه باید باشیم.
ممیزات در سه بخش بررسی می شود: روشها، باورها و افعال. در روشها ممیزه تشیع پذیرش عقل و شهود در کنار وحی است. در مذهب اهل بیت عقل بر ایمان مقدم است. همچنانکه باطن دیانت بر ظاهر شریعت تقدم دارد. بها دادن به عقل و شهود باعث رشد فزاینده حکمت و عرفان در مدرسه تشیع در مقایسه با مدرسه اهل سنت شده است.
ممیزات تشیع در بخش باورها پنج محور است. محور اول توحید است. مسلمانان در توحید ذاتی و توحید عبادی اتفاق نظر دارند. اما در توحید صفاتی و توحید افعالی اختلاف نظر است. معتزله منکر توحید افعالی و اشاعره منکر توحید صفاتی هستند. شیعیان به راهنمایی امامان اهل بیت هم به توحید صفاتی قائلند هم به توحید افعالی. توحید صفاتی یعنی عینیت ذات و صفات و توحید افعالی یعنی لا مؤثر فی الوجود الا الله یا منتهی شدن همه‌ی علل و اسباب به خداوند: لا حول و لا قوة الا بالله.
بجای جبر یا تفویض مدرسه‌ی اهل بیت به اختیار قائل است. در این مدرسه هرگز توسل به پیامبر یا ائمه توکل به خداوند را تحت الشعاع خود قرار نمی دهد و همواره توسل به عنوان حاشیه‌ای بر توکل باقی می ماند. شفاعت نیز مختص مؤمنان مرتکب کبیره‌ای است که موفق به توبه نشده اند و در آخرین مواقف آخرت کورسوی امیدی است شاید که از ادامه عذابشان جلوگیری شود. شفاعت از حیث مشفوع له، معصیت و زمان کاملا نامشخص است. شفاعت در حد اعتدال قرآنی در این مدرسه پذیرفته است نه بیشتر. میراث ائمه‌ی اهل بیت در معارف توحیدی و ادعیه بسیار غنی است. خطب نهج البلاغه در کنار تعالیم امام صادق یا امام رضا در توحید و ادعیه‌ی امام علی، امام حسین و سجاد (علیهم السلام) معادلی در دیگر فرق اسلامی ندارد.
در محور آخرت تعالیم اهل بیت بسیار غنی است. درباره رستگاری اخروی ملاک ایمان به خدا، ایمان به معاد و عمل صالح است. رستگاری کامل پیروان مذهب حق معنایش بی بهرگی کامل خارجان از مذهب و دین حق نیست. متدینان به دیگر ادیان و پیروان دیگر مذاهب اسلامی به میزان اشتراکشان با اسلام و تشیع از رستگاری اخروی بهره مند هستند. سازگار با تعالیم اهل بیت شمول گرایی است و نه انحصارگرایی در رستگاری.
در محور نبوت به دو نکته باید اشاره کرد. باور به نبوت گرامی داشتن سنت پیامبر است. به بهانه جعلی بودن برخی احادیث مجاز نیستیم «حسبنا کتاب الله» بگوییم و به سنت پیامبر پشت پا بزنیم. عدم تحریف قران لازمه‌ی مدرسه‌ی اهل بیت است. به بهانه‌ی بالا بردن ائمه نمی توان با قول به حذف آیات فضائل ائمه از قرآن کتاب خدا را بی اعتبار کرد. حافظ قرآن خداوند است و کلمه ای از کلام الله مجید کم نشده است. قول به تحریف قرآن سخنی باطل است. ترتیب قرآن چه از حیث سور و چه از حیث آیات توسط پیامبر (ص) تعیین شده است و امام علی (ع) قران مجزایی مثلا به ترتیب نزول نداشته اند. آنچه به عنوان «مصحف علی» در برخی روایات آمده تفسیر آیات بوده نه چینش متفاوتی با قران موجود. امام علی در زمان خلافت خود که بسط ید ظاهری داشت جز همین متن قرآن از متن دیگری سخن نگفته است. «کتاب جدید» آخرالزمان زدودن پیرایه ها از فهم کلام الله است نه چیز دیگر.
محور چهارم از ممیزات تشیع عدالت است. عدالت در دو ساحت مطرح است: ساحت اعتقادی و کلامی و ساحت اجتماعی و سیاسی. در ساحت نخست عدل بر دین مقدم است، لذا خدا باید عادل باشد. این دین است که باید عادلانه باشد نه اینکه عدالت دینی باشد. در ساحت دوم عدالت اساس شریعت است. فقه شیعه عدالت محور بوده در قبال فقه اهل سنت که امنیت محور بوده است.
درباره محور امامت به علت اهمیت و طولانی بودن در جلسه ی مستقلی بحث خواهم کرد.
بخش سوم ممیزات در افعال است. عمل صالح با معرفی قرآن و سنت پیامبر تعیین می شود. در ورودی شیعیان به باب علم نبی باب علی و اهل بیت اوست.
تقیه استثنایی در شرائط اضطراری برای حفظ ایمان است و قابل تعمیم به خارج از آن شرائط نیست. در مذهب اهل بیت سب و دشنام به هیچکس پذیرفته نیست. آنها که به بهانه‌ی احترام به ائمه به صحابه‌ی پیامبر دشنام می دهند کار ناشایستی انجام می دهند. لعن ظالم هرکه می خواهد باشد مجاز است. شیعه با بزرگان اهل سنت از امهات مومنین و خلفای راشدین و صحابه مواجهه‌ی انتقادی محترمانه است. در قبال سه جنگ خانگی در زمان امام علی اهل سنت خود را ادامه‌ی اصحاب جمل می دانند و عبدالله بن زبیر شاخص تفکر مسلط اهل سنت می تواند محسوب شود. به هر حال امویان نماینده‌ی تفکر اهل سنت محسوب نمی شوند.
ممیزات عملی تشیع در حدیث جابر جعفی از امام باقر (ع) به زیبایی و وضوح آمده است.