مرداد ۱۳۹۲

زیبایی‌های قرآن

قرآن کریم وحی خدا نازل شده بر قلب پیامبر اوست. قرآن تفسیر محمد (ص) از تجربه‌ی قدسی یا تعبیر او از رؤیاهای رسولانه یا برداشت او از جهان نیست. محمد (ص) رسول خدا و حامل و تابع وحی الهی است نه اینکه قرآن و وحی تابع شخصیت بشری محمد باشد. آیات قرآن دو گونه است: برخی ناظر به حل مسائل عصر نزول و مخاطبان اولیه قرآن است. این دسته از آیات در دیگر زمانها غیر مستقیم روش مواجهه با مسئله را می آموزد. دسته دوم آیاتی است که به طور مستقیم برای همه زمانها و مکانها پیام دارد. این دسته غرر آیات الهی است. زیبائی های قرآن برای انسان معاصر را در این دسته باید جست. آنها که قرآن و اسلام و را زشت نشان می دهند آیات دسته نخست را تعمیم داده به عنوان حکم فعلی اسلام معرفی می کنند. قرآن کتاب هدایت است، کتاب شریعت و سیاست و اقتصاد و … نیست. کارکردهای زیبای قرآن: الف. سمت و سوی الهی پیدا کردن؛ ب. معنی بخشی به زندگی؛ ج. ضمانت اخلاق؛ د. ارائه‌ی جهانهایی که از دسترس عقل و علم بیرون است: ملکوت، جبروت، آخرت، غیب.

زیبائی‌های آخرت

زیبائی‌های آخرت دومین بحث از مجموعه‌ی مباحث «زیبائی‌های اسلام» است. بحث شامل یک مقدمه کوتاه، چهارده سنت زیبای الهی مرتبط با آخرت و خاتمه‌ای مختصر دراحترام به مقام شهید ۲۱ رمضان امام علی (ع) است. آخرت تحقق اعمال دنیای ماست. بهشت و جهنم اخروی را در همین دنیا می سازیم. پاداش و عقاب تجسم حقیقت عمل ماست. در آخرت پرده ها می افتد. همه چیز آن گونه که هست آشکار می شود. خداوند با نزدیک ده راه مختلف رحمت خود را شامل حال بندگانش کرده است، از جمله ضریب یک برای عمل سوء و ضریب ده و بیشتر برای اعمال خیر، پاداش به نیت خیر و عقاب تنها بر عمل شر، بخشش گناهان کوچک حتی بدون استغفار برای آنها که از گناهان بزرگ اجتناب کرده اند، بخشش همه‌ی گناهان با توبه و استغفار، استجابت دعای خیر دیگران درباره‌ی انسان، محو سیئات با حسنات، کاهش یا آمرزش گناهان از طریق بلایا و بیماریها در طول زندگی یا زمان مرگ، احتمال شفاعت پیامبر در مراحل انتهایی آخرت، مجازات موقت و نه دائمی برای موحدان سیاهکار.

تشیع یعنی چه؟

تشیع روایت اهل بیت پیامبر(ص) از اسلام است: اسلام نبوی به روایت علوی. پیامبر در حد امکان منزلت اهل بیت خود را با اصحابش در میان گذاشت. البته در اهمیت امر امامت غلو هم شده است. پیامبر (ص) و ائمه انسانهایی متقی، مهذب، مخلَص، طاهر و مزکی بوده اند و هرگز معصیت خدا نکرده اند. پیامبر در امر دین هرگز خطا نکرده است. ائمه نیز در تعلیم آنچه از پیامبر مستقیما یا بواسطه‌ی پدران خود فراگرفته بودند امانتداری کرده اند. اعتقاد شیعیان به ائمه بیش از اعتقاد حنفیان و شافعیان به پیشوایان فقهی خود است. ما ایشان را بعد از خدا و رسول «منبع معرفت دینی» می دانیم. یعنی معارف دینمان را با روایت و تفسیر ایشان از سنت پیامبر و قرآن کریم اخذ کرده ایم. امامان ما روایت گران معقول ترین، عارفانه ترین، عادلانه ترین و اخلاقی ترین تفسیر از اسلام نبوی بوده اند، به علاوه خود در منش و روش اسوهای عملی ما هستند.

تأملی کوتاه در سند و دلالت زیارت جامعه‌ی کبیره

زیارت جامعه‌ی کبیره خبر واحدی است که در مجموع یک سند بیشتر ندارد و یقینا متواتر نیست. این روایت نهایتا حسنه (نه موثقه و صحیحه و معتبره) است. اگر کسی برخی مبانی غیرمسلم رجالی از قبیل توثیق رجال کامل الزیارات و توثیق مشایخ صدوق و توثیق به دلیل کثرة روایات را باور داشته باشد سند «لابأس به» می شود. حتی اگر چنین سندی در مباحث فرعی فقهی «لابأس به» یا فرضا «معتبره» هم محسوب شود، از آنجا که مضمون روایت اعتقادی است، و در مباحث اعتقادی دلیل قطعی از قبیل خبر متواتر نص لازم است، تنها به مفادی از این روایت می توان استناد کرد که به وسیله ادله‌‌ی قطعی دیگری تایید شده باشد. به عبارت دیگر این خبر واحد با چنین سندی در امور اعتقادی پذیرفته نیست. بحث در اکثر مفاداین زیارت است که مبتنی بر اندیشه‌ی «غلات مفوّضه» است، اندیشه ای که بتدریج از حوالی قرن چهارم به بعد به اندیشه‌ی غالب در جامعه‌ی شیعی تبدیل شدند. در واقع بحث اصلی در ولایت تکوینی ائمه و تفویض کار جهان و انسان به ایشان است البته به اذن الله. غلات مفوضه (و متصوفه و عرفا در حق اقطابشان) به چنین ادنیشه ای باور دارند.

تفاوت مالیاتهای شرعی و عرفی

در زمان پیامبر (ص) زکات پرداخت می شده، خمس غنائم هم اخذ می شد و مالیات دیگری نبوده است. در دوران خلفای اموی و عباسی و بعد از آن زمامداران مالیاتی به عناوین خراج، عشریه یا غیر آن از مردم می گرفته اند، زکات نیز به مصارف شرعی می رسیده است. از زمان امام موسی کاظم (ع) پرداخت خمس ارباح مکاسب واجب شده است. در دوران جدید مالیات هزینه شهروندی است که صرف امنیت، آبادی، توسعه، بهداشت و آموزش عمومی شده اجبارا اخذ می شود. مالیات دینی در دنیا امر اختیاری است و به مصرف امور خیریه می رسد. هیچیک از این دو جای دیگری را نمی گیرد. همچنانکه مسیحیان و بهودیان مالیات دینی خود را به کلیسا و کنیسه‌ی خود می پردازند، مسلمانان نیز موظفند مالیات دینی خود را به مسجد خودشان بپردازند. مالیات دینی کارکردی متفاوت از مالیات دولتی دارد.

چاه جمکران

فضائل منسوب به مسجد جمکران و بناهای مرتبط با آن از جمله چاه آن فاقد هرگونه مستند معتبر است و از جمله خرافات دینی محسوب می شود.

پیشینه‌ی مراجع تقلید نگارنده

پرسش: شما قبل از رسیدن به درجه اجتهاد مقلد چه کسی بودید؟ پاسخ: من تا حوالی سال ۱۳۶۶ مقلد مرحوم آیت الله خمینی بودم و

دو نظریه درباره‌ی علم ائمه

درباره‌ی علم ائمه حداقل دو نظریه است: اول. نظریه‌ی ائمه‌ی معصومین که معتقد است ائمه علم لدنی به گذشته و حال و آینده دارند، علمشان بیکرانه بوده به همه امور عالَم عالِم بوده اند. دوم. نظریه‌ی علمای ابرار بر این باور است که ائمه علم اکتسابی داشته اند و اطلاعشان از امور دینی از طریق پیامبر بوده، این علم محدود به امور دینی بوده، وسخنان ایشان برخی متناسب با فرهنگ زمانه‌ی خود بوده از قبیل روایات طبی و برخی در تبیین ارزشهای فرازمانی بوده است. ضمنا در امور اعتقادی خبر واحد حجت نیست و خبر نص متواتر لازم است.

منقولات ائمه: تشریع، نقل از پیامبر یا استنباط شخصی؟

اگر کسی از ائمه مستند آرائشان را می پرسید ایشان به نقل از آباء خود تا پیامبر نقل می کردند. روایات معتبری در کافی حکایت از آن دارد که پاسخهای پیامبر (ص) به امام علی (ع) نسلا بعد نسل در دست ائمه بوده و منبع اصلی آراء ایشان محسوب می شده است. شارع دانستن ائمه (یعنی هم عرض پیامبر صلاحیت وضع احکام را داشتن) قول غلات است که فعلا به نظر رایج شیعه تبدیل شده است. تا قرن پنجم بخشی از شیعیان آراء ائمه را فتاوای ایشان می دانسته اند. ابن جنید اسکافی از جمله شعیان متقدم قائل به این قول بوده است. آثار وی بالکل محو شده و جز منقولاتی از وی در کتب برخی فقهای بعدی باقی نمانده است. به هر حال این صحیح نیست که تمام منقولات ائمه را استنباطات و فتاوای ایشان بدانیم. یقینا بخشی از این منقولات را عینا از پیامبر شنیده و سینه به سینه نقل کرده اند. نظریه‌ی استنباط ائمه یکی از فروع شارع نبودن ایشان است، که به صورت موجبه‌ی جزئیه قابل قبول است نه موجبه‌ی کلیه، یعنی اثبات اینکه همه‌ی منقولات ایشان استنباط آنهاست کاری ساده نیست، اما اینکه برخی از آنها چنین است ممکن است و قابل پذیرش.

آیا قضاوت منحصرا حق فقهاست؟

قضاوتی که نیازمند اجتهاد و استنباط از ادله‌ی تفصیله است(به عبارت دیگر شبهات حکمیه) شأن فقیه و مجتهد جامع الشرائط است. این قضاوتی است که در روایات از آن یاد شده است. در نظامهای حقوقی معاصر این وظیفه را بالاترین مرجع قضائی از قبیل دیوان عالی کشور یا دادگاه قانون اساسی و مانند آن ایفا می کند نه قاضی ساده.
دوم. قضاوت بر اساس قوانین مدون یا رویه‌ی قضائی با مراجعه با متن قانون و انشاء حکم قضائی. این نحوه قضاوت که شکل رایج قضاوت در زمان ماست (به عبارت دیگر شبهات موضوعیه) تجربه و تبحر حقوقی می طلبد و لزوما متوقف بر اجتهاد نیست. یک کارشناس حقوق آشنا به موازین آئین دادرسی یقینا از فقیه ناآشنا به علم حقوق قضائی قضاوت بهتری خواهد داشت.

حرمت شرعی ختنه‌ی دختران

ختنه‌ی دختران از رسوم جاهلی برخی قبایل افریقایی است که متاسفانه هنوز هم در برخی جوامع با ادیان و مذاهب مختلف ادامه دارد. ختنه‌ی دختران فاقد مستند معتبر دینی است. اولا هیچ مستند قرآنی ندارد، ثانیا در روایات اهل بیت تصریح شده است که ختنه‌ی دختران واجب نیست، بلکه در برخی روایات حتی از سنت یا مستحبات هم محسوب نشده است. ثالثا در میان اکثر مسلملنان فاقد هرگونه سابقه ای است. با توجه به مضرات حتمی پزشکی و بهداشتی عمل موسوم به ختنه‌ی دختران و فقدان مستند معتبر دینی، این عمل شرعا حرام است. مرتکبان و مشارکان این رسم جاهلی در قبالی جنایتی که انجام می دهند ضامن و قابل مجازات هستند.

مقدمات نماز

لباس نمازگزار

نمازگزار ولو کسی او را نبیند باید بدن خود را بپوشاند، مرد نمازگزار در حد شرمگاه و اولی پوشاندن از ناف تا زانو است، و زن نمازگزار پوشاندن تمام بدن به استثنای صورت، کفین (دست تا مچ) و قدمین (پا تا مچ). تزیین به طلا در زمان نماز بر مرد مجاز نیست، و در غیر نماز حرام نیست، اما اولی اجتناب از آن است. تراشیدن ریش حرام نیست، اما احتیاط در نتراشیدن موی صورت از ته است.

اسلام: دین قوم عرب یا دین جهانی؟

محسن کدیور نیز به پیروی از محمد طه و عبداللهی النعیم نوشته است که در قرآن و سنت معتبر دو گونه اندیشه سازگار و ناسازگار با حقوق بشر وجود دارد.

زیبایی های خداوند

بحث زیبائی‌های خداوند با نامهای نیکوی او (اسماء الحسنی) و رحمت عامه و خاصه‌ی اوآغاز می شود. سنن لایتغیر الهی به اجمال معرفی شده، سپس بحث بر سه سنت از سنن الهی متمرکز می شود: عدالت، رحمت و محبت.
در سنت عدالت این نکات مورد بحث قرار می گیرد: صداقت الهی، جایگاه ایمان و عمل صالح در داوری الهی، عدالت کریمانه‌ی او که کردار ناشایست را معادل آن و کرادار نیک را چند برابر آن پاداش می دهد واینکه بدون بیان قبلی و ارسال رسل حسابرسی نمی کند. نکات ذیل در در سنت رحمت تحلیل شده است: اعلام سنت رحمت از سوی خداوند، تنها کافران از رحمت او مأیوسند، امیدبخش ترین آیه‌ی قرآن، اعلام عمومی بخشندگی و مهربانی خداوند، بسیار بخشندگی خداوند در پی استغفار بندگان، نزدیکتر از همه به انسان، و صمیمی ترین آیه‌ی قرآن. در سنت محبت ودود بودن خداوند، آنها که خدا دوستشان دارد، دوستی دو طرفه انسان و خداوند و راه محمد (ص) طریق عاشقی نکات اصلی بحث است.

جواز عضویت غیرمسلمان در شورای شهر

عضویت یک شهروند اهل کتاب در شورای شهر در کنار اکثریت مسلمان یقینا سبیل و سیطره‌ی غیرمسلمان بر مسلمان نیست. هر شهروند ایرانی مالیات می دهد و حق انتخاب کردن و انتخاب شدن در شورای شهر و مجلس شورا و دیگر شوراهای کشور را دارد. در تصدی پستهای عمومی مهمترین شرط کاردانی و امانتداری و تخصص و تجریه است نه عقاید دینی و مذهبی.

حضور زنان در میادین ورزشی و ثبت رکورد

حضور بانوان در استادیومهای ورزشی به عنوان تماشاچی همانند حضورشان درسینما، تئاتر، دانشگاه، بیمارستان، اداره، پارک، خیابان، بازار، اتوبوس و تاکسی فی حد نفسه فاقد هرگونه اشکال شرعی است. اگر تصادمهای احتمالی بدنی مانع شرعی بود حق تعالی در زمان حج و طوافهای واجب می باید چاره ای دیگر می اندیشید که چنین نکرده است. ثبت رکورد ورزشی فی حد نفسه هیچ اشکالی ندارد.

ریشه‌ی روایات تقیه ای و مبنای مخالفت با عامه

روایات تقیه ای زمانی صادر شده است که ائمه حضور ماموران مخفی خلفای جور را احساس می کرده اند و برای حفظ جان پیروانشان مطابق مذهب مسلط به تقیه سخن می گفته اند و سپس در موقعیت دیگری پاسخ مطابق مذهب خود را به گوش پرسنده می رسانده اند. در فضای سالم آکنده از سعه‌ی صدر و مدارا و آزادی بیشک مواجهه با مذاهب دیگر اسلامی به گونه ای دیگر خواهد بود.

انتظارات از اصول فقه

۱. ایا می توان گفت اصول فقه نقطه عطف و مرکزی علوم انسانی است (یعنی هر چه که متضمن سعادت و کمال انسانی شود) هست؟

حدیث من انکر القائم

سوال بنده این است که آیا به علم شما حدیث زیر معتبر است و میتوان بر آن یقین داشت یا خیر؟ «و من انکر القائم

علم الهی و اختیار آدمی

پرسش: اینکه خداوند آخر و عاقبت ما را رقم زده و نوشته و یا اینکه می داند، با اختیار منافات ندارد؟   پاسخ: علم مطلق

پیروان دیگر ادیان در آخرت

پرسش: آیا خداوند هیچ دینی را در آخرت غیر از اسلام از کسی قبول نمی کند؟ من آیه ای را در قرآن بر این مضون