تیر ۱۳۹۴

مصاحبه تحلیلی

انسان، دین و علوم دینی

نفی علوم دینی خوش‌آمد به روی‌کرد عوامانه و غیرکارشناسانه به‌دین است، میدان دادن به‌خرافات و شِبه‌باورها و سوء فهم‌های دینی است که گاهی فاجعه‌آفرین است، تسلیم تحریف‌ها و جعلیات و تقدیس‌ها و غلوهای جاهلانه یا معاندانه شدن است، و بالاخره غفلت از ظرايف و لطائف حقیقت و متون دینی است. اگرچه قلم‌رو و انتظار از علوم دینی در مقایسه با گذشته به‌شدت کاهش یافته، اما در عوض عمق و ژرفای بیشتری یافته است. علوم دینی مثل هر علم انسانی دیگری قابل نقد است. علوم دینی در طول تاریخ توسط عالمان دینی که انسان بوده‌اند ساخته شده، لذا مشمول موازین تکوین تدریجی، عقل جمعی، و تفکر انتقادی هستند. کتب سنتی علوم دینی پر از نقد عالمان دینی به‌یکدیگر است. قداست بخشی به‌هر امر انسانی مقدمه‌ی رکود و تلاشی آن است. نقد، عامل سرزندگی و شکوفائی است. این‌که این علوم از امر متعالی بحث می‌کنند هرگز نباید به‌این نتیجه بیانجامد که خود این علوم هم متعالی و ماورای خرد آدمی و در نتیجه نقدناپذیرند. علوم دینی بیش از دیگر علوم انسانی نیازمند نقد هستند.
انتظار بشر از دین می‌تواند موارد هفت‌گانه‌ی ذیل باشد:
اول. معنی‌بخشی به‌زندگی، زنده‌کردن روان آدمی، هم سو کردن جان با جانان، آرامش‌بخشی، آکندن زندگی از امید، و وصول به طمأنینه؛
دوم. آشنا کردن انسان با امر متعالی، شناخت مبدء، پاسخ به این سوال: ازکجا آمده‌ام؟ آمدنم بهر چه بود؟
سوم. آشنا کردن انسان با معاد، پاسخ به این سؤال: به کجا می‌رویم؟ سرای دیگر چگونه است؟ چه تدارک و تمهیداتی برای آن باید پیش‌بینی کرد؟
چهارم. آشنائی با غیب و ملکوت، پاسخ به این پرسش: در پس عالم شهود و ناسوت چه خبر است؟ کروبیان و جبروتیان و ملکوتیان که‌هستند؟
پنجم. ضمانت اخلاق، به این معنی که گزاره‌های اخلاقی توسط عقل آدمی قابل دست‌یابی است و تعبدی نیستند. اما نفس اماره‌ی آدمی برای ترک فعل اخلاقی بسیار فعال است. دین بهترین ضامن اخلاق است و پیامبر اسوه‌ی اخلاق.
ششم. آموزش مناسک و عبادات، پاسخ به این پرسش: چگونه دین‌ورزی کنیم؟ چگونه با جانان عشق‌ورزی کنیم؟ چگونه با امر متعالی سخن بگوئیم؟ چگونه جان را آینه‌دار حق کنیم؟
هفتم. آموزش شِبه مناسک، پاسخ به پرسش‌هایی از این قبیل در مأکول و مشروب و منکوح (خوردنی‌ها، آشامیدنی‌ها، و امور جنسی) چه آدابی را رعایت کنیم؟ خطوط کلی زندگی اجتماعی انسان چه باید باشد؟

اخبار

عید فطر ۱۴۳۵

با توجه به اطلاعات ذیل جمعه ۲۶ تیر ۱۳۹۴ (برابر با ۱۷ جولای ۲۰۱۵) سی‌امین روز از ماه مبارک رمضان می‌باشد و بنابراین روز شنبه ۲۷ تیر (برابر با ۱۸ جولای) اول ماه شوال و عید سعید فطر خواهد بود. هلال ماه به‌لحاظ علمی در شامگاه پنجشنبه درهیچ نقطه‌ی مسکونی کره‌ی زمین به‌آسانی با چشم غیرمسلح قابل رؤیت نبوده است. هلال ماه به‌لحاظ علمی در صورت صاف بودن هوا در بخشهای غربی آمریکای جنوبی با چشم غیرمسلح قابل رؤیت بوده است، اما هیچ گزارش موثقی از رؤیت ماه از این مناطق دریافت نشده است، برعکس از آرژانتین، شیلی و باربادوس گزارش عدم رؤیت در دست است. دو گزارش رؤیت از کلمبیا و شیلی هر دو با تلسکوپ (چشم مسلح) است. هلال ماه در غروب جمعه در سراسر قاره آمریکا و افریقا و جنوب قاره‌ی آسیا از جمله جنوب ایران قابل رؤیت خواهد بود. بنابراین ماه رمضان امسال ۳۰ روز است، لذا شنبه اول شوال (۲۷ تیر ۱۳۹۴ برابر با ۱۸ جولای ۲۰۱۵) و عید فطر خواهد بود. پیشاپیش عیدتان مبارک!

اخبار

یک کتاب جدید و دو ویرایش تازه

جلد سوم «مجموعه‌ی افضل الجهاد» در راه است، و از آن در همین تابستان رونمائی خواهد شد. ویرایش سوم کتاب «در محضر فقیه آزاده» (اسفند ۱۳۸۸) با اضافات و اصلاحات جزئی در اواسط مرداد منتشر خواهد شد. ویرایش سوم کتاب «سوگ‌نامه‌ی فقیه پاک‌باز» (تیر ۱۳۹۰) با اصلاحات در نیمه‌ی دوم مرداد ماه جاری منتشر خواهد شد، ان‌شاء‌الله.

اخبار

به‌استقبال عید فطر ۱۴۳۵

با توجه به این‌که ماه رمضان در سال جاری پنجشنبه ۲۸ خرداد ۹۴ (۱۸ ژوئن ۲۰۱۵) آغاز شد، پنجشنبه ۲۵ تیر (۱۶ جولای) مصادف با ۲۹ ماه رمضان است. حوالی غروب پنجشنبه به‌بعد می‌توان مشخص کرد عید روز جمعه است یا شنبه. محاسبات نجومی شنبه را اول شوال پیش‌بینی کرده‌اند. این محاسبه به‌شرطی ملاک عید قرار می‌گیرد که رؤیت هلال ماه در منطقه‌ی محل سکونت یا یکی از مناطق کره‌ی زمین که حدود یک ساعت شب مشترک با منطقه‌ی محل سکونت دارند با چشم غیرمسلح ممکن باشد. به‌مجرد احراز رؤیت هلال ماه شوال در همین وبسایت خبر حلول عید سعید فطر به اطلاع خواهد رسید، ان‌شاءالله. حضور در نماز عید فطر و قربان همانند نماز جمعه واجب تعیینی است، به‌شرطی که نماز در منطقه برگزار شود و مانعی در میان نباشد. شرکت در مسجد محل برای ادای نماز عید پسندیده است. مناسب است مومنین همراه با همه اعضای خانواده خود با لباسی که در اعیاد به‌تن می‌کنند در این مراسم باشکوه مذهبی شرکت کنند. کودکان ونوجوانان را با فرهنگ عید دینی از جمله هدیه و عیدی شادمان کردن از اولویات چنین روزی است. مقدار زکات فطر برای هر نفر از اعضای خانواده حدود سه کیلو غذای متعارف در محل است. به‌این معنی که اگر در منطقه‌ای غذای متعارف از برنج، گوشت، گندم، حبوبات و سبزی تشکیل می‌شود، همه‌ی آنها را در محاسبه وارد کند، نه این‌که به محاسبه‌ی گندم یا برنج اکتفا کند، در حالی‌که غذای متعارف محلی هرگز نان خالی یا برنج خالی نیست! در محاسبه‌ی زکات فطر مناسب است به حداقل اکتفا نکرد و این صدقه‌ی واجب که بیمه‌ی سلامتی پرداخت کننده‌ی آن است را با همت عالی ادا کرد.

شرح آثار عرفانی فارسی سهروردی

شرح پرتونامه

پرتونامه یکی از رسائل فارسی فلسفی سهروردی است که برای آشنائی با مباحث فلسفی به‌کارگرفته شده در رسائل عرفانی رمزی وی مورد بحث قرار گرفته است. پرتونامه ده فصل دارد، نام رساله برگرفته از اواخر فصل دهم رساله، پرتوهای نور قدسی بر قلب سالک اخذ شده است. دو فصل آخر پرتونامه مهم ترین فصول آن هستند. مباحث رساله به پنج بخش قابل تقسیم است: مباحث مقدماتی، نفس و قوای آن، واجب‌الوجود و صفات و افعال، معاد و سعادت و شقاوت، و نبوت و کرامت. سهروردی در این رساله دوره‌ی کاملی از حکمت مشائی با ویرایش اشراقی به‌طور فشرده تحریر کرده است. دیگر حکیمان مسلمان در اکثر امور پیش‌گفته با او هم‌داستانند. بسیاری از این مباحث شایسته‌ی تأمل، بازاندیشی و مناقشه است. حکمت عقلانی ما نیازمند تجدید نظر ساختاری است. سهروردی در فلسفه‌ی نبوت سه نکته بازگفت، یکی این‌که شریعت و قانون مهم‌ترین وجه نیاز به نبی است، دیگر آن‌که انبیاء یک صفت اختصاصی بیشتر ندارند و آن مأموریت رسالت است، اما در دیگر صفات اولیاء با ایشان می‌توانند مشترک باشند، و سوم آن‌که هیچ دلیلی بر برتری هر یک از انبیاء بر اولیاء در صفات مشترکه نیست، یعنی چه بسا سالکان از انبیاء در این امور از قبیل خوارق عادات و اطلاع از مغیبات و علم لدنی برتر باشند. معنای این سه نکته برتری عرفان یا طریقت بر شریعت است. فارابی هم از برتری حکمت بر شریعت سخن گفته بود. راز توغل عارفان در طریقت و حقیقت و بهای فراوان به تصوف سه نکته‌ی پپش‌گفته است.

مقاله

بازنگری غیرقانونی قانون اساسی

بازنگری قانون اساسی در اردیبهشت ۱۳۶۸ به چند دلیل غیرقانونی بوده است: اول. اگرچه قانون اساسی ۵۸ ساز و کار متمم را پیش‌بینی نکرده بود، اما از آنجا که همه‌پرسی به عنوان آخرین مرحله‌ی همه پرسی در جمهوری اسلامی پذیرفته شده است، بدون تردید رعایت ذیل اصل پنجاه و نهم قانون اساسی مبنی بر برخورداری از دو سوم رأی نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای شروع هر بازنگری و احراز قانونی بودن آن ضروری بوده است. هر همه پرسی بدون رعایت این مهم غیرقانونی است. دوم. بازنگری قانون اساسی در اردیبهشت ۶۸ حتی از پشتیبانی نیمی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم برخودار نبوده است، چه برسد به دو سوم. سوم. اعضای هیأت بازنگری الزاما باید منتخب مستقیم مردم یا نمایندگان آنها در مجلس شورای اسلامی باشند. انتصاب هیأتی از سوی رهبری یا هیأتی با اکثریت هشتاد درصدی منصوبان رهبری تفاوتی با بازنگری توسط شخص رهبر ندارد، نفس به همه‌پرسی گذاشتن نتیجه‌ی این شورای انتصابی به آن وجاهت قانونی نمی‌دهد.

اخبار

کتب ممنوعه‌ی کدیور در کتابخانه ملی!

هشت کتاب الکترونیکی این قلم در کتابخانه‌ی ملی ثبت شده است: حکومت انتصابی، شریعت و سیاست: دین در حوزه عمومی، در محضر فقیه آزاده استاد منتظری، اسنادی از شکسته شدن ناموس انقلاب: نگاهی به سالهای پایانی زندگی آیت الله سیدکاظم شریعتمداری، فراز و فرود آذری قمی: سیری در تحول مبانی فکری آیت الله احمد آذری قمی، انقلاب و نظام در بوته‌ی نقد اخلاقی: آیت‌الله سید‌محمد روحانی، مباهته و مرجعیت، استیضاح رهبری، ارزیابی کارنامه‌ی بیست و یک‌ساله‌ی رهبر جمهوری اسلامی در نامه‌ی مورخ ۲۶ تیر ۱۳۸۹ به رئیس مجلس خبرگان رهبری همراه با واکنشهای آن،ابتذال مرجعیت شیعه: استیضاح مرجعیت مقام رهبری، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سیدعلی خامنه‌ای. این‌که کتاخانه ملی کتب الکترونیکی (یا لااقل برخی از آنها) را هم شایسته ثبت و گردآوری تشخیص داده جای امیدواری است. اما پرسش از وزارت ارشاد باقی است که اگر کتابی ارزش ثبت در کتابخانه ملی دارد، به چه دلیل امکان انتشار در کشور را نداشته باشد؟ مطابق کدام قانون به کتابهای این قلم اجازه انتشار داده نمی‌شود و حتی از تجدید چاپ کتابهای قبلیش هم ممانعت می‌شود؟