پوشش

مقاله

تاریخ تحلیلی فتاوای حجاب از اواخر قرن سیزدهم

سه عامل اصلی تغییر گفتمان فقهی حجاب: ۱. تبدل فتوای آقای حکیم، مرجع اول جهان تشیع در سال ۱۳۴۵ در کتاب منهاج الصالحین. ۲. کتاب مسئلۀ حجاب مرتضی مطهری (۱۳۴۷). ۳. ورود گستردۀ دختران و زنان به عرصۀ اجتماعی و آموزشی در جریان انقلاب و نظام بعد از آن. رأی فقهی آقای خمینی در مورد نگاه به صورت و دست‌های زن که از حوالی سال ۱۳۵۹ عوض شده بود، چهار ماه قبل از وفات در بهمن ۱۳۶۷ در توضیح المسائل منتشر شد. فتوای جدید هرگز به تحریرالوسیله راه نیافت.

مقاله

سیری در نقدهای منتشرشدۀ «مسئلۀ حجاب»

مطهری در کتاب مسئلۀ حجاب پا را از اجتهاد در فروع فقهی فراتر نگذاشته است. منتقدان کتاب – همگی از روحانیون سنتی – مدافع خانه‌نشینی زن و لزوم پوشیده بودن تمام بدن، حتی صورت و دست‌ها هستند و نپوشاندن این دو موضع و حضور زن با رعایت پوششی در حد پیشنهادشده در کتاب مطهری خارج از خانه را معادل با فحشاء و پیاده کردن نسخۀ غربی‌ها برای تخریب جهان اسلام دانسته‌اند. اکثر قریب به اتفاق نقدهای اصلی وارد به کتاب مسئلۀ حجاب مطهری در نقدهای این شش نفر مشاهده نمی‌شود.

مقاله

واکنش‌ها به «مسئلۀ حجاب»

مسئلۀ حجاب مرتضی مطهری منتقدان سرسختی دارد. هرگونه نواندیشی منضبط در مورد پوشش بانوان از جمله عدم وجوب پوشش مو در گرو شناخت این نقدهاست. این تحقیق از جنس «تاریخ‌نگاری اندیشه» است. کتاب چهار بار توسط مؤلف ویرایش شده است: ۱۳۴۷، ۱۳۴۸، فروردین ۱۳۵۳-۱۳۵۰، و خرداد ۱۳۵۳. تدوین کتاب زیر نظر مؤلف توسط شاگردش محمدتقی شریعتمداری انجام گرفته است. منتقدان کتاب مسئلۀ حجاب به ترتیب تاریخ نقد عبارتند از: محمدتقی شریعتمداری، محمدتقی صدیقین اصفهانی، سید محمد ضیاء‌آبادی، احمد محسنی گرکانی، ابوالقاسم اشتهاردی، و مهدی شریعتی نیاسر.

تأمّلی در مسئله‌ی حجاب – ۵

الگوی غالبِ پوشش و نگاه در فقه اسلامی «الگوی مستنثنی منه و مستثنی» است. تنها فقیهی که الگوی مستثنی و مستثنی منه را نپذیرفته و در حکم مسئله اشکال کرده است فقیه قرن دهم ملا احمد اردبیلی معروف به محقق اردبیلی یا مقدس اردبیلی م۹۹۳ است. او خلاصه ای از تلأملات متفاوت خود را در کتاب زبدة البیان و تفصیل آن را در کتاب مجمع الفائدة و البرهان به رشته‌ی تحریر درآورده است. شاگرد فاضل وی سید محمد عاملی صاحب مدارک مشی انتقادی استاد را دنبال کرده در تمامیت بسیاری از ادله‌ی مشهور تردید کرده است. دیگر فقیه برجسته ی این مدرسه محقق نراقی در مستند الشیعة اصل اولی در نظر را اباحه و جواز دانسته نه منع و حرمت. مواضع ممنوع النظر نیاز به دلیل دارند نه مواضع جائزالنظر. شاه بیت غزل محقق اربیلی جواز کشف مواضعی است که زنان عادت به کشف آن دارند. به نظر وی این مفاد نص آیه‌ی سوره‌ی نور در «ماظهر منها» است. انداختن حجاب شرعی در مدار عادت و عرف، شکستن تصلب ده قرنه‌ی آن است.
ادله‌ي لفظی اعم از آیات و روایات در اغلب قریب به اتفاق فتاوای مشهور مستند اصلی نبوده اند، به واسطه‌ی عدم صراحت آیات و عدم اعتبار سند روایات. درک خاص فقیهان مذکر از مسئله‌ی زن به نوعی تساهل و تسامح نسبت به مردان و نوعی سخت گیری و تضییق در ناحیه‌ی زنان انجامیده است. مشکل اصلی در مسئله ی حجاب شرعی کتاب و سنت نیست، مشکل اصلی فهم خاص و درک ویژه‌ی غالب فقها از زن، انسان و جامعه بوده و هست. پیش فرضهای اثبات نشده‌ای که فهم از ادله را دگرگون کرده و هیچ ریشه و پشتوانه‌ی شرعی ندارند. اجتهاد تکرار چارچوب سلف صالح نیست. اجتهاد دست یابی به مفاد کتاب و سنت بدور از عرف و عادت متعلق به عصر نزول آیات و زمان صدور روایات و یا دوران فقهای ماضی است.

حجاب؛ حد شرعی، حد قانونی

پوشش شرعی یک انتخاب آگاهانه از موضع ایمان دینی است و براي كساني الزامي است كه ايمان آورده‌اند؛ به اين معنا که خودشان اختياركرده باشند.

کلام اجمالی فی ستر المرأه

كلام‎ ‎اجمالى‎ ‎فى‎ ‎ستر‎ ‎المرأة باسمه تعالى‏ ۱- يجب ستر المرأة الحرة المسلمة تمام بدنها عمن عداالزوج والمحارم الّا الوجه و الكفين بالادلة الثلاثة اعنى