کربلا

نواندیشی دینی

از کربلای تاریخی تا کربلای اساطیری

پنج منبع دست اول کربلای تاریخی توسط مورخان اهل سنت محبّ اهل بیت نوشته شده اند. کربلای تاریخی متکی بر منابع اقدم معتبر، خالی از تعصبات مذهبی و گرایشهای غالیانه است، و تاریخ نگاری در خدمت مقاصدی از قبیل صنعت اشک گیری و کارخانه گناه شویی نیست. در کربلای اساطیری هدف امام حسین نیل به شهادت برای تحقق مشیت الهی است. دو پایه عزاداری: گریستن، گریاندن و خود را به گریه زدن در عزای حسینی، و شسته شدن گناهان هر چقدر بزرگ باشد با اشک بر سیدالشهدا هرچقدر کوچک باشد.

اخبار

از کربلای تاریخی تا کربلای اساطیری

سخنرانی زنده همراه با پرسش و پاسخ، به مناسبت اربعین حسینی: به‌خاطر تعلق خاطر فراوان محبان خاندان پیامبر به سیدالشهداء نقلهای فراوانی درباره کربلا در قرون متاخر بعضا حتی با نیت خیر ساخته و پرداخته شده و به‌تدریج مجموعه ضخیمی از منابع و مدارک فراهم آمده که آمیزه ای از تاریخ و اسطوره است. در مواجهه با متون کربلا تاریخ، اساطیر و جعلیات را باید به دقت از هم تفکیک کرد. موازین کربلای تاریخی چیست و موازین کربلای اساطیری کدام است؟ چرا این تفکیک ضرورت دارد؟ و فایده آن چیست؟

نواندیشی دینی

دین‌داری‌های ناموزون و عزاداری‌های نامشروع

هر چه وارد جزئیات حادثه کربلا شویم روایت معتبر کمتر می شود. اتفاقا نقل مجالس عزاداری ما همین جزئیات است که علی الاغلب جای مناقشه دارند. دوره کردن مقتل نه از اصول اعتقادی است نه از فروع آنها. ما چندین قرن است به جای بحث از تعالیم اصلی شیعی به «تاریخ قدسی و اسطوره‌ ای» کربلا سرگرم شده ایم، چرا که به جزئیات «تاریخ واقعی» کربلا دسترسی نداریم. مشکل از آنجا آغاز شد که توهم کردیم «دستگاه امام حسین» دستگاهی جدا از دستگاه خدا و پیغمبر و دیگر ائمه است.

یادداشت

امام حسین از منظری دیگر

امام حسین در میان ائمه اهل بیت استثنا بود نه قاعده. درباره اهمیت فاجعه قتل مظلومانه سیدالشهداء و اهل بیت و اصحابش در کربلا در تشیع سنتی و انقلابی مبالغه شده است. مجالس ماتم حسینی در ازدیاد معارف اسلامی و رسوخ فضایل مذهبی در میان شیعیان موفق نبوده، چرا که اولا متمرکز در جزئیات مقتل بوده و اطلاع از معارف ضروری دینی وجهه نظر این مجالس نبوده، ثانیا شیعیان در تحقق فضایلی که حسین به خاطر احیای آنها جانش را فدا کرد متاسفانه از دیگر مسلمانان یا غیرمسلمانان جلوتر نیستند.

سخنرانی

سهم قیام حسینی در تکوین هویت شیعی

چکیده:هویت شیعی یعنی آنگونه که در طول تاریخ شیعه به آن شناخته شده است. عاشورا نماد اصلی هویت شیعی است. در این مسئله شهادت مظلومانه امام حسین بیشترین تاثیر را داشته است. لوازم این هویت اصلی عبارتند از: ۱) ظلم ستیزی و شهادت طلبی؛ ۲) سنی ستیزی؛ ۳) قدیس‌سازی و غلّو؛ ۴) جزئیات تاریخی بر فراز ارزشهای دینی؛ ۵) تقدم عزاداری بر شادی؛ ۶) رواج فرهنگ عمومی خرافی مداحان و روضه‌خوانان؛ ۷) تطبیق واقعه بر سیاست روز. اطلاعات توده مردم از جزئیات عاشورا از هر امر دینی دیگری بیشتر است! آیا این همه تکرار وقایع تاریخی و نپرداختن به مباحث اصلی دینی صحیح است؟ دیگر ائمه اهل بیت چقدر بر اساس موازین قیام حسینی قابل ارزیابی هستند؟ اسلام و تشیع فقط امام حسین نیست! دیگر ائمه همانقدر نماد تشیع هستند که امام حسین! در حق واقعه عاشورا غلو نکنیم، و آن را ملاک منحصر حق و باطل نگردانیم. اگر کسی هر روز را عاشورا و هر جا را کربلا نکرد، قابل ملامت نیست! اجزای مذهب باید متناسب رشد کنند. در تشیع، عزاداری محرم رشد سرطانی داشته در حالی که دیگر مؤلفه های مذهب رشد چشمگیری نداشته‌اند.
در متون روایی ما دو دسته روایت هویتی به چشم می خورد. دسته اول: اگر بر حسين گريه كني و آب ديدگان تو بر روي تو جاري شود حق تعالي جميع گناهان صغيره و كبيره ترا مي آمرزد خواه اندك باشد و خواه بسيار. دسته دوم: با این‌که [تنها با زبان] با ما باشید از آتش رهایی نخواهید یافت، و بر خدا حجتی نخواهید داشت. هر که عملا از خدا اطاعت کند او ولیّ ماست، و هر که معصیت خدا کند، دشمن ماست. جز با عمل صالح و پرهیزکاری به ولایت ما نمی رسید. مطابق دسته اول دستگاه امام حسین با دستگاه خدا و پیغمبر فرق دارد. مبنای آن دستگاه گریه بر مصیبت حسین و معصیت شویی عزاداری است. دسته دوم ملاک فلاح ایمان و عمل صالح است. در دستگاه نخست عزاداری موضوعیت دارد، در حالی که در دستگاه دوم عزادری طریقیت دارد، اگر باعث تحول روحی شد ثواب دارد والا فایده‌ای ندارد. دسته اول بقدری در کتب روایی شیعه گسترده است که جراحی آن مثل سرطان بدخیم می ماند. اگر بخواهند تشیع را با تراز این روایات که متعلق به زمانه‌و شرایط دیگری است منطبق کنند جز ترسیم سیمایی خرافی و قدیس‌مآبانه (همانند مسیحیت مورد بازخواست قرآن) چه می‌ماند؟ یا چه مانده است!؟

روضه‌ی حضرت عباس و حضرت رقیه

آب آوردن عباس بن علی (ع) به حرم امام حسین (ع) مستند است و آب نخوردن ایشان وصف حال می باشد. در میان منابع تاریخی تا قرن ششم هیچ اشاره ای به نام یا سرگذشت رقیه بنت حسین بن علی (ع) به چشم نمی خورد. این نام و داستان به تدریج در قرون بعدی خلق شده است.

انتقادات و انتظارات امام حسین(ع) از عالمان دین

مهمترين انتظاري كه از يك عالم دين مي رود “قيام بحق الله” است، پافشاري بر “عهود الهي” است، پاسداري از “ذمه رسول الله” است “امانتداري در بيان حلال و حرام الهي” است. حق الله چيزي جز تكاليف و احكام الهي نيست كه قطعا شامل حقوق ديني مردم نيز مي شود