به‌بهانه‌ی شصت و چهارمین سالگرد درگذشت سیدمحسن امین
۱۱ فروردین شصت و چهارمین سالروز درگذشت سیدمحسن امین جبل‌عاملی (۱۳۷۱-۱۲۸۴ق) صاحب دائرة‌المعارف أعیان الشیعة است. وی یکی از مصلحان جهان اسلام در قرن چهاردهم، شاگرد آخوند خراسانی، مجتهدی بصیر، نویسنده‌ای پرکار و از پیش‌کسوتان تهذیب آداب شیعی از خرافات است.
مرتضی مطهری در مقاله‌ی «مزایا و خدمات مرحوم آیت‌الله بروجردی» از وی اینگونه ذکر خیر کرده است: «بهتر این است که در قسمت اخیر [دفتر و حساب] عملیات دو رهبر بزرگ دینی شیعی مذهب که از مفاخر بزرگ عالم اسلام می‌باشند، یعنی علامه جلیل سیدشرف الدین عاملی و علامه جلیل سیدمحسن امین عاملی سرمشق قرار گیرد، این دو رهبر بزرگ در بسیاری از کارها باید سرمشق قرار گیرند. شایسته است دبیرخانه انجمن‌های اسلامی ایران خدمات و مزایای این دو مرد بزرگ را نیز در اختیار جامعه مسلمانان قرار دهد.» (بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۴۱، ص۲۴۹)
ادای دین به‌این مصلح بزرگ را به وقتی دیگر موکول می‌کنم. در این مجال در کمال اختصار به یکی از آراء مشهور وی اشاره می کنم: حرمت افعالی از قبیل قمه‌زنی، زنجیرزنی، سینه‌زنی و نیز حرمت نقل احادیث جعلی درباره مصایب اهل بیت در کربلا. اگرچه یک سال قبل از او سیدمحمدمهدی موسوی قزوینی (متوفای ۱۳۵۸ق) در رساله‌ی «صولة الحق علی جولة الباطل» به‌حرمت اینگونه عزاداری‌های نامشروع فتوی داده بود، اما با انتشار رساله‌ی «التنزیه لأعمال الشبیه» سید محسن امین در سال ۱۳۴۸ق تحریم اینگونه عزاداری‌ها تحت‌الشعاع نام وی قرار گرفت. سیدمحسن در رساله موجز خود از رای موسوی قزوینی ذکر خیر کرده است.
این دو رساله به‌سرعت مورد نقد محافظه‌کاران واقع شد و بیش از پانزده رساله در پاسخ به آنها منتشر شد. محمد حسّون نویسنده معاصر عراقی که خود از منتقدان رأی سیدمحسن امین است، اخیرا مجموعه‌ی این رسائل را با مقدمه و تحقیق و تعلیق با مشخصات زیر منتشر کرده است: رسائل الشعائر الحسینیة: رسالة التنزیه للسیدمحسن الامین و الرسائل المؤیدة و المعارضة لها، مؤسسة الرافد للمطبوعات، بیروت، ۱۴۳۲ق (۲۰۱۱م)، سه جلد.
رساله‌ی تنزیه سیدمحسن امین توسط جلال آل احمد با عنوان عزاداری‌های نامشروع در ۱۶ صفحه در آذر ۱۳۲۲ ترجمه و در تهران منتشر شد. این نخستین اثر آل احمد است. پس از انقلاب قاسم یاحسینی با مقدمه‌ای مفصل آن را در بندر بوشهر منتشر کرد (۱۳۷۱، نشر شروه، ۵۶ صفحه).
برای سومین بار عزاداری‌های نامشروع در سال ۱۳۸۰ در تهران منتشر شد (انتشارات جامعه ایرانیان، ۵۶ صفحه). چاپ چهارم عزاداری‌های نامشروع در تهران با عنوان زیر صورت گرفت: دو رساله و دو نامه از جلال آل احمد، به كوشش و مقدمه سيدهادي خسروشاهی، انتشارات اطلاعات، ۱۳۸۶، ۱۱۴ صفحه. کتاب حاوی عزاداری‌های نامشروع، اسرائيل عامل امپرياليسم، و دو نامه‌ی آل احمد به آقای خمینی و رفقای سوسياليست است. دو چاپ اخیر همان کار قاسم یاحسینی است.
فتوای تحریم عزاداری‌های خرافی منحصر به رساله‌ی تنزیه نیست. سید محسن امین آن را عینا در کتابهای دیگر خود تکرار کرده است از جمله در المجالس السنیة و اعیان الشیعة.
سیدمحسن امین در اعیان الشیعه از تنزیه و ترجمه‌ی فارسی آن یاد کرده است. ترجمه‌ی فارسی آل احمد براساس نسخه‌ای صورت گرفته که در مقایسه با نسخه‌ی محقق حسون افتادگی‌هایی دارد. ارزیابی این ترجمه و تحلیل انتقادی رأی جسورانه‌ی سیدمحسن امین در این زمینه را به مجالی دیگر موکول می‌کنم.
