پرسش و پاسخ

برخی سوانح طبیعی عذاب الهی هم بوده اند. هیچ دلیل معتبری در دست نیست که هر سانحه طبیعی عذاب الهی باشد. بسیاری از سوانح طبیعی با پیشگیری علمی خسارتی ندارد. برخی نیز در آینده چنین خواهد بود. عذاب الهی غیرقابل پیشگیری است.

چه خداشناس باشید چه نباشید زندگی انسان با رنج همراه است، رنجی که می تواند مایه راحت و آرامش ابدی باشد. عذاب دائم تنها بهره‌ی کسانی است که نه ذره ای عمل صالح کرده اند نه اندکی ایمان. اینان اقلیت محض در طول تاریخ آدمی هستند.

تسبیحات فاطمه زهرا در روایات متعددی بعضا با سند معتبر از ائمه نقل شده است و ذکر آن بعد از نمازهای یومیه بلکه در هر حال پسندیده است.

محمد بن أحمد الشيباني از مشایخ صدوق مجهول است یعنی حدیث به این دلیل معتبر و صحیح محسوب نمی‌شود. مبنای رجالی وثاقت مشایخ صدوق مورد قبول این‌جانب و مرحوم آقای خویی صاحب معجم رجال الحدیث نیست.

اختلاط با نامحرم مجاز نیست. مراد از اختلاط تماس بدنی و مشابه با آن است. سخن گفتن در حد متعارف مشکلی ندارد. در حج تفکیک جنسیتی نیست! در نماز صرفا داشتن صف مجزا توصیه شده، زدن پرده یا مانند آن هم حتی لازم نیست.

دائمی بودن شامل دنیا و اخرت می شود. اگر منحصر به دنیاست معنایش موقت بودن است. سلولها بر دو قسم هستند برخی هر چند سال یک بار تجدید می شوند برخی با عمر بدن آدمی زنده اند. اما هر دو گروه با مرگ آدمی می میرند پس دائمی نیستند. گروه دوم در دنیا با آدمی ملازمند اما در اخرت حتی همین گروه هم هویت آدمی را نمی سازند.

از جمله وظایف شرعی نسبت به محل زندگی (جایی که انسان به عنوان وطن برگزیده است که ممکن است مولد اوهم باشد) دفاع از آن در مقابل تجاوز اجانب است، این دفاع مشروع است. وظیفه‌ی شرعی دیگر اولویت دستگیری از فقرای آن نسبت به فقرای دیگر سرزمین‌هاست. دین و مذهب مظلوم در وجوب دفاع از وی در حد مقدور تاثیری ندارد. از هر مظلومی با هر عقیده و دین و مذهبی باید در حد مقدور دفاع کرد.

نذر تعهد شرعی فعل یا ترک فعل مباح (به ترتیب مستحب و مکروه) برای خدا است در قبال امری منتظرالوقوع. نذر از امور مجاز شرعی است و در صورت به عهده گرفتن آن، انجامش شرعا واجب است.

مازاد بر مؤونه‌ی سالیانه مطلقا (اعم از آنچه برای مخارج آینده فرزندان در سالهای بعد، روز مبادا، و پس انداز واقعی کنار گذاشته) به شرطی که مجموعا از نصاب بیشتر باشد مشمول دو و نیم درصد انفاق واجب در راه خداست.

زیارت امین الله از قرن پنجم به بعد در کتب شیعه به چشم می خورد. من به سند معتبری از این زیارت دست نیافته‌ام.

موحدانی که عمل صالح کرده اند در آخرت اهل نجاتند، و در میان ادیان توحیدی و ابراهیمی اسلام اکمل آنهاست، اسلام ظرفیت بیشتری برای نجات دارد اما معنی آن محرومیت از نجات پیروان دیگر ادیان توحیدی ولو بعد از ظهور اسلام نیست. بر این باورم که این نظر قابل دفاع است و قرآن مدافع آن است.

اگر حق مالی است می باید به بازماندگان ادا کرد. اگر غیرمالی است از قبیل تهمت و غیبت می باید نقض آن را به همان افرادی که مطلب خلاف را شنیده اند رسانید یا در همان جایی که قبلی منتشر شده نقض آن یا بیان خیر وی منتشر شود.

هدف اصلی اسلام ساخته شدن جان آدمی از طریق وحدت با جانان است.ایمان به خدا منحصر به شهادتین زبانی نیست، اثری در عمل و اثری در قلب دارد. این آثار به تربیت و اخلاق آدمی منجر می شود. بخشش خداوند تنها مشمول حق الله است. اما حق الناس تا زمانی که صاحبان آن متجاوز به حقشان را نبخشند مشمول بخشش خداوند نمی شوند. تقدم حق الناس بر حق الله که از مسلمات تعالیم اسلامی است معنایش تقدم اخلاق و حقوق آدمی بر حقوق الهی از قبیل عبادات است. اگر نامسلمانی در دل به امر متعالی باور دارد و در عمل هم جز خیر نکرده است دلیلی نداریم جهنمی باشد. مسلمانی که در دل معلوم نیست ایمانش چگونه است و عملش نیز مجموعه رذایل است دلیلی بر بهشتی بودنش نداریم. نه هر نامسلمانی مشرک است نه هر مسلمانی موحد مؤمن!

عالم قبر همان عالم برزخ است و با مرگ آغاز می شود. از آنجا که غالبا شب اول مرگ با شب اول قبر یکی است به آن شب اول قبر اطلاق شده است. اصل سوال توسط دو ملک (نکیر و منکر) در ابتدای برزخ در روایات فراوانی وارد شده است. اما جزئیات آن سوالات اتفاقی نیست و جای بحث دارد. بسیاری از نکات عالم برزخ به زبان نمادین است و متناسب با عقلانیت مخاطبان اولیه تشریح شده است.

عدم تغییر گروهی از سلولها در طول زندگی معنایش «بقای آنها بعد از مرگ آدمی» نیست. کدام دلیل زیست شناسی اثبات کرده است که بعد از دفن شدن انسان اینگونه سلولهای عصبی و مخطط عضلانی نمی پوسند و پس از حشر آدمی با همین سلولهای بدن دنیویش محشور می شود!؟

امور مشمول زکات منحصر به غلات اربعه و انعام ثلاثه و مسکوک طلا و نقره نیست، حداقل تجارت را هم شامل می‌شود. درآمد ناشی از کسب در صورتی که از مخارج سالانه زیاد بیاید و پس‌انداز شود (از قبیل وجه نقد در بانک و مانند آن) مشمول زکات است، به شرطی که از حد نصاب بیشتر باشد. نصاب زکات وجه نقد معادل ارزش ۷۲ گرم (۱۵ مثقال عرفی) طلا است. اگر سر سال بیش از این مقدار پس‌انداز یا مال‌التجارة داریم می‌باید یک چهلم (دو و نیم درصد) آن را به عنوان زکات به مصارف خاص آن برسانیم. مکلف مجاز است شخصا زکات را به مصارف زیر برساند: رفع حوائج فقرا و مستمندان، ادای دین بدهکاران، آزاد کردن زندانیان، ادای مخارج در راه ماندگان، تألیف قلوب، امور خیریه و به طور کلی امور فی سبیل‌الله (از قبیل تعلیم و تربیت و تبلیغ دین).

راههای مبارزه با ظلم و شیوه و سطح آن و چه باید کرد امور غیر شرعی هستند و به عوامل متعددی بستگی دارد و نسخه‌ی واحدی نمی توان برای آن پیچید و به دین نسبت داد.