نماز

مسافر کسی است که حداقل مسیر یک روز معتدل (رفت و برگشت) در حدود ۱۰ ساعت با احتساب استراحت راه بپیماید. مسیر یک روز با وسیله نقلیه عمومی متعارف در زمان ما در جاده ای معتدل با سرعت متوسط حدود ۸۰۰ کیلومتر است. بین دو ملاک زمانی پنج ساعت و ملاک مکانی ۴۰۰ کیلومتر هرکدام زودتر محقق شد فرد مسافر است. در سفر هوایی هشت ساعت سفر (حداقل چهار ساعت رفت) و مسافت طی شده توسط هواپیمای مسافربری (معادل ۳۲۰۰ کیلومتر) ملاک است، نه مسافت اتوبوس یا شتر در زمین.

اگرچه خواندن نماز قضا فوریت ندارد و به شرطی که منجر به مسامحه در ادای تکلیف و سستی در عبادت نشود، فرد تا آخر عمر فرصت دارد؛ اما از آنجا که نخواندن نماز قضا در نخستین فرصت و انباشته شدن آنها غالبا منجر به انجام «صورت بی سیرت نماز» (و نوعی اسقاط تکلیف شکلی) می شود، پسندیده است که انسان نگذارد تعداد زیادی نماز قضا بر ذمه او باقی بماند. قضای نماز، روزه‌و حج میت به ویژه با اخذ اجرت (عبادات استیجاری) محل اشکال است. 

أوقات نماز در کتاب و سنت مطابق مناطق معتدل تعیین شده است. در مناطقی که شش ماه سال شب و شش ماه سال روز است، و مناطقی که در برخی فصول سال شب بسیار کوتاه و روز بسیار بلند دارند از جمله مناطق بالای مدار ۴۳ درجه، أوقات نماز مشابه ساعات یکی از شهرهای مناطق معتدل (مثلا مکه) در همان روز تعیین می شود، ولو در شهر مورد بحث در مورد نماز صبح یا مغرب به ترتیب آفتاب چند ساعت قبل طلوع کرده باشد یا چند ساعت بعد غروب کند.

افضل اقامه‌نمازهای پنج‌گانه در پنج وقت است وقتی که عذری در کار نباشد، اما جمع بین ظهر و عصر، و مغرب و عشا بدون عذر در حضَر جایز است. اوْلی قرار دادن دستها بر رانها در زمان قیام نماز است، البته با بستن دستها نماز باطل نمی شود. شیعیان مجاز نیستند در نمازهایشان بعد از قرائت حمد آمین بگویند و اگر عالمانه وعامدانه کلمه ای به قصد جزئیت به نمازشان اضافه کنند نمازشان باطل می شود. از مجموعه ادله بیش از استحباب جهر در برخی نمازها بدست نمی آید.

در نماز جماعت، زن و مرد نباید مختلط بایستند. امام جماعت زن فی حد نفسه مشکل شرعی ندارد. نماز جماعت تنها در نمازهای واجب تشریع شده است. در مواقعی که امام جماعت سخن خلاف شرعی نمی گوید شرکت در جماعت وی اشکالی ندارد. می توان نماز خواند و برای استماع مطالب خلاف شرع ننشست. مسجد و نمازخانه را نباید به عمله‌استبداد دینی واگذار کرد. در زمان ما حضور در نماز جمعه در شعاع ۲۰۰ کیلومتری احتیاطا واجب است. در زلزله و طوفان دلیل معتبری بر نماز آیات در دست نیست.

نمازگزار ولو کسی او را نبیند باید بدن خود را بپوشاند، مرد نمازگزار در حد شرمگاه و اولی پوشاندن از ناف تا زانو است، و زن نمازگزار پوشاندن تمام بدن به استثنای صورت، کفین (دست تا مچ) و قدمین (پا تا مچ). تزیین به طلا در زمان نماز بر مرد مجاز نیست، و در غیر نماز حرام نیست، اما اولی اجتناب از آن است. تراشیدن ریش حرام نیست، اما احتیاط در نتراشیدن موی صورت از ته است.

سجده در نماز بر تربت حسینی مجاز است، اما دلیل معتبری بر استحباب آن در دست نیست. خاکی که به صورت مُهر در سجده‌ نماز استفاده می شود می باید مطلقا از هر نقش و نوشته‌ای خالی باشد. سجده بر فرشهای رایج در مساجد و منازل مجاز است. افضل سجده بر خاک و زمین و در درجه بعدی فضیلت سجده بر رستنیهای غیرماکول و غیرملبوس است.

اذان دو شهادت بیشتر ندارد: شهادت به وحدانیت خداوند و شهادت به رسالت محمد بن عبدالله (ص). در اذانی که پیامبر (ص) به مسلمانان تعلیم کرده شهادت ثالثه نبوده است، اذان ائمه (ع) نیز فاقد چنین جمله ای بوده است. شیخ صدوق در کتاب من لایحضره الفقیه اضافه کردن این جمله به اذان را به مفوضه [غلاة] نسبت داده است. اذان از عبادات توقیفی و تعبدی است و می باید بر آنچه پیامبر (ص) تعلیم داده اند بی یک کلمه کم یا زیاد اکتفا کرد.

ميزان در تشخيص قبله در هر مکان تشخیص خود مکلف با ابزار علمی مطمئن یا امارات شرعیه است. در مثلثات کروی، برای تعیین قبله هر نقطه از کره زمین باید دایره عظیمه ای که از آن نقطه و مسجد الحرام می گذرد بیابیم و با تعیین زاویه انحراف دایره عظیمه از نصف النهار شهر مورد نظر زاویه انحراف قبله آن مکان را نسبت به شمال و جنوب جغرافیایی پیدا کنیم. بر این اساس جهت قبله در آمریکا و کانادا به سمت شمال شرقی است.