نقد کتاب نظریه‌های دولت در فقه شیعه

مشخصات کامل ۲۹ نقد و بررسی کتاب نظریه های دولت در فقه شیعه از زمان انتشار مقاله‌ای با همین نام در سال ۱۳۷۳ تا کنون، همراه با متن کامل نقدهای پانزده سال اخیر

اصولاً نظريه‌هاي ولايت محور بر فرد، و نظريه نظارت بر نهاد تأكيد بيشتري دارند. در نظريه‌هاي نوع اول در پاسخ به سؤال «چه كسي؟»، شخص فقيه را مطرح مي‌كنند؛ اما در نظريه نظارت، اين فرض مطرح است كه امور اجرايي به خود مردم واگذار شده است؛ و تنها بايد از جانب متخصصان ديني مورد تأييد قرار گيرد.

در همین موضوع، علما بحث های درون دینی انجام داده اند، نمونه اش نظریه های دولت در فقه شیعه است (کدیور،1376). برای تبارشناسی «ولایت عامه»هفت گفتمان تحلیل تاریخی شد که عبارت بودند از 1.گفتمان «پیامبر- زمامدار»، 2و3.گفتمانهای رقیب خلافت و وصایت، 4.گفتمان«امامت- زمامداری» ، 5.گفتمان «غیبت»، 6.گفتمان نیابت و سرانجام 7.گفتمان فقه. گفتمان ولایت فقیه با این پس زمینه های تاریخی صورت بندی شد.

متأسفانه در اين كتاب بر قامت زيباى ولايت فقيه كه حافظ حقوق مردم و مانع بزرگى بر سر راه ديكتاتورى و اعمال خواسته هاى نفسانى است , باعبارات محترمانه , بدون ذكر نام , لباس كريه و زشت استبداد پوشانيده شده است . از سويى ولى فقيه در رأس هرم قدرت در موضع دست نيافتنى , غير قابل نقد و سؤال و فوق قانون توصيف شده و از سوى ديگر عموم مردم انسان هاى ناتوان از تصدى و فاقد اهليت در تدبير امور سياسى و اجتماعى معرفى شده اند. تلاش…

آنچه آقای کدیور را بیشتر مطرح می کند نظرات ایشان نیست، که جز مبارزه با ولایت فقیه آن سخنی تازه، حتی در حد سایر روشنفکران دینی هم در آنها نیست. بلکه شیوه ی مقابله ی ایشان با مسئله ی ولایت فقیه است. شیوه ای درون حوزوی، که کارکرد اصلی اش هم نزد متدینین، و درست تر روحانیون، است. آقای کدیور به عنوان نماد یک خط فکری جدید و یک نیروی جدید در درون حوزه ها است که مطرح می شوند. افرادی مجهز به دانش روز و آگاه از شیوه های…

متأسفانه افرادی نا آشنا با محکمات فقه و دارای اغراض سیاسی دست به چنین نظریه تراشی های و نسبت های ناروا به فقهاء شیعه می زنند تا دیدگاه مکتبی درباب سیاست و حکومت را مشکوک و متشابه جلوه دهند و ولایت فقیه را زیر سؤال برند و آن را حداکثر در حدّ یک «تئوری»!! آنهم با قرائات بسیار متضاد و متنوع!! و بی ریشه نشان دهند و بویژه مواضع فقهی امام «رض» درباب ولایت فقیه را فاقد پشتوانه فقهی و تاریخی در تفکر شیعی وحوزه‌ای و یک نظریۀ شاذّ و…

جای اثری که بتواند اولاً مجموع نظریه‌های دولت در فقه شیعه را به اختصار گزارش کند و ثانیاً با توصیف دقیق و علمی آن نظریات زمینه را برای تحلیل انتقادی نظریات مزبور هموار سازد خالی بود که انتشار«نظریه‌های دولت در فقه شیعه» تا حدی جبران گردیده است.

نویسنده در این کتاب و مجلدات آن با روش تحلیل انتقادی و تکیه بر منابع دست اول فقه شیعه کوشیده است با دسته بندی و مقایسه این نظریه‌ها با یکدیگر، ارائه مبادی تصوری و پیش‌فرضها، مبانی تصدیقی و دلیل‌ها و بالاخره لوازم و پیامد‌های هر نظریه تصویری شفاف از سیر تطور اندیشه سیاسی شیعه به دست دهد.

نویسنده مقاله با «انتخاب» برخی از کلمات و«حذف» برخی دیگر نظرات طرفداران ولایت مطلقه، به‌گونه ای این مساله را مطرح کرده است که خواننده را به نتایج خاص برساند. اینکه انگیزه روی آوردن به این شیوه چه بوده و نویسنده چه هدفی را تعقیب می کرده، نکته ای است که هر خواننده‌ای به روشنی می‌یابد. ولی چه بهتر که در فصل‌نامه مرکز تحقیقات استراتژیک مقالات علمی به اغراض سیاسی آلوده نگردد، چرا که مطرودین امام، هرگز زنده نخواهند شد وفضلای حوزه از مبانی حضرت امام چون جان خویش پاسداری خواهند…

موارد زیر را بعنوان امتیازات آن بیان کرد: الف: مراجعه به منابع دست اول مربوط به هر نظریه؛ ب: تبین مراحل چهارگانه تطور فقه سیاسی شیعه و دسته بندی نظریات مختلفی که فقهای شیعه از گذشته تا کنون- درباب حکومت داشته اند. ج: بررسی نظریات با شیوه تحلیل انتقادی و مقایسه‌ای. د: وسعت قلمرو تحقیق و منابع آن.

اهمیت و ویژگی بارز کتاب نظریههای دولت در فقه شیعی در طرح و بحث آرای فقیهان شیعه در قبال دولت با اسلوبی بقاعده و روشمند و دسته بندی نظریات ارائه شده و شرح وجوه گوناگون هریک است و همچنین روشن ساختن ابهامات موجود در بارۀ ماهیت اختلاف نظرهایی که گاه در باب حقوق اساسی جمهور اسلامی از جانب قطبها و گرایشهای سیاسی موجود در این نظام مطرح می گردد.