نقد کتاب سیاست‌نامه‌ی خراسانی

این مقاله تلخیصی است از سلسله مقالات «افترائیات علیه آخوند خراسانی» که در آنها مقدمه‌ی کتاب سیاست‌نامه‌ی خراسانی کدیور نقد شده است.

کارکرد و سیره آخوند خراسانی، بیان گر اعتقاد عمیق و قاطع ایشان به ولایت مطلقه فقیه می باشد. ایشان افزون بر آثار علمی و فنی خود، در مراحل گوناگون نهضت و نظام مشروطه و حتی پیش از آن، با عمل خود نشان داد که حق فقهای جامع الشرایط را به عنوان نواب امام در امور گوناگون سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به رسمیت می شناسد; هر چند مشروعیتِ چنین دخالتهایی در موارد قانونی و مصوبه های نمایندگان مجلس شورای ملی گنجانده نشده باشد. ایشان ولایت مطلقه فقیه را به معنای صحیح…

در سال ۱۳۸۹، مقاله ای با عنوان "حاکمیت سیاسی فقیهان از دیدگاه آخوند خراسانی"، از سوی نویسنده نوشتار حاضر، در فصلنامه حکومت اسلامی شماره ۵۶ به چاپ رسید. متأسفانه در مرحله خلاصه سازی مقاله و ویراستاری آن، اشکالها و کاستیهای بسیاری در مقاله به وجود آمد. برخی از اشکالها و کاستیهای به وجود آمده عبارت است از: ۱. حذف دو قسمت "حیات علمی" و "حیات سیاسی" از بخش اول مقاله; ۲. تغییر در چکیده مقاله (از جمله حذف عبارت بسیار مهم آخوند در حاشیه مکاسب درباره پذیرش مشروعیت اختیارات عام…

در سالهای اخیر، اهتمام زیادی به اندیشه و دیدگاه های ایشان از سوی جریانهای مشکوک نشان داده می شود. برخی از نویسندگان این جریان، با گردآوری آثار و دیدگاه های منتسب به ایشان و نشر آنها، با رویکردی گزینشی و نیز افتراهای گوناگون به آن فقیه مجاهد در حوزه معرفت سیاسی، تلاش دارند این گونه وانمود کنند که اندیشه های سیاسی آخوند خراسانی، بویژه در مقوله ولایت فقیه، به عنوان مدرسه نجف در برابر اندیشه های امام خمینی، به عنوان مدرسه قم قرار دارد. این گروه، با پیش فرضهای ذهنی…

مطرح کردن آخوند از جانب این عده، نشان فراست آن‌ها است. آخوند کسی است که طلاب سطوح حوزه باید کتاب «کفایة الاصول» او را مطالعه کنند و در مقابل او زانوی ادب بر زمین بزنند. بنابراین اگر اینگونه القا شود که آخوند مخالف ولایت فقیه بود، دستاویز تبلیغاتی مهمی برای آن‌ها است.

عملكرد و سيرة عملي آخوند خراساني، بيانگر اعتقاد عميق و قاطع ايشان به ولايت مطلقة فقيه مي‌باشد. ايشان افزون بر آثار علمي و فني خود، در مراحل گوناگون نهضت و نظام مشروطه و حتي پيش از آن با عمل خود نشان داد كه حقّ دخالت فقهاي جامع‌الشرائط را به عنوان نواب امام در امور گوناگون سياسي، اقتصادي و فرهنگي به رسميت مي‌شناسد؛ هر چند مشروعيت چنين دخالت‌هايي در موارد قانوني و مصوبه‌هاي نمايندگان مجلس شوراي ملّي گنجانده نشده باشد. به همين سبب، سيرة آخوند خراساني و ديگر مراجع همگام با…

آخوند خراساني در دلالت رواياتِ مورد بحث، نسبت به عموميت ولايت فقيه، خدشه وارد کرده است. اما دلالت ادلة مذکور را تا اين اندازه مي‌پذيرد که در فرض عدم مشخص‌بودن متولي امور عمومي در عصر غيبت، قدر متيقن از کساني که تصرفشان در اين حيطه جايز است، فقها هستند.اما آنچه در برخي تلگرافها و گزارشها آمده است و به‌ظاهر نشان مي‌دهد آخوند، مخالف حاکميت سياسي فقيهان بوده و مشروعيت دخالت در امور عامه را به مردم داده است، داراي ايرادات سندي و دلالي مي‌باشد.

تحریرات فی اصول قطعاً تألیف آخوند نیست ومحتمل است تألیف مولی محمد کاظم شاهرودی خراسانی باشد .

جرياني كه سال هاي اخير به خاطر سو رفتار خويش و يا به كج سليقگي برخي دولت مردان ناملايماتي را متحمل شده است تلاش دارد اين گونه وانمود نمايد كه افكار و انديشه هاي آخوند خراساني به عنوان رهاورد مدرسه نجف در مقابل افكار و انديشه هاي امام خميني به عنوان رهاورد مدرسه ي قم قرار دارد. پيش كسوت اين جريان كه گويي به كشف جديدي در اين باب نائل آمده ...

اينکه نبود رهبري واحد و آگاه و نافذ البصر همچون امام خميني(ره) و نبود انديشه سياسي قوي و منسجم از سوي فقهاي زمان مشروطيت از عمده ترين دلايل شکست مشروطيت است که روحانيت و عمده توسط لائيک ها کنار زده شد و استبداد دوباره دامن گسترانيد. تاسف از اين است که همچون ايشان آرزو دارند افکار آخوند وامثالهم در مورد ولايت فقيه بازخواني و کالبدشکافي شود تا جغرافياي قانون اساسي به شکل ديگري درآيد.

مرحوم آخوند خراسانی به هیچ وجه، اصل ولایت فقیه را رد ننموده است، بلکه فقط مطلقه بودن آن را انکار می‌کرده است. ایشان در بحبوحه مشروطیت، به عنوان حکم ثانوی و دفع افسد به فاسد، به جهت حفظ استقلال مملکت شیعی در برابر قوای بیگانه و نیز دفع استبداد و خود کامگی پادشاه ایران، "سلطنت مشروطه " را مورد حمایت قرار داده است و همگان را به این کار خوانده است.

صدورحکم حکومتی با توجه به شرایط و رعایت اصلح جهت حفظ جان و مال و استقلال شیعیان جز از ولی شرعی بر نمی‌آید و اگر مرحوم آخوند عملا خود را دارای چنین ولایتی نمی‌دید، از صدور فتاوای عادی و احکام اولیه پا فراتر ننهاده وارد وادی احکام ثانویه که یک زمان اعلام و یک زمان مرتفع می‌گردند نمی‌شد.

جناب آقاى محسن کديور، در کتاب مورد اشاره، نه تنها ذهنيات خويش را به متون آخوند خراسانى تحميل مى‌نمايد، بلکه واقعيات تاريخى عصر مشروطيت را نيز در قالبى که خود مى‌خواهد بازخوانى مى‌کند.

کدیور که بارها در میان نوشته‌ها و سخنانش از آرای خراسانی سخن به میان آورده بود، این بار با جد جهدی ستودنی کوشیده است ضرورت و اهمیت اندیشه خراسانی را بیشتر بنمایاند. تدوین مبانی شرعی مشروطه بیش از هر کس وامدار اندیشه آخوند خراسانی است. چه، خراسانی درمکتب سیاسی‌اش می‌آموزاند که «ولایت مطلقه منحصر و مختص خداوند است و هرگونه ولایت مطلقه بشری افترا به شریعت است. حکومت مشروعه منحصر در زمامداری مستقیم معصوم است. هر چند حکومت غیر مشروعه اما عادله ممکن است، حکومت مشروطه نمونه‌ای از آن است.…

در همین همایش مشروطیت، دکتر محسن کدیور در سخنرانیش در روز دوم گفت: "آخوند اعتقاد دارد حکومت مشروعه در خاندان اهل بیت است. آخوند خراسانی سایر حکومت‌ها را عادلانه یا ناعادلانه می‌داند و همچنین اعتقاد دارد در تدبیر حوزه عمومی فقیهان از امتیاز ویژه‌ای نسبت به دیگران برخوردار نیستند... آخوند عقیده دارد... در حاکمیت مشروطه، ملت است که زمام تمام امور را بر عهده دارد". فارغ ازاینکه آیا به راستی چنین انتساباتی به آخوند خراسانی، صحت تاریخی دارد یا خیر (و در نوشتاری دیگر باید بدان بپردازم)، نمی‌توان تبدیل شده…

آیت‌الله خراسانی هیچگاه فرصت آن را نیافت که کتاب مدون یا رساله مستقلی در حوزه سیاست بنویسد اما با این وجود، در لابه‌لای آثار فقهی اصولی و نیز در متن تلگراف‌ها، لوایح و نامه‌های کوتاه و بلند وی آرای سیاسی بدیعی به چشم می‌خورد که محسن کدیور را وا می‌دارد تا قائل به « مکتب سیاسی خراسانی» شود.

< !]>

روزنامه شرق، ویژه نامه مشروطه (۱۳ مرداد ۱۳۸۵) : انتشار مدون آرای سیاسی آخوند خراسانی به كوشش محسن كدیور رسائل شیخ مشروطه خواه سیاست نامه خراسانی قطعات سیاسی در آثار ملا محمد كاظم آخوند خراسانی صاحب كفایه ۱۳۲۹-۱۲۵۵ به كوشش محسن كدیور انتشارات كویر چاپ اول: ۱۳۸۵ آخوند ملا محمد كاظم خراسانی ۱۳۲۹ ۱۲۵۵ ه.ق بیشتر به عنوان صاحب كفایه شناخته می شود. كفایه الاصول كتاب محوری در حوزه تعلیم اصول فقه در حوزه های دینی جهان شیعه است و بسیاری از ابتكارات فقهی مولف اش همچنان مورد بحث است.…

با توجه به اهميت خاص اصل مهم ولايت در اسلام و نقش ويژه آن در پيشبرد اهداف والاي ديني، تا حد زيادي مي‌توان دلايل بروز حساسيت‌ها از سوي موافقان و مخالفان آن را درك نمود. چندي پيش آقاي محسن كديور با ارسال مقاله‌اي به همايش بررسي مباني فكري و اجتماعي مشروطيت ايران به بررسي انديشه سياسي آخوند خراساني پرداخت. وي در اين بررسي ضمن ادعاي انكار ولايت عامه فقيه از سوي آخوند خراساني و برخي از مراجع ديگر، به نتايجي مي‌رسد كه چندان قريب به ذهن نيست. لذا اين نوشتار…