روزه

زکات فطره توسط نان آور خانواده – به شرطی که فقیر نباشد یعنی مخارج سالیانه خود و افراد تحت تکفلش را ولو بالقوه داشته باشد – به تعداد تمام افراد تحت تکفل مطلقا اعم از اعضای خانواده و غیر آنها حتی کودک شیرخوار پرداخت می شود. دین و مذهب افراد تحت تکفل شرط نیست. فطریه تمام آنها با هر دین و مذهبی بر فرد نان آور واجب است. مراد از نان‌خور بودن (عیلولة) پرداخت مخارج سالانه است، نه در شب عید فطر مهمان کسی بودن! در دوران ما زکات فطره را به هر مستحقی می توان داد از جمله فقرای بنی هاشم. زکات فطره از قوت غالب یاغذای متعارف یا قیمت آنها پرداخت می شود. اگر غذای مکلف از قوت غالب یا غذای متعارف متوسط مردم گران تر است، احوط آن است که در فطریه به قوت غالب یا غذای متعارف متوسط مردم اکتفا نکرده متناسب با غذای خود فطریه را محاسبه کند. مقدار زکات فطره به ازای هر یک از افراد تحت تکفل سه کیلوگرم است. مصرف زکات فطره مصرف زکات مال است. مکلف مجاز است شخصا زکات فطره را به مصارف زیر برساند: رفع حوائج فقرا و مستمندان، ادای دین بدهکاران، آزاد کردن زندانیان، ادای مخارج در راه ماندگان، تألیف قلوب، امور خیریه و به طور کلی امور فی سبیل‌الله (از قبیل تعلیم و تربیت و تبلیغ دین). رعایت آبروی مستحقین در زمان پرداخت فطریه الزامی است. لزومی ندارد دریافت کننده بداند زکات و فطریه دریافت می کند.
نماز عید فطر و عید قربان همانند نماز جمعه واجب است و از این حیث تفاوتی بین زمان حضور یا غیبت ائمه نیست. در وجوب این دو نماز تفاوتی بین زن و مرد نیست.
کسانی که روزه قضا بر گردنشان است، بعد از رفع عذر، به احتیاط مؤکد باید تا قبل از فرارسیدن ماه رمضان بعدی روزه های قضای خود را بگیرند، اما به تاخیر انداختن آن به بعد از رمضان بعدی حرام نیست. البته اگر عمدا روزه قضا را بدون عذر شرعی به تاخیر انداخته علاوه بر قضا باید کفاره تاخیر هم بپردازد. اگر روزه قضا بعد از رفع عذر تا رمضان سال بعد انجام نشده باشد، در صورت دشواری روزه، کفاره می دهد؛ هرچند در غیر بیماری احتیاط در قضای روزه های فوت شده است.

نویسنده همانند برخی علمای اصولی به «قاعده تسامح در ادله سنن» (آسان‌گیری در سند أمور مستحب) مبحوث در علم أصول فقه باور ندارد. این قاعده بر فرض اعتبار تنها ثواب أمور مستحب را تضمین می کرد نه صحت آنها را! دعاهای « اللهم ادخل علی اهل القبور السرور»، «یا علیّ یا عظیم یا غفور یا رحیم انت الرب العظیم»، «اللهم ارزقنا توفیق الطاعة وبُعد المعصیة» و دعای سحر به لحاظ دلالت اعوجاجی ندارند، هرچند سند معتبری ندارند. دعای افتتاح فاقد سند معتبر است و انتساب آن به امام زمان قابل اثبات نیست. اما به لحاظ دلالت – به استثنای اواخر آن – برگرفته از معارف مسلم قرآنی است. دعای جوشن کبیر را نخستین بار کفعمی (م ۹۰۵) در کتب خود البته بدون سند نقل کرده است. جلالت قدر جناب کفعمی ما را از تحقیق سندی دعا بی نیاز نمی کند، اما علوّ مضمون آن ما را مجاز به قرائتش می کند. دعای نشر قرآن منتسب به امام باقر (ع) سندا ضعیف است، اما به لحاظ مضمون لابأس به و قابل عمل است. دعای قرآن به سر شبهای قدر مسندا تنها از جانب شیخ طوسی (قرن ۵) در کتاب امالیش نقل شده است. روات طبقه اول و دوم آن «غلات کذاب» هستند و روایت «جدا ضعیف» است و به هیچیک از روایات محمد بن سلیمان دیلمی به تصریح نجاشی اعتنایی نیست. اصحاب طراز اول هر یک از ائمه بعد از امام ششم از امام بعدی خبر نداشتند و به همین دلیل فرق فراوانی از قبیل واقفیه و فطحیه و غیر ایشان در میان اصحاب ائمه پدیدار شد. یقینا در زمان امام صادق (ع) اسم شش امام بعدی غیر از امام کاظم (ع) بر زبان ایشان رانده نشده است و اصحاب ایشان از نام ائمه‌ی بعدی اطلاع نداشته اند. دعای قرآن به سر شبهای قدر از مجعولات غلات کذاب و مایه‌ی وهن مذهب است.

اجتهاد در مبانی و اصول تمام ابواب فقهی اعم از عبادات و معاملات را دربرمی‌گیرد و اختصاصی به معاملات ندارد. احکام عبادات نیز همانند معاملات مقید به شرائط زمان و مکان نزول است و هرگونه تعمیم حکم به دیگر ازمنه و امکنه نیازمند دلیل است. اوقات نماز و روزه در کتاب و سنت مطابق شرائط اقلیمی مناطق استوایی و مشابه آن (زیر مدار ۴۳ درجه) است و قابل تعمیم به حدود ۳۰٪ مناطق مسکونی کره‌ی زمین نیست، والا به حرج و مشقت نوعی روزه‌داران می‌انجامد. در مناطقی از نیم‌کره‌ی شمالی بین مدار ۴۳ تا ۶۶ درجه که طول روز در اردیبهشت تا مرداد ماه هجده ساعت یا بیشتر است یعنی تمام کشورهای اروپایی (به استثنای اسپانیا، پرتقال، یونان و جنوب ایتالیا)، کانادا، شمال آمریکا، روسیه، مغولستان، قزاقستان، شمال ازبکستان و شمال چین، روزه‌داران در ماه رمضان به میزان ساعات روز مکه (یا هر شهر دیگری در مناطق معتدل) امساک کرده و سپس افطار می‌نمایند، ولو به افق محلی شروع یا پایان روزه یا هر دو منطبق بر طلوع فجر و غروب آفتاب نباشد. در مناطق فوق در ایام یادشده زمان شروع یا پایان روزه در طول روز به شرط رعایت طول آن و ممتد بودنش تخییری است.

بر اساس دو روایت معتبر در التهذیب، الاستبصار و من لایحضره الفقیه حسن بن علی (ع) در روز عرفه روزه نمی‌گرفته و حسین بن علی (ع) روزه می‌گرفته است. بر اساس روایت سالم (در من لایحضره الفقیه و علل‌الشرایع) و مرفوعه‌ی مسروق (در کتاب التعازی) که اعتبار سندیشان احراز نشد دلیل این اختلاف به عنوان امامت باز می‌گردد نه به شخص امام. امام روزه نگرفته تا این روزه سنت نشود. لذا حسین بن علی (ع) در دوران امامت برادرش روزه‌دار بوده و در دوران امامت خودش روزه نگرفته است.