نماز جماعت، جمعه و آیات

 

نماز جماعت، جمعه و آیات

(برخی احکام)

عدالت امام جماعت
عدالت در امام جماعت چیزی جز حسن ظاهر و عدم اشتهار به فسق نیست. همگان صلاحیت امامت جماعت را دارند مگر خلافش اثبات شود. استحباب برگزاری جماعت در حدی است که اگر مومنان توجه می کردند هرگز به غیر جماعت نماز را برگزار نمی کردند. (۲ آذر ۱۳۹۲)

 

شرکت در نماز جماعت ظلمه
شرکت در نماز جماعت فی حد نفسه «مستحب موکد» است.
کمک به ظلمه «حرام» است.
در تعارض این دو امر اهم را باید مقدم کرد.
تشخیص با خود مکلف است.
در مواقعی که امام جماعت سخن خلاف شرعی نمی گوید شرکت در جماعت وی اشکالی ندارد. می توان نماز خواند و برای استماع مطالب خلاف شرع ننشست. در هر صورت تشخیص اینکه همین مقدار شرکت در جماعت نیز کمک به ظلمه باشد با خود مکلف است. (۱۹ دی ۱۳۹۲)

 

نماز جماعت در إدارات

شرکت در نماز جماعت مستحب مؤکد است. سوء استفاده‌ی سیاسی از این امر مذهبی کاری ناپسند است. می توان صرفا در اصل نماز ظهر شرکت کرد و نماز عصر را در زمان فضیلت آن به فرادی برگزار کرد و از شرکت در حواشی مکروه اجتناب کرد. (۲۴ خرداد ۱۳۹۲)

 

نماز فردی در قالب جماعت
ثواب اقامه نماز جماعت به مراتب از نماز فرادی بیشتر است. لازم نیست امام جماعت با ما به لحاظ سیاسی همسو باشد. لازم نیست حتی امام جماعت عادل به معنای دقیق کلمه باشد. همین که متجاهر به فسق نباشد و علنا گناه نکند کافی است. در وضعیت فعلی ایران لازم نیست در جماعت فرادی بخوانید. حتی المقدور در جماعت شرکت کنید و به جماعت نماز بخوانید و زمانی که برای تایید استبداد دینی به منبر می روند برخیزید، و در شعارهای خلاف شرع همراهی نکنید. مسجد و نمازخانه را نباید به عمله‌ی استبداد دینی واگذار کرد. (۱۰ شهریور ۱۳۹۲)

 

جلوتر ایستادن زن در نماز

در اینکه در نماز، مرد می بایست جلوتر از زن قرار بگیرد، مردسالاری یک احتمال قوی است، اما علت منحصره نیست.
مسئله سه صورت دارد اول جلوتر ایستادن زنان در نماز فرادی. دوم جلوتر ایستادن زنان در نماز جماعت، سوم امامت زن برای مردان یا مردان و زنان.
الف. جلوتر ایستادن زن از مرد در نماز فرادی باعث بطلان نماز هیچکدام نیست، اما بهتر است زن جلوتر نایستد.
ب. در مامومین نماز جماعت زن و مرد نباید مختلط بایستند، اما اگر در صفها در یک طرف امام جماعت مردان و در طرف دیگر زنان بایستند حتی بدون حائل که طبیعتا زنان صفهای جلویی مقدم بر مردان صفهای عقبی هستند نماز همگی صحیح است.
ج. امام جماعت زن فی حد نفسه مشکل شرعی ندارد. برای رعایت نهایت احتیاط اگر امام در محراب (که یک قدم عمق داشته باشد) بایستد یا بین امام و ماموم مرد پرده ای باشد اولی است. (۲۴ آذر ۱۳۹۲)

 

نماز تراویح
الف. حوزه عبادات توقیفی و تعبدی است و جز شارع (خدا و رسول) مجاز به تاسیس عبادت نیستند. کیفیت عبادات نیز می باید همانگونه باشد که شارع ترسیم کرده است.
ب. از دید اهل بیت نماز جماعت تنها در نمازهای واجب تشریع شده است. بر این اساس نمازهای مستحب شبهای ماه رمضان را به جماعت خواندن بدعت است. نماز تراویح بدعتی است که جناب عمر بن خطاب گذاشت. البته اهل سنت آن را فعلی حسن می دانند.
ج. در حوزه‌ عبادات آنچه منافی تشریعات نبوی است بدعتی غیرقابل قبول است. در شبهای ماه مبارک رمضان اقامه‌ نماز و تلاوت یک جزء قرآن در ضمن آن به صورت فرادی فی حد نفسه حسن است، اما برگزاری آن به صورت نماز جماعت به عنوان فعلی شرعی منتسب به رسول الله (ص) برای مسلمانانی که این نسبت احراز نشده است پذیرفته نیست. (۱۰ مرداد ۱۳۹۲)

وجوب دائمی نماز جمعه

در صورت تحقق شرائط، اقامه‌ی نماز جمعه به نص قرآن (سوره جمعه آیات ۱۱-۹) واجب است و ارتباطی به زمان خاصی از قبیل حضور و غیبت ائمه ندارد. در صورت عدم تحقق شرائط تکلیفی متوجه مکلف نیست. (۱۲ خرداد ۱۳۹۲)

 

شرایط وجوب نماز جمعه

حداقل شرائط نماز جمعه حضور پنج مسلمان مکلف است که یکی از آنها امام باشد، شرائط امامت جمعه همان شرائط امامت جماعت است. اولی برگزاری نماز جمعه در مسجد به طور باشکوه است. در زمان ما حضور در نماز جمعه در شعاع ۲۰۰ کیلومتری احتیاطا واجب است (نصف حد تقصیر). (۱۴ تیر ۱۳۹۲)

 

نماز جمعه وجوب تعیینی یا تخییری

(در پاسخ به چند پرسش): نظر آیت الله خمینی این است: “نماز جمعه در عصر غیبت واجب تخییری است، نماز جمعه افضل و نماز ظهر احوط است، و احتیاط بیشتر جمع بین آن دو است، کسی که نماز جمعه را بجا آورده است ، نماز ظهر بنا بر اقوی از او ساقط شده، هر چند بنا بر احوط بهتر است نماز ظهر بعد از آن بجا بیاورد.” واضح است که این احتیاط استحبابی است نه وجوبی.
آیت الله منتظری در مورد نماز جمعه معتقد بودند: “اگر فراهم كردن شرايط نماز جمعه در زمان غيبت ممكن باشد بنا براحتياط برپا كردن آن واجب است، و پس از برپايي نماز جمعه بنابراحتياط واجب حضور در آن براي افرادي كه واجد شرايط هستند واجب است و نبايد بدون عذر شرعي آن را ترك كرد. اگر نماز جمعه با وجود همه شرايط آن برپا شود، صحت نماز ظهري كه قبل از تمام شدن نماز جمعه خوانده شود محل اشكال است . همچنين انجام كارهاي ديگري كه مزاحم نماز جمعه مي‎باشند نظير معاملات پيش ازاتمام نماز جمعه جايز نيست، ولي باطل نمي باشند.”
با توجه به اینکه آیت الله منتظری به وجوب تعیینی نماز جمعه قائل بوده است، بعید نیست پیشقدمی وی را در پیشنهاد اقامه نماز جمعه پس از انقلاب به همین دلیل بدانیم. ایشان قبل از انقلاب نیز در حد وسع نماز جمعه را اقامه می کرده است، چه در نجف آباد چه در زندان.

شأن هیچکس بالاتر از نماز جمعه نیست. احتمالا اعتقاد به وجوب تخییری و مشکلات امنیتی باعث عدم أقامه نماز جمعه توسط آیت الله خمینی بوده است.

حکم به اقامه نماز جمعه از سوی فقیه قائل به وجوب تخییری آن بلامشکل است. نماز جمعه قبل از انقلاب در اصفهان و نجف آباد نیز اقامه می شده است. به نظر قائلین به ولایت عامه یا مطلقه فقیه امامت جمعه از مناصب مربوط به ولی امر است. (بهار ۱۳۹۰)

آيا فقهی مانند آيت الله خمينی که نماز جمعه را تخييری می دانسته بعد از انقلاب دستور به برپايی اين نماز می دهد آيا اين تغييری در رای  او نسبت به نماز جمعه محسوب می شود يا  خير؟ پاسخ: خیر، تغییر فتوی و رأی محسوب نمی شود. وجوب تخییری یعنی در ظهر جمعه مکلف مخیر بین دو واجب است نماز جمعه و نماز ظهر. بنابراین به فتوای ایشان نماز جمعه واجب تخییری است و برای کسانی که این شق واجب را اختیار کرده اند لازم است امام جمعه تعیین شود. بویژه که به فتوای ایشان نماز جمعه افضل از نماز ظهر است.

اگر ایشان نماز جمعه را واجب تعیینی می دانست، می بایست در نماز جمعه شرکت کند مگر اینکه عذر شرعی داشته باشد. اما چون قائل به وجوب تخییری آن بوده بدون عذر شرعی هم می توانسته آنرا ترک کرده مطابق احتیاط نماز ظهر بجا آورد. آیت الله منتظری با اینکه قائل به وجوب تعیینی نماز جمعه در عصر غیبت بوده است، حتی در زمانی که ولی امر را جائر نمی دانسته و ائمه جمعه را هم عادل می دانسته در نمازهای جمعه قم لزوما شرکت نمی کرده است. بیشک عذر شرعی رعایت محدودیتهای امنیتی برای هر دو نفر مهمترین عامل بوده است. اگرچه در مورد آیت الله خمینی بیماری نیز عامل بسیار مهمی بوده است. ایشان از آغاز به دلیل نارسائی های قلبی تحت نظارت دائمی پزشکان متخصص بوده است. (تابستان ۱۳۹۰)

 

نماز در معابر عمومی
الف. نماز خواندن در محل عبور مردم اگر مانع عبور و مرور یا باعث ضرر به رفت و آمدکنندگان شود، حرام و باعث بطلان نماز است.
ب. در مورد نماز جمعه و عیدین که معمولا نمازگزاران بیشتری شرکت می کنند لازم است محلهایی در نظر گرفته شود که گنجایش لازم را داشته باشد.
ج. در دو مورد اخیر اگر صف نماز گزاران به محلهای رفت و آمد کشید الزاما باید نمازگزاران از سد معبر اجتناب کنند. (۱۴ آبان ۱۳۹۲)

نماز آیات

نماز آیات به دلیل کسوف خورشید و خسوف ماه احتیاطا واجب است. شرط آن نیز ترس نیست. صرفا به یاد خدا بودن است. اما در دیگر حوادث طبیعی از قبیل زلزله و طوفان دلیل معتبری بر نماز آیات در دست نیست. (۲۴ مهر ۱۳۹۳)