تأملی کوتاه در سند و دلالت زیارت جامعهی کبیره
زیارت جامعهی کبیره خبر واحدی است که در مجموع یک سند بیشتر ندارد و یقینا متواتر نیست. این روایت نهایتا حسنه (نه موثقه و صحیحه و معتبره) است. اگر کسی برخی مبانی غیرمسلم رجالی از قبیل توثیق رجال کامل الزیارات و توثیق مشایخ صدوق و توثیق به دلیل کثرة روایات را باور داشته باشد سند «لابأس به» می شود. حتی اگر چنین سندی در مباحث فرعی فقهی «لابأس به» یا فرضا «معتبره» هم محسوب شود، از آنجا که مضمون روایت اعتقادی است، و در مباحث اعتقادی دلیل قطعی از قبیل خبر متواتر نص لازم است، تنها به مفادی از این روایت می توان استناد کرد که به وسیله ادلهی قطعی دیگری تایید شده باشد. به عبارت دیگر این خبر واحد با چنین سندی در امور اعتقادی پذیرفته نیست. بحث در اکثر مفاداین زیارت است که مبتنی بر اندیشهی «غلات مفوّضه» است، اندیشه ای که بتدریج از حوالی قرن چهارم به بعد به اندیشهی غالب در جامعهی شیعی تبدیل شدند. در واقع بحث اصلی در ولایت تکوینی ائمه و تفویض کار جهان و انسان به ایشان است البته به اذن الله. غلات مفوضه (و متصوفه و عرفا در حق اقطابشان) به چنین ادنیشه ای باور دارند.