پرسش: آیه مبارکه ۱۰۵ سوره توبه چنین می فرماند که ( خداوند و پیامبرش و مومنان اعمال شما را خواهند دید ) بفرمایئد پیامبران الهی که در قید حیات نمی باشند چگونه اعمال انسانها را خواهند دید و منظور از مومنان چه کسانی هستند که همراه پیامبران اعمال ما را زیر نظر دارند؟
پاسخ: آیهی ۱۰۵ سوره توبه وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّـهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ ۖ وَسَتُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ «و بگو: [هر كارى مىخواهيد] بكنيد، كه به زودى خدا و پيامبر او و مؤمنان در كردار شما خواهند نگريست، و به زودى به سوى داناى نهان و آشكار بازگردانيده مىشويد؛ پس ما را به آنچه انجام مىداديد آگاه خواهد كرد.»
نگرش خدا، رسول و مومنان به کردار مردم در دنیاست، به قرینهی ذیل آیه که رویت اخروی مطرح شده است. در آیهی ۹۴ سوره توبه رویت اعمال منافقین به خدا و رسول نسبت داده شده، اما در این آیه مومنان نیز اضافه شده اند و این آیه یقینا اختصاصی به اعمال منافقان ندارد و اعمال همه مردم را شامل می شود. به هر حال در این آیه شاهدان اعمال معرفی شده اند: خدا، رسول و مومنان. به قرینهی آیهی ۱۴۳ سوره بقره به نظر می رسد مومنان این آیه همانند آیهی یادشده گروهی از مومنان باشد به نام مومنان شاهد و نه لزوما همه مومنان.
اما پس از درگذشت رسول و مومنان گذشته آیا آنان هنوز در زمرهی شاهدان اعمال مردم دورانهای بعدی واقع می شوند؟ اگر بله چگونه؟ پاسخ مثبت است، چرا که با از دنیا رفتن این بدن انسان است که می میرد نه روح او. روح آدمی پس از مفارقت از بدن تا زمان برانگیختن در قیامت حیات برزخی دارد. دوران برزخ یا عالم قبر با پاداش و مجازات برزخی همراه است. مومنان صالح و پیامبران در دوران حیات برزخی امکان مشاهده و استماع اعمال و اقوال مردم را در دنیا دارند. از شواهد قرآنی حیات برزخی آیه ۱۶۹ سورهی آل عمران است. در فرهنگ اسلامی مرگ پایان نیست، سفر است، مسافر روح آدمی است، که بدن دنیوی را ترک می کند و تا قیامت واقعا زنده است به حیات برزخی و پس از آن زنده است به حیات اخروی.
موفق باشید.