پرسش:
ممکن است بفرمایید حدیث ذیل معتبر است؟ و اگر هست برای عصر حاضر چه پیامی دارد؟ «من مات ولم يعرف إمام زمانه مات ميتة جاهلية.»
پاسخ:
۱. حدیث فوق با الفاظ مختلف در بسیاری منابع شیعی از جمله منابع زیر نقل شده است: محاسن برقی، کافی کلینی، غیبة نعمانی، اکمال الدین صدوق، کفایة الاثر خزاز قمی و الثاقب فی المناقب ابن حمزة طوسی. سند برخی از این روایات معتبر است.
۲. در منابع اهل سنت این حدیث با الفاظی از قبیل «من مات و لیس فی عنقه بیعة مات میتة جاهلیة» (صحیح مسلم) یا «من مات بغیر امام مات میتة جاهلیة » (مسند احمد بن حنبل و مجمع الزوائد هیثمی) روایت شده است. عبدالله بن عمر و معاویة بن ابی سفیان از جمله راویان این روایت آن را به منظور لزوم اطاعت از سلاطین و حرمت خروج بر ایشان نقل کرده اند که هیچ ربطی به مفهوم امامت شیعی ندارد .
۳. شیخ مفید (ره) در کتاب «الافصاح فی الامامة» این حدیث را از پیامبر (ص) متواتر دانسته و پس از آن نوشته است: «این حدیث صریح در این است که جهل به امام صاحب عقیده را از اسلام خارج می کند.» وی اینگونه ادامه داده است: «بین مسلمین اختلافی نیست که معرفت امام مسلمین بر همگان واجب است همانند معظم واجبات دینی.» برخی دیگر از علمای شیعه نیز این حدیث را از جمله احادیث «متواتر بین شیعه و سنی» دانسته اند.
۴. معنای این روایات – به معنایی که شیخ مفید (ره) در افصاح تبیین کرده است – خروج از اسلام غیرمعتقدان به ائمهی شیعی است. این مضمون با موازین مسلم قرآنی و نبوی و علوی ناسازگار است. اعتبار هر حدیثی در گرو عدم تعارض آن با محکمات قرآن است.
۵. برخی این حدیث را از ادلهی قاطعه بر حقانیت مذهب امامیه به شمار آورده اند. از سوی دیگر با توجه به لوازم بیّن این حدیث، خارج از منظومهی موازین مسلم اسلامی و به طور مجرد به دشواری می توان پیامی موّجه از آن استخراج کرد. در زمان حضور ائمه (ع) شناخت و باور به ایشان مطابق اعتقادات شیعی واجب بوده و عدم باور به ایشان خللی به «ایمان کامل» می زده است، هرچند پذیرش خروج از اسلام و نسبت کفر و نفاق به مسلمانان جاهل به امامت بسیار دشوار است. اجرای این احادیث در زمان غیبت امام دوازدهم منوط به اعتبار احادیث آن است.
موفق باشید.
۱۰ اسفند ۱۳۹۲