تقویم رسمی ایران توسط مرکز تقویم مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران استخراج و تنظیم می شود. در جمهوری اسلامی مناسبتهای این تقویم مصوبات شورای فرهنگ عمومی است. شورای فرهنگ عمومی زیرمجموعه شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست وزیر ارشاد اسلامی است. در تقویم جمهوری اسلامی (سال ۱۳۹۵) مناسبتهایی کاملا بی اهمیت – چه در فرهنگ دینی و مذهبی و چه در فرهنگ ملی – به چشم می خورد، در عوض از بسیاری مناسبتهای بسیار مهم ایران معاصر و ایران باستان غفلت شده است. علی القاعده انتظار آن است که در تقویم رسمی کشور اهم مناسبات ملی و دینی و بین المللی ذکر شده باشد. اما در تقویم رسمی جمهوری اسلامی با تورم بی رویه مناسبتها آن هم مناسبتهای بسیار کم اهمیت یا از اهمیت افتاده و نادیده گرفتن مناسبتهای بسیار مهم مواجهیم.
در این مجال ابتدا به چند مناسبت بی اهمیت از حیثیتهای مختلف از «تقویم رسمی سال ۱۳۹۵ جمهوری اسلامی ایران» اشاره می کنم، سپس به سه مناسبت بسیار مهم از قلم افتاده، یکی از ایران باستان و دو دیگر از ایران معاصر می پردازم.
اول. مناسبتهای کم اهمیت و زائد
از مناسبتهای کم اهمیت در سه دسته مذهبی، انقلابی و ویژه به نمونه هایی اشاره می کنم.
الف. از حیث مذهبی:
مراد از حیثیت مذهبی نگاه از منظر اسلام شیعی است. گرامی داشت این مناسبتها هیچ دلیل مذهبی ندارد و بزرگ کردن این موارد پیشپا افتاده برخاسته از تفکری عقب افتاده و ظاهربین بدور از مبانی معتبر مذهبی است. در کشوری که بیش از «ده هزار امامزاده» دارد و بعد از انقلاب سالانه سیصد امامزاده به امامزادههای آن افزوده شده! تعجبی ندارد که یکی از اقلام مهم مناسبتهای تقویم رسمی آن تولد و وفات امامزادگان باشد، علاوه بر تولد و وفات ائمه، آن هم به چند روایت ولو ضعیف. به برخی مصادیق از باب نمونه اشاره می کنم:
وفات حضرت ام البنین (۴ فروردین و ۲۳ اسفند)
ولادت حضرت زینب (۱۵ بهمن)
وفات حضرت زینب (۴ اردیبهشت)
ولادت حضرت ابوالفضل العباس (۲۲ اردیبهشت)
ولادت حضرت علی اکبر (۲۹ اردیبهشت)
ولادت حضرت خدیجه (۲۷ خرداد)
ولادت حضرت معصومه (۱۴ مرداد)
وفات حضرت معصومه (۲۰ دی)
روز بزرگداشت حضرت احمد بن موسی شاهچراغ (۱۹ مرداد)
روز بزرگداشت حضرت صالح بن موسی کاظم (۱۸ مرداد)
روز تجلیل از امام زادگان و بقاع متبرکه (۱۸ مرداد)
سالروز ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) (۱۳ شهریور)
علاوه بر روز تولد و وفات چهارده معصوم در سه مورد زیر روایات ضعیفه هم مستند مناسبت مصوب در تقویم رسمی قرار گرفته است:
شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) به روایتی (۲۳ بهمن)
شهادت حضرت امام حسن مجتبی (ع) به روایتی (۱۷ آبان)
شهادت حضرت امام زین العابدین (ع) به روایتی (۶ آبان)
ب. مناسبتهای انقلابی
مراد از مناسبتهای انقلابی موارد مرتبط به تاسیس نهادهای انقلابی، مقاطع مختلف زندگی بنیانگذار جمهوری اسلامی و بعد از ایشان است. اکثر قریب به اتفاق دسته اول از موضوعیت ساقط شده است. شیوه به کارگرفته در دسته دوم دقیقا مانند مناسبتهای مصوب در ایران قبل از انقلاب است. شخص پرستی در فرهنگ اسلامی امری مذموم است، چه آن شخص شاه قبل از انقلاب باشد چه رهبر بعد از انقلاب. تنها به کمتر از یک چهارم این مناسبتهای انقلابی آن هم با تلخیص اشاره می کنم:
سالروز افتتاح حساب ۱۰۰ امام (۲۱ فروردین)
سالروز اعلام انقلاب فرهنگی (۲ اردیبهشت)
سالروز تشکیل جهاد سازندگی (۲۷ خرداد)
روز بسیج استادان (۳۱ خرداد)
سالروز تاسیس سازمان تبلیغات اسلامی (۱ تیر)
سالروز تاسیس شورای نگهبان (۲۶ تیر)
تشکیل جهاد دانشگاهی (۱۶ مرداد)
تسخیر لانه جاسوسی آمریکا به دست دانشجویان پیرو خط امام (۱۳ آبان)
تشکیل بسیج مستضعفان به فرمان امام خمینی (۵ آذر)
تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی (۱۹ آذر)
سالروز تشکیل نهضت سواد آموزی (۷ دی)
تشکیل شورای انقلاب (۲۲ دی)
سالروز تاسیس بنیاد شهید انقلاب اسلامی (۲۲ اسفند)
سالروز تاسیس کانونهای فرهنگی هنری مساجد کشور(۱۸ اسفند)
سالروز عملیات مرصاد (۵ مرداد)
روز تولد امام خمینی (۲۹ اسفند)
هجرت امام خمینی به پاریس (۱۳ مهر)
راستی بی اطلاعی از موارد فوق و امثال آن چه مشکلی دارد، و ذکر این موارد پیش پا افتاده در تقویم رسمی کدام مشکل را حل می کند؟
ج. مناسبتهای ویژه!
مراد از مناسبتهای ویژه مواردی از تاریخ معاصر و مصادیقی از دوران پساخمینی است که در قسم قبلی نمی گنجید. تنها به پنج مورد از باب مشت نمونه خروار اشاره می کنم.
شهادت بخارایی، امانی، صفار هرندی و نیک نژاد (اعضای هیأتهای مؤتلفه اسلامی) (۲۶ خرداد)
شهادت نواب صفوی، طهماسبی، برادران واحدی و ذوالقدر از فدائیان اسلام (۲۷ دی)
روز راهیان نور (۲۰ اسفند)
روز سربازان گمنام امام زمان (۲ خرداد)
روز بصیرت و میثاق امت با ولایت (۹ دی)
دو مناسبت نخست به مناسبت بزرگداشت افرادی است که به جرم ارتکاب «ترور» قبل از انقلاب اعدام شده اند. بزرگداشت چنین افرادی یعنی زمامداران جمهوری اسلامی ترور را برای رسیدن به اهداف مقدس مجاز و مشروع می دانند. روز بزرگداشت کسانی که حدود سی سال بعد از پایان جنگ ایران و عراق از مناطق جنگی بازدید می کنند! مورد سوم است. روز بزرگداشت ماموران مخفی وزارت اطلاعات، و روز بزرگداشت راهپیمایی حکومتی در محکومیت جنبش سبز مفاد دو مناسبت اخیر است. ابتذال چنین مناسبتهایی بی نیاز از شرح است.
دوم. اهم مناسبتهای از قلم افتاده
پرداختن به کلیه مناسبتهای لازم و از قلم افتاده در تقویم رسمی نیازمند تحقیقی جداگانه ای است. گفتنی است از مناسبتهای ملی ایران باستان تنها عید نوروز، شب یلدا و سیزده بدر (البته با تغییر نام آن به «روز طبیعت»!) تا کنون به دلیل فشار افکار عمومی باقی مانده است. در این مجال از باب نمونه تنها به سه مناسبت بسیار مهم از ایران باستان و ایران معاصراشاره می کنم.
یک. بزرگترین شخصیت ملی ایران باستان یقینا کورش کبیر است. «استوانه کورش» از جمله نخستین اسناد بین المللی حقوق بشر است که در آن از رواداری مذهبی و آزادی دینی دفاع شده است. برخی محققان مسلمان معاصر (اعم از سنی و شیعه، ایرانی و غیرایرانی) از جمله ابوالکلام آزاد، سید محمد حسین طباطبایی در تفسیر المیزان، محمد صادقی تهرانی در تفسیر الفرقان، وهبة زحیلی در تفسیر المنیر، ناصر مکارم شیرازی (و همکاران) در تفسیر نمونه، محمد تقی مدرسی در تفسیر مِنْ هُدی القرآن، عبدالمنعم النمر و صابر صالح زغلول «ذوالقرنین» مذکور در آیه ۸۳ سوره کهف در قرآن کریم را منطبق بر کورش هخامنشی (یا اظهر مصادیق آن) دانسته اند. می توان با رأی آنان همداستان نبود، اما نمی توان این نکته را انکار کرد که کورش از جمله شاخص ترین مفاخر ملی ایران باستان است، و یقینا اهمیت آن از دهها مناسبت بسیار پیش پاافتاده مصوب در تقویم رسمی کشور – که نمونه هایی از آنها نقل شد – بیشتر است.
دو. بزرگترین واقعه یکصد و بیست سال اخیر ایران نهضت مشروطه است. از این واقعه مهم تنها سالروز صدور فرمان مشروطه (۱۴ مرداد) در تقویم به چشم می خورد، اما اثری از روز بزرگداشت سرداران آن ستارخان و باقرخان، رهبران معنوی آن آخوند خراسانی، مازندرانی و محمد حسین تهرانی، علمای شاخص آن در تهران طباطبائی و بهبهانی و … در تقویم نیست. البته ۱۱ مرداد «شهادت آیت الله شیخ فضل الله نوری» از قلم زمامداران جمهوری اسلامی نیفتاده است! آنچنانکه بزرگراه منتهی به «میدان آزادی» بزرگراه شیخ فضل الله است. در پایتخت جمهوری اسلامی حتی یک کوچه پس کوچه هم بنام خراسانی و نائینی نامگذاری نشده است. نظام جمهوری اسلامی ادامه راه مشروعه خواهان ضد مشروطه است نه ادامه نهضت مشروطه.
سه. بزرگترین شخصیت ملی ایران معاصر بدون تردید محمد مصدق است. اگرچه سالروز ملی شدن صنعت نفت (۲۹ اسفند) و سالروز کودتای ۲۸ مرداد هنوز از تقویم رسمی حذف نشده اما کمترین اشاره ای به ۱۴ اسفند سالروز درگذشت زنده یاد مصدق بعد از ده سال حصر غیرقانونی وی در احمدآباد نشده و زیارت مزار یا برگزاری مراسم بزرگداشت قهرمان ملی کردن صنعت نفت همچنان ممنوع است. همچنانکه در تهران بزرگ بلکه در سراسر ایران هیچ خیابان و کوچه و میدانی بنام این افتخار ایران نامگذاری نشده است.
نتیجه
الف. مناسبتهای مصوب شورای فرهنگ عمومی کشور در تقویم معرف تفکر حاکم بر نظام رسمی جمهوری اسلامی ایران است، تفکری قشری، اهل غلو در مذهب و مبتلا به کوررنگی مطلق در تاریخ ایران قبل از اسلام و تاریخ معاصر. این تقویم همانند نظام جمهوری اسلامی هیچ تناسبی با افکار عمومی ملت ایران و تاریخ واقعی آن ندارد. این تقویم مداحان کمسواد و روضه خوانان حکومتی است نه تقویم ملت ایران.
ب. مناسبتهای این تقویم نیاز به بازنگری اساسی توسط هیأتی از منتخبان فاضل مطلع از تاریخ و فرهنگ ایران و اسلام دارد. چنین هیأتی که باید منتخب نمایندگان واقعی مردم باشد «تعداد محدودی» از اهم وقایع تاریخ ایران قبل و بعد از اسلام و قبل و بعد از انقلاب را با ملاکهای علمی انتخاب می کنند.
ج. یقینا بیش از نود درصد (٪۹۰) مناسبتهای رسمی فعلی تقویم رسمی مشمول حذف خواهد شد و مناسبتهای مهمی متناسب با تاریخ و فرهنگ غنی ایران قبل و بعد از اسلام خصوصا اهم وقایع قبل و بعد از انقلاب ۵۷ به آن اضافه خواهد شد.
۹ آبان ۱۳۹۵