اردوی سالیانه دفتر تحکیم وحدت
محسن كديور: اين گفته كه شيعه با دموكراسي سازگاري ندارد، سخن گزافي است
عزت‌الله سحابي: عليرغم سختي‌ها و تنگناها بايد اميدوار باشيم
خبرگزاري دانشجويان ايران – تهران
سرويس سياسي
محسن كديور با بيان اينكه در نسبت دين و دموكراسي، سه ديدگاه وجود دارد، گفت: ديدگاه اول كه اسلام سنتي را در بر مي‌گيرد، سخنگويان قوي نظير شيخ فضل‌الله نوري دارد كه قائل به سازگاري اسلام و دموكراسي نيستند و ادله‌ي متعددي را در اين مورد ارايه مي‌كنند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) وي كه عصر ديروز در مراسم اختتاميه‌ي يازدهمين اردوي سالانه‌ي دفتر تحكيم وحدت، طيف علامه در موضوع روشنفكري ديني و دموكراسي سخن مي‌گفت، با اشاره به آنچه در رساله‌ي آيت‌الله شيخ فضل‌الله نوري در باب برابري و آزادي آمده است، ابراز عقيده كرد: اين ديدگاه در زمان ما از [برخي] تريبون‌هاي نماز جمعه و شوراي نگهبان، قابل شنيدن است.
وي كه از تفكر نواب صفوي و شيخ فضل‌الله نوري به عنوان انديشه‌ي شاخص در جامعه‌ي ما طي دو دهه‌ي اخير نام مي‌برد، اظهار داشت: در ناسازگاري بين دين و دموكراسي كه اين تفكر بر آن تصريح دارد، عنوان مي‌دارند دموكراسي با جامعه‌ي ديني سازگاري ندارد و بايد كنار گذاشته شود.
وي از ديدگاه متفكران لائيك و سكولار به عنوان دومين ديدگاهي كه در بحث نسبت دين و دموكراسي بايد به آن توجه داشت نام برد و يادآور شد: اين ديدگاه در حوزه‌ي عمومي قائل به دخالت دين نيست و اظهار مي‌دارد هركسي در عرصه‌ي خصوصي زندگي‌اش مي‌تواند هر ارزشي داشته باشد.
اين مدرس دانشگاه در ادامه‌ي اظهاراتش از نوانديشي و روشنگري ديني به عنوان سومين تفكر موثر در تعيين نسبت دين و دموكراسي ياد كرد و اظهار داشت: اين ديدگاه قائل به سازگاري دين و دموكراسي است و به همين دليل هم از جانب ديدگاه اول و هم از سوي ديدگاه دوم مورد اعتراض قرار مي‌گيرد.
كديور در ادامه با طرح اين سوال كه آيا در جامعه‌اي كه كساني خود را پايبند به حوزه‌ي دين مي‌دانند، مي‌توان از شيوه‌هاي دموكراتيك استفاده كرد؟ افزود: بر اساس اقدامي كه يونسكو در رسيدن به فصل مشترك در كشورهايي كه مدعي اجراي دموكراسي هستند انجام داده، هر جامعه‌اي كه از دو ويژگي برابري حقوقي و سياسي و مشاركت عمومي در تمامي سطوح برخوردار باشد، دموكراسي در آن محقق شده است.
وي كه از پذيرش مشاركت عمومي در تمام سطوح و برابري حقوقي و سياسي به عنوان مفاهيمي كليدي در بحث دموكراسي ياد مي‌كرد، ادامه داد: يونسكو در بررسي‌هاي خود چهار ركن را براي تحقق اين دو امر پيش‌بيني كرد كه تعيين مقررات مردم توسط خود آنها، تحقق انتخابات عادلانه و آزاد، پاسخگو و شفاف بودن عملكرد دولت و تحقق حقوق مدني و سياسي در آن جامعه از موارد مورد نظر يونسكو در اين بحث به شمار مي‌آيد.
رييس انجمن دفاع از آزادي مطبوعات هم‌چنين با طبيعي خواندن اظهاراتي كه با عنوان “نبود دموكراسي در دوران پيش از مدرن اروپا و صدر اسلام مطرح مي‌شود“ افزود: البته مقايسه‌ي جوامع مختلف در دوران‌هاي گذشته نشان مي‌دهد كه همه‌ي آنها در برخورداري از پيش‌زمينه‌هاي دموكراسي در وضعيت يكساني قرار نداشتند.
وي افزود: بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه پيش‌زمينه‌هاي اسلام، براي پذيرش دموكراسي بيشتر از اروپا بوده است.
كديور با نقد اظهاراتي كه درباره‌ي مغايربودن اسلام و دموكراسي مطرح مي‌شود و از انتخاب امام به عنوان دليل اين ناسازگاري نام مي‌برد، گفت: بر اساس منصب زمامداري پيامبر به عنوان رسول با انتخاب خداوند ايجاد مي‌شود اما در صورتي كه پيامبر(ص) يا امام(ع) بخواهد زمامدار امور جامعه شود، بايد مردم با وي بيعت كنند. لذا در حوزه‌ي دوم، شيعه هيچ‌گاه قائل به نصب نيست و نصب در مقام اول صورت مي‌گيرد اما در مقام دوم نيازمند رجوع به مردم است.
وي هم‌چنين با طرح اين سوال كه آيا اسلام تاريخي و سنتي قادر به تامين دموكراسي است، گفت: اين نظريه و قرائت از اسلام سنتي نمي‌تواند دموكراسي را بپذيرد.
كديور تاكيد كرد: بر اين اساس، اين گفته كه شيعه با دموكراسي سازگاري ندارد، سخن گزافي است.
كديور در ادامه‌ي اظهاراتش به موضع برخي از افراد كه در تمامي حوزه‌ها در صدد استخراج احكام آن از كتاب و سنت هستند، اشاره كرد و اظهار داشت: دين موظف به كشف كليه‌ي جزئيات نيست.
وي كه در اظهاراتش از دموكراسي به عنوان روش عقلاني زندگي سياسي انسان مدرن نام مي‌برد، افزود: اگر جامعه لائيك يا اسلامي باشد مي‌تواند با روش دموكراتيك اداره شود.
اين مدرس دانشگاه افزود: دموكراسي روش است، ايدئولوژي نيست و در اداره‌ي جامعه به روش دموكراتيك شكاف‌هايي است كه فرد بايد با اعتقادات خود آن را پر كند.
كديور در ادامه با اشاره به ويژگي‌هاي دموكراسي ديني اشاره كرد و گفت: در اين دموكراسي هم حقوق اكثريت و هم حقوق اقليت رعايت مي‌شود و هر اقليتي توان اكثريت‌شدن را دارد و اين دموكراسي هيچ حق ويژه‌اي را براي سايرين قائل نمي‌شود.
وي كه پياده كردن امور جامعه بدون رعايت موازين اخلاقي را زمينه‌ساز شكسته‌شدن آن جامعه مي‌دانست، ادامه داد: ما هم به دموكراسي نياز داريم و هم به اخلاق و هيچ‌كدام از اين دو نبايد ديگري را از خود به در كند.
كديور در ادامه با طرح اين سوال كه “ اگر قرار باشد بين دو شيوه‌ي سكولار و انديشه‌ي ديني براي جامعه‌ي ايران به نتيجه‌اي بينديشيم چه بايد كرد؟“ افزود: در ايران حكومتي به نام دين تشكيل شد، به نام دين انقلاب شد و شعارهاي كه در ابتداي انقلاب داده مي‌شد، نوانديشي ديني، آزادي و انقلاب بود.
اين مدرس دانشگاه در ادامه در بيان دلايل عدم توفيق انديشه‌ي سكولار در ايران گفت: تجربه‌ي تاريخي ما مي‌گويد مهم‌ترين مولفه‌ي فرهنگي ما دين است و اگر اين مولفه بسيار قوي را در نظر نگيريم، فاقد نفوذ اجتماعي مي‌شويم و امكان پيشرفت در اين حوزه را نخواهيم داشت.
وي در ادامه با اشاره به اظهاراتي كه بر مبناي آن عملكرد حكومت ديني، دليل بدبيني مردم معرفي مي‌شود، اظهار داشت: مردم بين اين دو حوزه تفكيك قائل مي‌شوند و عملكرد آنها در هفت سال قبل كه از بين گزينه‌هاي مختلف، مطلوب‌ترين را انتخاب كردند، مؤيد اين امر است.
وي افزود: بخشي از اصلاح‌طلبان در پيشبرد جامعه اشتباه كردند اما اين امر باعث نمي‌شود كه بگوييم چون اين گروه خطا كردند، دين را در حوزه‌ي عمومي وارد نكنيم.
كديور با اشاره به سهم روشنفكران ديني در پيشبرد انقلاب و شكل‌دهي حركت اصلاحي كه از سال ۷۶ آغاز شد، گفت: در اين مقطع زماني روشنفكري ديني مدعي است نه متهم.
وي پايگاه دين را قوي‌ترين پايگاه در برابر استبداد ديني برشمرد و اظهار داشت: اسلام نائيني، آخوند خراساني كه توانايي ارايه‌ي اسلام زلال و پاك را دارد، اسلام روشنفكر ديني است و اين اسلام به راحتي با دموكراسي سازگار است.
عزت‌الله سحابي نيز طي سخناني از روزهاي باقيمانده سال جاري به عنوان مقاطعي سرنوشت‌ساز نام برد و با اشاره به نگراني‌هايي كه نسبت به سطح مشاركت مردم در جريان رد صلاحيت برخي از چهره‌هاي مردم‌سالار و ملي كشور وجود دارد، ابراز عقيده كرد كه جمع‌شدن اين دو عامل، باعث شده تا آينده سال جاري چندان روشن نباشد.
وي با تاكيد بر مشي آينده‌نگري و دوربيني، اظهار داشت: عليرغم سختي‌ها و تنگناها بايد اميدوار باشيم و در عين استواري با عقلانيت حركت كنيم.
بر مبناي اين گزارش، در ادامه اين مراسم لوح‌هاي تقديري به خانواده برخي زندانيان و دانشجوياني كه در طي حوادث خرداد ماه دستگير شده و اخيرا آزاد شدند، اهدا شد.
اين مراسم با پاسداشت دانشجويان و برخي كساني كه همچنان در زندان به سر مي‌برند پايان يافت.
________________________________________
محسن كديور:
اسلام روشنفكران ديني توان هم نشيني با دموكراسي را دارد
تهران-خبرگزاري كار ايران
محسن كديور، عضو انجمن دفاع از آزادي مطبوعات در مراسم اختتاميه يازدهمين اردوي سالانه دفتر تحكيم وحدت در خصوص نسبت« دين و دموكراسي» سخناني ايراد كرد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاري كار ايران، ايلنا، كديور در اين مراسم گفت: مجموعا سه ديدگاه در زمينه نسبت دين و دموكراسي وجود دارد.
وي ديدگاه اول را ديدگاه سنتي دانست و گفت: مرحوم شيخ فضل الله نوري و نواب صفوي از طرفداران اين ديدگاه بودند كه قائل به ناسازگاري اسلام و دموكراسي بودند و براي اين ادعاي خود نيز ادله مختلفي داشتند.
كديور افزود: منسجمترين حملات به انديشه مدرن از پايگاه دين صورت گرفته است، به طوري كه معتقد بودند،نيازي به مجلس و قوانين بشري وجود ندارد و اين رويكرد با اسلام ناسازگار است.
وي ديدگاههايي كه امروز از پشت برخي تريبونها اعلام مي‌شود را همان ديدگاه اسلام سنتي شيخ فضل الله نوري دانست.
كديور افزود: در دو دهه و نيم گذشته شاهد سيطره اين انديشه هستيم و اگر كسي ترديدي دارد كه اين انديشه حاكم نيست مي‌تواند به شاخصههاي اين انديشه مراجعه كند.
كديور ادامه داد: ديدگاه دوم، ديدگاه روشنفكران لائيك است. اين تفكر معتقد است دين با دموكراسي ناسازگار است و استدلالهايي نيز دارد. منتهي ناسازگاري در اين ديدگاه به نفع دموكراسي تمام مي‌شود.
وي گفت: اين ديدگاه معتقد به دموكراسي و مردم سالاري و حقوق بشر است و معتقد است تمسك به دين عملاً باعث اشكالات ، تشنجات و نزاعهاي متعدد در جامعه مي‌شود.
كديور افزود: در مقابل اين دو جريان به لحاظ ناسازگار دانستن دين و دموكراسي جريان سومي نيز وجود دارد كه ديدگاه نوانديشان ديني است.
وي افزود: اين ديدگاه معتقد به سازگاري دين و دموكراسي است.
كديور اين ديدار را ديد اكثريت مردم ايران دانست و گفت: اين ديدگاه از سوي هر دو ديدگاه اول مورد نقد و اعتراض قرار مي‌گيرد.
كديور در تشريح ديدگاه سوم آن را منوط به تعريف درستي از دموكراسي دانست وگفت: ديدگاه اول بسيار صريح مي‌گويد من با اسلام كه به آن معتقدم اگر به رأي مردم رجوع كنيم، ممكن است مردم خلاف نظر من را انتخاب كنند و
نبايد كار را به مردم سپرد و مردم نياز به قيم دارند و بايد علماي دين سرپرستي آنها را در حوزه عمومي به دست بگيرند تا شياطين آنها را از مسير راست منحرف نكنند.
وي معتقد است،ديدگاه انديشه سكولار به دموكراسي غالباً دموكراسي ليبرال است.
كديور گفت: مراد ما سازگاري دموكراسي با اسلام است نه ليبرال دموكراسي.
وي افزود: حال سوال اين است كه كدام دين با دموكراسي جمع مي‌شود.
وي به سخنان مخالفان جمع دين و دموكراسي اشاره كرد و گفت: وقتي كه مقالات يا سخنان اين افراد را مورد تأمل قرار ميدهيم، متوجه مي‌شويم كه مرادآنان، دين تاريخي و سنتي است و ذكر مي‌كنند كه اسلام صحيح همان است كه
جريان سنتي آن را ارائه ميكند.
وي گفت: ما در اين جا بايد فصل مشترك دموكراسيهاي مختلف را در نظر بگيريم. اگر اين فصل مشتركها توانست با يكي از قرائتهاي اسلام سازگاري داشته باشد مدعاي خود را پي ميگيريم.
كديور در ادامه به تشريح نسبت دين و دموكراسي پرداخت و گفت: دموكراسي مؤلفه اول است.و بعد اين سوال مطرح است كه آيا در جامعه اسلامي دموكراسي ممكن است يا نه.
وي به ضوابطي كه يونسكو به عنوان كف دموكراسي مطرح كرده است، اشاره كرد و گفت: دو ويژگي بايد در جامعه وجود باشد تا دموكراسي در آن جامعه محقق شود، اول برابري حقوقي و سياسي است و دوم مشاركت عمومي
در تمام سطوح جامعه.
وي ادامه داد: در درجه اول تحقق يك جامعه دموكراتيك يا مدني كه مردم بتوانند با آزادي مقدرات خود را تعيين كنند و مورد دوم تحقق انتخابات عادلانه و آزاد است و وجه سوم آن دولت پاسخگو و شفاف است.
كديور افزود: تحقق حقوق مدني و سياسي در آن جامعه مورد چهارم است به طوري كه آحاد جامعه از حداقلهاي حقوقي متعارف در جهان برخوردار باشد.
وي در ادامه گفت: تحقق هر يك از مدلهاي دموكراسي در جوامع مختلف مبتني بر تحقق يك سري زمينههاي اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي است.
اين استاد دانشگاه با بيان اينكه در يك جامعه بدوي نميتوان دموكراسي را پياده كرد، گفت: دموكراسي يك شيوه عقلاني و يا بهترين شيوه اداره در جهان مدرن است و در دوران پيش مدرن امكان تحقق آن وجود ندارد.
وي با اشاره به صدر اسلام و اينكه در آن دوران دموكراسي وجود نداشته است، گفت: آن روز به اين نتيجه نرسيدهاند كه اين بهترين شيوه اداره سياسي جامعه است اما امروزه به صراحت و سادگي ذكر ميكنيم در دوران پيش
مدرن امكان تحقق دموكراسي وجود نداشته است اما برخي ريشههايش در آن دوران وجود دارد، پس نميتوان در شرق يا در غرب باستان به دنبال دموكراسي گشت.
كديور گفت: اگر در دوران پيش مدرن جوامع مختلف را با هم مقايسه كنيم ميتوانيم به نتايجي برسيم از اين قبيل كه آيا همه اين جوامع ارزشهايي كه مبتني بر دموكراسي است را يكسان داشتهاند يا خير.
وي با بيان اينكه جوامع به لحاظ تحقق ريشههاي سازگاري با دموكراسي همسان نبودهاند، گفت: در صدر اسلام و در جامعه سنتي مسلمانان نكات درخشاني از اين زاويه وجود دارد. مرادم اين نيست كه در آن مقطع، جوامع اسلامي
از جمله جوامعي بودهاند كه نكات درخشاني از اين زاويه در آن وجود داشته است. مرادم اين نيست كه در آن مقطع جوامع اسلامي جوامع دموكراتيك بودهاند، اما مؤلفههايي داشتهاند كه با ريشههاي دموكراسي سازگار هستند.
وي تشكيل حكومت بر اساس بيعت مردم و يا نخبگان مردم در آن زمان را امر قابل دفاعي دانست و گفت: اينكه در زمان خلفاي اوليه و به ويژه حضرت علي (ع) مخالف سياسي حكومت، حق زندگي و انتقاد دارد از امور نزديك به
دموكراسي است.
وي افزود: پيشرفت حقوق زنان در آن زمان كه از هر حقوقي بيبهره بودند از نكات قابل توجه است.
كديور به يكي از دلايل روشنفكران سكولار و اسلاميون سنتي در انتصاب الهي پيامبر يا ائمه از جانب خداوند اشاره كرد گفت كه آنان نتيجه ميگيرند كه دموكراسي با اسلام ناسازگار است.
وي گفت: آنچه از جانب خداوند مورد نصب واقع مي‌شود پيامبري و رسالت يا امامت است نه منصب زمامداري. پيامبر براي رسالت نيازي به بيعت مردم ندارد اما اگر قرار باشد زمامدار باشد بايد بيعت مردم را داشته باشد.
كديور گفت: ما دموكراسي را يك تجربه موفق بشري ميدانيم. اگر جامعه‌اي لائيك باشد مي‌تواند با روش دموكراتيك اداره شود. اگر جامعه هم اسلامي باشد مي‌تواند با روش دموكراسي اداره شود. در جامعه دموكراتيك نميتوان هيچ
حق ويژه‌اي براي هيچ كس متصور شد. در اين جامعه مسلمان بودن، فقيه بودن و … اعتباري براي كسي به وجود نميآورد.
وي گفت: زماني ممكن ا ست مردم برخي از قوانين ديني را نخواهند. احكام شرعي به رأي مردم بستگي ندارد اما قانون جامعه به رأي مردم بستگي دارد.
وي به شعارهاي اول انقلاب كه مبتني بر استقلال، آزادي و عدالت بود اشاره كرد و گفت: شايد در آن زمان آن افراد انديشههاي خود را صريح بيان نكردند ولي امروز ميدانيم كدام انديشه در اين ۲۵ سال زمام امور را داشته است.
وي با بيان اينكه همه اينها دليل بر اين نمي‌شود كه دين را از حوزههاي عمومي اخراج كنيم، گفت: تجربه تاريخي به ما مي‌گويد دين قوي‌ترين مؤلفه است و اگر اين مؤلفه قوي را در نظر بگيريم فاقد نفوذ اجتماعي خواهد بود.
وي به بدبيني مردم نسبت به قرائت موجود از دين اشاره كرد و گفت: به آنچه كه در اين چند ساله انجام شده است نقدهاي جدي وارد است.
كديور گفت: امروز كاملاً به اين نكته رسيدهايم كه اسلام نائيني و آخوند خراساني و امروز اسلام روشنفكران ديني توان بيان اسلام و دموكراسي را دارد و اين اسلام توان هم نشيني با دموكراسي را دارد.
