سلسله دروس تفسیر موضوعی ” قرآن و انسان معاصر” به همت موسسه چارسوق اندیشه و انجمن اسلامي دانشجويان دانشكده حقوق و علوم سياسي دانشگاه تهران از اسفند ۸۳ در حسينيه ارشاد آغاز شد و با استقبال جمعی از دانشجويان، دانش آموختگان، جوانان و قرآن دوستان در پنجشنبه ها تا اردیبهشت ۱۳۸۷ ادامه يافت و با سفر کدیور به خارج از کشور ناتمام ماند.
” قران و انسان معاصر” كوششي براي فهمي امروزي از كتاب خدا است. اين سلسله دروس، براي مخاطبان معتقد به قرآن، با رویکردی درون دینی طراحي شده است. كديور به جاي اتّخاذ موضعي انتقادي و سلبي، با شيوه اي ايجابي و سازنده به سراغ منبع اوّل معرفت اسلامي رفته و با تحليل انتقادي تفاسير پيشينيان، پرسش هاي انسان معاصر را بر قرآن عرضه داشته و كوشيده است پاسخي امروزين، امّا وفادار به ضوابط و اصول قرآني ارائه كند.
در اين تفسير موضوعي شيوه تفسير قرآن به قران {روش تفسيري اهل بيت پیامبر (ص)} در درجه اول و تعقل و تدبر و تعامل با معارف علمي انسان معاصر در درجه دوم وجهه نظر مفسر بوده است. در لابلاي دروس قرآن و انسان معاصر برخی نكات تفسيري، دين پژوهانه و اسلام شناسانه مطرح شده است.
مباحث قرآن و انسان معاصر در چهار بخش و مجموعاً ۶۳ جلسه برگزار شده است.
۱. مباحث عمومی
در بخش اول دروس با عنوان “مباحث عمومی” پس از طرح بحث، مسئله اعجاز و وجه امتياز قرآن مورد بازانديشي واقع شده و محتواي آيات كتاب خدا به هفت دسته مباحث ايماني، تاريخ دين، عبادي، اخلاقي، حقوقي فقهي، علوم انساني (سياسي، اقتصادي و مديريتي) و علوم تجربي تقسيم شده است.اين دوره با بحث قران و مسئله عقلانيت خاتمه مي يابد. این بخش ۱۲ درس دارد.
۲. خدا و انسان
بخش دوم دروس قرآن و انسان معاصر یکسره به شرح و تفصيل مباحث ايماني اختصاص دارد. محوري ترين ركن مباحث ايماني قرآن، بحث خداوند است. تكيه اين بخش از مباحث، بر بحث کلیدی “ارتباط خدا و انسان” است، و در آن از چهار نوع رابطه میان انسان و خدا بحث شده است: رابطه وجودي (خالق و مخلوق)، رابطه تبليغي غير زباني (تنزيل آيات تكويني و عبادات)، رابطه تبليغي زبانی (وحي و دعا)، رابطه بندگي و پرستش و بالاخره رابطه اخلاقي. خوف و رجا، توكل و شفاعت و توسل و نصرت الهي از جمله عناوين اصلي بحث خدا و انسان است.بحث “خدا و انسان” شامل ۲۳ درس است.
۳. سنن الهی
در بخش سوم “سنن الهی” طی ۱۷ درس مورد بحث قرار گرفته است. بعد از دو بحث مقدماتی ضوابط سنن الهی و سنن الهی در قرآن، ده سنت الهی زیر به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است:
سنت رحمت، سنن پیامبری، سنت تعلیم، سنت هدایت، سنت تأسی به رسول رحمت، سنت ابتلا، سنت استحقاق و تفضل، سنت استدراج و املاء، سنت ابتلاء، و سنت آزادی و مسئولیت.
۴. مناسک دینی
بخش چهارم به “مناسک دینی” طی ۱۱ جلسه پرداخته شده است. عناوین این دروس عبارتند از:
سلوک دینی در ماه رمضان، اقامه نماز، نماز شرط لازم ایمان، پیامدهای نماز، انفاق و زکاه، تکلیف انفاق، پیامدهای انفاق، آثار انفاق، حق معلوم و خمس، و حج.