از غدیر خم تا وفات پیامبر (ص)

پرسش: در پی پاسخی که به سوال یکی از هموطنان راجع به غدیر خم فرمودید این سوال برایم پیش آمد که از تاریخ ۱۸ ذی الحجه سال دهم هجری تا تاریخ وفات پیامبر یعنی ۲۸ صفر سال یازدهم هجری که حدود سه ماه فاصله است ما روایتی از حضرت مبنی بر تایید یا تاکید دوباره ی ایشان بر امر ولایت علی ع که می توان گفت مهمترین امر بعد از رحلتشان خواهد بود نداریم؟ آیا می توان برداشت مسلمانان اهل سنت را پذیرفت و گفته ی پیامبر را در راستای بزرگداشت علی ع دانست که به دلیل نداشتن خوی و خصلت مسامحه و سازش علی ع یا هر دلیل دیگر مورد غضب قرار گرفته بوده است؟ از طرفی دیگر به نظر شما  تنش و درگیری پس از انتخاب علی ع به رهبری مسلمانانی که هنوز بنا بر تفکرات جاهلی به برتری اشخاص سالخورده و پیر به عنوان رهبر و رئیس قبیله معتقد بودند غیر قابل پیش بینی بود؟

پاسخ:

ظاهرا صدور نص خاصی از سوی رسول الله (ص) درباره وصایت خود بویژه درباره‌ی امام علی (ع) بعد از نص غدیر خم در دست نیست. دو واقعه‌ بعد از ۱۸ ذیحجه سال ۱۰ اتفاق افتاده است که با مسئله مرتبط است.

اول جیش اسامة بن زید. پیامبر (ص) در اوایل صفر سال ۱۱ لشکری از مسلمانان به فرماندهی جوانی ۱۸ تا ۲۰ ساله به نام اسامة را روانه‌ی روم کرد و به ابوبکر و عمر هم دستور داد در این لشکر عازم روم شوند. به مجرد دریافت خبر کسالت پیامبر (ص) فرمانده و اشراف یادشده در امتثال فرمان پیامبر (ص) تعلل کردند.

دوم. در روزهای منجر به وفات ۲۷ یا ۲۸ صفر سال ۱۱ پیامبر (ص) درخواست قلم و کاغذ کرد که وصیت آخرینش را بنویسد. عمر به بهانه‌ی اینکه ایشان تب دارد و هذیان می گوید ممانعت کرد.

پیش بینی پیامبر (ص) از عدم تمایل سران قریش به علی بن ابی طالب (ص) به دلیل سازش ناپذیری وی در راه اجرای حق و عدالت، جوانی وی، حسادت به او، قدرت طلبی اشراف قریش و پای بندیشان به رسوم جاهلی قبائلی دور از انتظار نبود.

اما یک پرسش باقی می ماند و آن اینکه پیامبر (ص) که دو شأن دینی و سیاسی را جداگانه دارا بودند، در هر دو شأن جانشین معرفی کردند؟ یک احتمال این است: رسول خدا (ص) علی بن بی طالب (ع) را در روز غدیر و دیگر اوقات به عنوان موثق ترین منبع دینی پس از خود به مردم معرفی کردند، اما درباره ی زمامداری سیاسی پس از خود اشاره ای نکردند، یا حداقل اکثر صحابه از فرمایشات رسول خدا (ص) احساس نکردند که ایشان تکلیفی برای جانشینی سیاسی تعیین کرده است. البته اکثر صحابه (به استثنای سه یا چهار نفر) از سخنان رسول الله (ص) حتی جانشینی علی (ع) را در شأن علمی هم احساس نکردند و این امر غریبی است. اشتباه بسیار بزرگ اکثر صحابه یک پاسخ به این پرسش است.

موفق باشید

محسن کدیور