بی اعتبار بودن حدیث «مردی از قم خروج خواهد کرد …»

پرسش: مدافعان رهبری جمهوری اسلامی به احادیثی نظیر این حدیث احتجاج می کنند: که مردی از قم ظهور خواهد کرد و به اقامه ی حق دعوت می کند و الی اخر. منظور امام خمینی و ایت الله خامنه ای است. حدیث در کتاب بحار است .نظر شما راجع به این احادیث از نظر رجالی و مضمونی چیست؟

 
پاسخ:
حدیث مورد بحث به شرح زیر است: «وعن علي بن عيسى، عن أيوب بن يحيى الجندل، عن أبي الحسن الأول عليه السلام قال: رجل من أهل قم يدعوا الناس إلى الحق، يجتمع معه قوم كزبر الحديد، لا تزلهم الرياح العواصف، ولا يملون من الحرب، ولا يجبنون، وعلى الله يتوكلون، والعاقبة للمتقين.» این حدیث را مجلسی در بحارالانوار (ج ۵۷ ص ۲۱۶ حدیث ۳۷ باب ۳۶) در ضمن اخبار فضیلت شهر قم از حسن بن محمد بن حسن قمی مولف تاریخ قم (متوفی ۴۰۶) نقل کرده است. کتاب تاریخ قم به زبان عربی در بیست باب حوالی سال ۳۷۹ نوشته شده است، متن اصلی این کتاب به زمان ما نرسیده است، ترجمه فارسی پنج باب نخست کتاب توسط حسن بن علی بن حسن بن عبدالملک قمی در سال ۸۰۶ انجام گرفته است. مجلسی نیز اظهار داشته که تهیه‌ی اصل کتاب برایش ممکن نبوده و از ترجمه‌ی آن بهره برده است.
مشکلات سندی روایت:
یک. راوی اصلی أيوب بن يحيى الجندل فردی کاملا مجهول است و در کتب رجالی هیچ خبری از او نیست. در اصحاب امام کاظم ابوالحسن اول (ع) نام او ذکر نشده است.
دو. علی بن عیسی علی القاعده باید معاصر امام رضا (ع) باشد. این نام فردی مشترک است و مشخص نیست کدام علی بن عیسی از راوی مجهول یادشده روایت کرده است.
سه. بین مولف تاریخ قم و علی بن عیسی حداقل ۱۷۵ سال فاصله است. یقینا حسن بن محمد بن حسن قمی این روایت را با سه تا چهار واسطه از علی بن عیسی روایت می کند که نام هیچکدام مشخص نیست.
نتیجه: حدیث فوق سندا ضعیف است. راوی اصلی کاملا مجهول، و از طبقه دوم تا کتاب تاریخ قم حداقل سه طبقه از رواتش محذوف است. به مفاد چنین حدیث کاملا ضعیفی نمی توان اعتماد کرد. به علاوه هیچ دلیلی در دست نیست که مفاد این حدیث بر رهبران زمان ما قابل انطباق باشد. این انطباق نیز بی پایه است. رائحه‌ی جعل از سند و دلالت این حدیث به شدت به مشام می رسد.

۲۰ شهریور ۱۳۹۲

Mohsen Kadivar