میزان دینداری ایرانیان
مصاحبه سیامک دهقان‌پور با محسن کدیور، صدای آمریکا
۲ تیر ۱۴۰۱، ۲۳ جون ۱۴۰۱
پرسشها:
– آقای خامنه‌ای اخیرا ادعا کرد که «امروز گرایش مردم به دین از روز اول انقلاب یقیناً بیشتر است». شما در مصاحبه‌ای گفته اید آنچه در ایران شاهد هستیم کاهش میزان دینداری نیست، اما تغییر نوع دینداری مردم به‌ویژه نسلهای جوان‌تر غیرقابل انکار است. نظرسنجی‌ها و گزارش‌ها کاهش نماز خواندن، عدم حضور در مساجد، و افزایش روزه‌خواری را نشان می‌دهد. در سال‌های اخیر حمله به دفاتر نهادهای مذهبی، امامزاده‌ها، شعارهای تند علیه آخوندها و درگیری با روحانیون در خیابان‌ها را شاهد هستیم. این‌ها نشانه چیست؟
– شما گفته‌اید اکثریت مردم ایران با اسلام حکومتی، اقتدارگرا و بنیادگرا مشکل حل ناشدنی دارند، اما با اسلام رحمانی در سه رویکرد سنتی، نوسنتی و اصلاحگر مشکلی ندارند. از نقش روحانیون در مشروطه و انقلاب ۵۷ مثال زدید و آقایان طالقانی و منتظری را نمونه آخوند مردمی عنوان کردید. آیا این روحانیون در دوره خودشان انگشت شمار و استثناء نبودند؟ آیا محبوبیت‌شان به دلیل ایستادن در برابر نقض حقوق مردم بوده یا حمایت از ولایت فقیه؟
– رهبر جمهوری اسلامی همچنین ادعا کرده «این‌که گفته می‌شود مردم نسبت به روحانیت بی‌اعتقاد شده‌اند، صد درصد غلط است.» شما پیشتر گفته‌اید آخوندهای حکومتی در بالاترین برآورد حدود ده درصد فارغ التحصیلان حوزه‌های علمیه را تشکیل می‌دهند و مادامی که از نظام جور جدا نشده‌اند آن‌ها را باید به حاشیه راند. این ده درصد حدودا چند نفر هستند و چگونه می‌توان آن‌ها را به حاشیه راند؟
– شما عنوان کردید که روحانیون سنتی و نو سنتی در چهارچوب انتظارات منطقی از دین (که سیاسی نیست) در خدمت جامعه هستند. انتظارات منطقی از دین چیست؟ دور ماندن از سیاست؟ اسلام آمریکایی مورد اشاره آقای خمینی همین چیزی نیست که شما می‌گویید؟
– شما گفته‌اید به سکولاریسم مدل آمریکایی و هندی نزدیک هستید. انتقاد شما از لائیسیته فرانسوی برای چیست؟ علت علاقه‌تان به سکولاریسم مدل آمریکایی چیست؟ آیا این مدل می‌تواند برای ایران یک الگوی مناسب باشد؟
– روحانیون نوسنتی چه درصدی از حوزه‌ها را تشکیل می‌دهند؟ اسلام با رویکرد نوسنتی مورد اشاره شما مشابه اسلام جاری در حوزه‌ها در دوران محمدرضا شاه پهلوی است؟
- گزیده ای از این مصاحبه در برنامه زیر از صدای آمریکا پخش شده است: ویژه برنامه اسلام آمریکایی، اسلام ناب محمدی، ۹ تیر ۱۴۰۱، ۳۰ جون ۲۰۲۲.
- آمار من از روحانیون برگرفته از گزارش زیر است: آمار حوزه های علمیه و روحانیون به روایت مشاور فرهنگی وزیر فرهنگ، ایرنا، ۵ مرداد ۱۳۹۵.
- مشروح دیدگاه مرا در موضوع مشابه در این مصاحبه مکتوب می توانید مطالعه کنید: وضعیت اسلام در ایران کنونی، ۲۰ اسفند ۱۴۰۰، (آینده اسلام در ایران، دفترهای آسو-۱۶، به کوشش رضا علیجانی، لوس آنجلس، خرداد ۱۴۰۱، با عنوان مسلمانان بنیادگرا اقلیت ناچیزی از مسلمانان‌اند، ص ۱۳۸-۱۱۵)
