عید سعید غدیر خم مبارک باد
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّكِينَ بِوِلاَيَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَالْأَئِمَّةِ عَلَيْهِمُ السَّلاَمُ
در تقویم ما ایرانیان مسلمان شیعه چهار عید بزرگ به چشم می خورد: عید نوروز که نماد ایرانیت ماست، و اعیاد فطر، اضحی (قربان)، و غدیر خم که نماد اسلامیت ماست. دو عید فطر و اضحی مشترک بین همه مسلمانان است، و عید غدیر خم نماد تشیع است.
هجدهم ذیحجه سال دهم هجری روز بزرگی در تاریخ اسلام (نه فقط تشیع) است. در این روز رسول خدا محمد مصطفی (ص) سمت و سوی اسلام بعد از خود را تعیین کرد، و ولایت علی مرتضی (ع) را به مسلمانان اعلام کرد. در غدیر خم هندسه معرفت دینی، مشاهدات و تجارب عرفانی، و نیز سرنوشت سیاسی امت از زبان پیامبر تبیین شد. دو شأن نخست انتصابی بود و شأن سوم انتخابی. در یادداشت عید غیر خم بر شیعیان مبارک باد (۲۶ تیر ۱۴۰۱) تلقی خود را از غدیر خم به شکل موجز و دقیق ترسیم کردم. تکرار نمی کنم. علاقه مندان به آن مراجعه کنند.
واقعه غدیر خم یکی از مسلمات اسلامی است. در چهار کتاب از صحاح ستة اهل سنت سخنان پیامبر (ص) در این روز تاریخی نقل شده است: صحیح مسلم (۴ حدیث)، سنن ابن ماجه (۲ حدیث)، سنن ترمذی ( یک حدیث)، و سنن کبرای نسایی (بیش از پنج حدیث). علاوه بر آن دو کتاب اقدم دیگر اهل سنت یعنی مسند احمد بن حنبل (بیش از ۱۷ حدیث)، و انساب الاشراف بلاذری (شش حدیث) در این زمینه حقایقی نقل کرده اند.
عبارت «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» (هر که من مولای او هستم، علی هم مولای اوست) در زمره احادیث متواتر نبوی است که حداقل دو نفر از بزرگان اهل سنت به تواتر آن اعتراف کرده اند: شمس الدین محمد بن احمد ذهبی (متوفای ۷۴۸) در کتاب سیر اعلام النبلاء و جلال الدین سیوطی (متوفای ۹۱۹) در کتاب الازهار المتناثرة فی الاحادیث المتواترة.
معنای «مولی» در عبارت قطعی الصدور پیامبر (ص) دوست و ناصر نیست، ولیّ و سرپرست است، آن‌چنان‌که عبدالحسین امینی (متوفای ۱۳۴۹ ش) در موسوعة الغدیر فی الکتاب والسنة والادب (۱۴ جلد) شواهد آن را قرن به قرن در نثر و نظم عربی از سنی و شیعه نشان داده است.
ویلفرد مادلونگ (۲۰۲۳-۱۹۳۰) محقق پرآوزه تاریخ اسلام دانشگاه آکسفورد که سال گذشته از دنیا رفت کتابی دارد با مشخصات زیر:
Madelung, Wilferd. The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge: Cambridge University Press, 1996
ترجمه فارسی این کتاب با مشخصات زیر منتشر شده است: ویلفرد مادلونگ. جانشینی حضرت محمد (ص): پژوهشی پیرامون خلافت نخستین. ترجمه احمد نمایی، محمدجواد مهدوی، و حیدرضا ضابط. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۷۷. دوارده+۵۷۴ صفحه.
تحقیق مادلونگ با تلقی شیعی از جانشینی پیامبر (ص) قرابت دارد.
اگرچه واقعه غدیر خم از مسلمات تاریخ اسلام است، اما عید غدیر خم ماهیت شیعی دارد و شیعیان حداقل از قرن دوم آن را جشن گرفته اند. غدیر خم بسیار بزرگتر از جانشینی سیاسی پیامبر (ص) است. غدیر خم سمت و سوی معرفت اسلامی پس از پیامبر است، همان که حدیث ثقلین به شکلی دیگر ترسیم کرده است.
چند جریان در دوران معاصر به نماد اصیل غدیر خم جفا کرده اند:
اول. جریان سنتی «شیعه غالی» که در زمان ما از آنها به «جریان ولائی» تعبیر می شود.
دوم. اسلام انقلابی یا جمهوری اسلامی با سوء استفاده از اسلام و تشیع، و تنزل ولایت علوی به مبنای بی بنیاد «ولایت سیاسی فقیه» بزرگترین ضربه را بر اسلام وتشیع و غدیر خم وارد کرده است.
سوم. «اسلام قرآنی» که می پندارد باید در سواد اعظم اهل سنت منحل شد.
چهارم. «روشنفکری دینی تجدیدنظر طلب» که هویت زدایی از اسلام و تشیع را سرلوحه فعالیتهای خود کرده است.
دو جریان نخست درباره غدیر خم افراط کرده، و دو جریان اخیر (شیعیان شرمنده) درباره آن تفریط کرده اند.
با شناخت بیشتر معارف دین و مذهبمان منادیان رویکرد علوی به کلام الهی و سنت نبوی باشیم. عید سعید غدیر خم بر محبان اهل بیت پیامبر مبارک باد.
این یادداشت ویرایش تازه ای از یادداشت سال گذشته به همین مناسبت است: عید سعید غدیر خم مبارک باد (۱۵ تیر ۱۴۰۲).
