عید غدیر خم بر شیعیان مبارک باد
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَنَا مِنَ الْمُتَمَسِّكِينَ بِوِلاَيَةِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَالْأَئِمَّةِ عَلَيْهِمُ السَّلاَمُ
عید سعید غدیر خم بر همه پیروان اهل بیت پیامبر رحمت (ص) مبارک باد.
هجدهم ذیحجه سال دهم هجری یکی از روزهای کلیدی در تاریخ تشیع است. به‌باور شیعه در این روز پیامبر (ص) هفتاد روز قبل از وفات در بازگشتش از آخرین حج در منطقه‌ای بین مکه و مدینه نزدیک جُحفه بنام غدیر خم در حضور انبوه حجاج که پرجمعیت ترین جمعیت مسلمانان در زمان حیات پیامبر بوده است، «ولایت علی بن ابی طالب (ع)» را رسما به مسلمانان اعلام کرده است: «من کنت مولاه فهذا علی مولاه». حداقل این عبارت خطبه غدیر خم از جمله احادیث متواتر بین سنی و شیعه است. در این زمینه تحقیق زیر را ملاحظه کنید: بازخوانی خطبه پیامبر در غدیر خم: تحقیق در متن خطبه پیامبر (ص) در غدیر خم بر اساس بیست و پنج منبع معتبر اقدم سنی و شیعه (۵ آبان ۱۳۹۶)
علاوه بر آن مطمئنا پیامبر درباره ثقلین – کتاب خدا و عترت (اهل بیتش) – در حجة الودع بیش از یک بار سخن گفته از جمله در غدیر خم. یقینا مسلمانان خطبه پیامبر (ص) در این دو محور را شنیده‌اند. رسول خدا در ماههای آخر زندگی خود سفارش‌هایشان را در مناسبتهای مختلف با مسلمانان در میان گذاشته اند. رئوس آنها را در این دو تحقیق ملاحظه کنید: آخرین روزهای پیامبر (ص)، جلسه اول: هشتاد روز آخر پیامبر (ص) (۵ دی ۱۳۹۶)؛ آخرین روزهای پیامبر، جلسه دوم: دو هفته آخر زندگی پیامبر (ص) (۱۰ اسفند ۱۳۹۶)
اهل سنت ضمن پذیرش خطبه پیامبر (ص) در این مکان و زمان، مفاد آن‌را غیرمرتبط با شاکله معرفتی اسلام و جانشینی پیامبر (ص) می‌دانند. شیعیان که از آن زمان تا امروز در اقلیت هستند خطبه پیامبر (ص) و دیگر توصیه‌های ایشان را به گونه‌ای درک کردند که پیامبر در این خطبه نه تنها شاکله معرفت اسلامی را از طریق معرفی ثقلین برای پیروانش تعیین کرده، بلکه سمت و سوی جانشینی سیاسی خود را نیز مشخص کرده است. فهم تشیع با خطبه و دیگر کلمات پیامبر (ص) – مطابق تحقیقات پیش‌گفته – منطبق است، و به نظر می‌رسد اهل سنت به مفاد این خطبه مهم و دیگر وصایای پیامبر توجه و عمل نکردند. در هر حال این نزاع چهارده قرن است ادامه دارد.
امامت حداقل سه شأن دارد: شأن اول، منبع سوم معرفت دینی، بعد از منبع اول کلام الله قرآن مجید، منبع دوم سنت رسول الله (ص). در این شأن امام در تفسیر وحی و تبیین سنت نبوی منبع معرفت و اسوه رفتار دینی است. شأن دوم منبع علوم باطنی و ولایت تکوینی، امام بعد از پیامبر سرچشمه مشاهدات و تجارب عرفانی است. شأن سوم، امام زمامدار سیاسی، خلیفه مسلمانان و زعیم آنهاست. دو شأن اول انتخابی نیستند، نصب الهی یا نص نبوی لازم دارند. اهل سنت در نظر، به شأن اول باور ندارند و در عمل فهم صحابه یا اجماع را جانشین آن کرده اند. شأن دوم مورد قبول قاطبه عرفای اهل سنت (به جز یک سلسله) است، هر چند باور به آن از لوازم اسلام یا تشیع نیست.
اهل سنت جانشینی یا خلافت پیامبر را منحصر در شأن سوم که نازل ترین شئون سه گانه است کرده اند. اگرچه پیامبر سمت و سوی جانشینی سیاسی خود را هم در غدیر خم و هم در دیگر وصایا تعیین کرده و علی بن ابی طالب را شایسته ترین فرد واجد شرایط معرفی کرده است، اما این شأن سیاسیِ امامتْ انتخابی است نه انتصابی. این مسلمانان هستند که باید زمامدار سیاسی خود را انتخاب کنند. زمامداری محمد بن عبدالله (ص) در مدینه هم به انتخاب مردم بود اگرچه نبوت ایشان انتصاب الهی بود. بعد از صدور نصوص پیامبر (ص)، علی (ع) امام در دو شأن نخست بود، اما امام به معنی شأن سوم یعنی زمامداری سیاسی در سال ۳۵ هجری به انتخاب جمهور مسلمانان صورت گرفت. در سال چهلم هجری امام حسن مجتبی (ع) نیز به انتخاب مسلمانان چند ماه زمامدار سیاسی بوده است. دیگر ائمه شیعه هرگز زمامدار سیاسی نشده اند.
امامت به معنی زمامداری سیاسی اولی الامر حدود پنج سال بیشتر در تاریخ تشیع رخ نداده است، در حالی که امامت در شأن اول و دوم بیش از دو قرن تحقق یافته است. در هر صورت شأن سیاسی امامت امری تاریخی مربوط به گذشته است، اما امامت به معنی منبع سوم معرفت و رفتار دینی یا امور معنوی و عرفانی مربوط به گذشته نیست، مسئله امروز هم هست. البته «شیعیان شرمنده» می پندارند غدیر خم و امامت اهل بیت قابل دفاع و بحث نیست و باید در سواد اعظم منحل شد! در حالی که می توان با حفظ هویت مذهبی مدافع وحدت اسلامی بود.
امیدوارم عید سعید غدیر خم را در شرایط مناسب‌تری برگزار کنیم، شرایطی که شاهد تحقق عدالت، آزادگی، اخلاص و ایثار علوی در میان پیروانش باشیم. عید غدیر بر همه شیعیان و محبان اهل بیت پیامبر مبارک باد.
