آقاعلی مدرس طهرانی (متولد۱۲۳۴ق/۱۸۱۸م اصفهان و متوفی ۱۳۰۷ق/۱۸۸۹م مدفون در شهر ری) فرزند ملا عبدالله مدرس زنوزی(متوفی ۱۲۵۷ق) بزرگترین حکیم مکتب فلسفی تهران و یکی از پنج چهره شاخص حکمت متعالیه است.
اهم آثار وی عبارتند از بدایع الحکم- معتبرترین کتاب حکمت متعالیه به زبان فارسی- ،تعلیقات اسفار ملاصدرا و رساله در معاد جسمانی،حمل و وجود رابط که در سه جلد بنام «مجموعه مصنفات حکیم مؤسس» منتشر شده است.
آقا علی متجاوز از چهل سال در حوزه تهران به تدریس حکمت متعالیه اشتغال داشته، از جمله بیست سال مدرس رسمی مدرسه سپهسالاربوده است.در میان چهار رکن مکتب فلسفی تهران (یعنی آقامحمد رضا قمشه ای،آقاعلی مدرس طهرانی،میرزا ابوالحسن جلوه و میرزا حسین سبزواری) آقاعلی سرامد در حکمت برهانی،آقامحمدرضا چیره در رویکرد عرفانی,میرزا ابوالحسن مشهور به حکمت مشاء و میرزا حسین متبحر در حکمت ریاضی بوده است. حوزه تهران که با هجرت ملا عبدالله زنوزی شاگرد طراز اول ملا علی نوری به دعوت ناصرالدین شاه قاجاربه تهران تأسیس شده تا نیم قرن پیش یعنی به مدت یک قرن ونیم مرکز فلسفه در جهان اسلام بوده است.
آقاعلی یکی از چیره دست ترین شارحان حکمت متعالیه و از زبردست ترین مفسران آراء ملاصدرا بوده است.آما اهمیت وی بواسطه تصرفش در مبانی و آراء ابتکاری متعددش است. مدرس طهرانی در سه مسئله معاد جسمانی ،اعتبارات ماهیت و اعراض ذاتیه صاحب قول جدید وراه حل تازه است.در چهار مسئله اصالت وجود،بساطت وجود،فقدان ماهیت در مجردات و اتمیت نظام عالم امکان براهین تازه ای اقامه کرده است. دو ادعای فلسفی اتحاد وجودی اعراض با موضوعاتشان و اتحاد وجودی قوس صعود و نزول نخستین بار توسط وی مبرهن شده است.در بیش از ده مسئله فلسفی تحریر و تبیین تازه ای ارائه کرده است، از جمله: اصالت وجود,بساطت وجود،وحدت وجود،تشکیک وجود،اعتبارات وجود,وجود رابط،مسئله حمل،معقولات ثانیه،موضوع حرکت جوهری،نحوه وجود اعراض.
هیچیک از حکیمان متعالیه غیر از خود ملاصدرا از این همه ابتکار برخوردار نیست.از این روست که از زمان حیاتش به عنوان فاخر«حکیم مؤسس» ملقب شده است.
آقا علی از سه طریق با فلسفه معاصر غرب امکان آشنائی داشته است:اول از طریق دوست فرانسویش کنت دوگوبینو(متوفی ۱۸۸۲م)،دوم از طریق شاهزاده فاضل عمادالدوله بدیع الملک میرزا(متوفی پس از ۱۳۱۳ق)،و سوم از طریق میرزا حسن خان اعتماد السلطنه (متوفی۱۳۳۱ق).اسامی هفت تن از فیلسوفان بزرگ اروپا ازجمله دکارت و کانت و هگل و اسپینوزا برای نخستین باردر یک کتاب فلسفه اسلامی در ضمن سوالات بدیع الملک در اواخر بدایع الحکم آمده است. فصل چهارم کتاب مذاهب و فلسفه های آسیای مرکزی کنت دوگوبینو بر اساس رساله تاریخ حکمای آقاعلی به رشته تحریر در آمده است.
علیرغم ابتکارات متعدد مدرس طهرانی ،وی از چارچوب حکمت متعالیه ملاصدرا فراتر نرفت و باب داد وستد با فلسفه غرب را نگشود.از استاد مهدی حائری یزدی شنیدم که کنت دوگوبینو از آقاعلی برای تدریس فلسفه در دانشگاه سوربن دعوت می کند.او پس از مدتی دعوت را می پذیرد.اما برخی از شاگردانش – که از جمله فقهای تهران بودند- اورا از این سفر منصرف می کنند.به هر حال برخی از آثار منتشر نشده مدرس طهرانی امروز در ضمن پرونده کنت دوگوبینو در کتابخانه استراسبورگ در فرانسه است.
