زیبائی‌های اسلام

«زیبائی‌های اسلام» مجموعه ای ده قسمتی سخنرانی در ماه ماه مبارک رمضان ۱۴۳۴ (تیر و مرداد ۱۳۹۲) در بنیاد اسلامی و فرهنگی ایرانیان، هیوستون تگزاس است که زیبائی های اسلام عمدتا به معرفی قران کریم و در درجه‌ی بعدی به معرفی پیامبر (ص) و در درجه‌ی سوم بر اساس سیره‌ی ائمه‌ی اهل بیت (ع) تحلیل می شوند. زیبائی های خداوند، آخرت، قرآن کریم، سنت نبوی، سیره‌ی علوی، اخلاق اسلامی، نماز، روزه و شب قدر، انفاق و حج عناوین بحثهای دهگانه‌ی زیبائی‌های اسلام هستند. این مباحث از چهار طریق در خدمت شماست: صوتی، صوتی تصویری، پاورپوینت و خلاصه مکتوب.

زیبایی های خداوند

بحث زیبائی‌های خداوند با نامهای نیکوی او (اسماء الحسنی) و رحمت عامه و خاصه‌ی اوآغاز می شود. سنن لایتغیر الهی به اجمال معرفی شده، سپس بحث بر سه سنت از سنن الهی متمرکز می شود: عدالت، رحمت و محبت.
در سنت عدالت این نکات مورد بحث قرار می گیرد: صداقت الهی، جایگاه ایمان و عمل صالح در داوری الهی، عدالت کریمانه‌ی او که کردار ناشایست را معادل آن و کرادار نیک را چند برابر آن پاداش می دهد واینکه بدون بیان قبلی و ارسال رسل حسابرسی نمی کند. نکات ذیل در در سنت رحمت تحلیل شده است: اعلام سنت رحمت از سوی خداوند، تنها کافران از رحمت او مأیوسند، امیدبخش ترین آیه‌ی قرآن، اعلام عمومی بخشندگی و مهربانی خداوند، بسیار بخشندگی خداوند در پی استغفار بندگان، نزدیکتر از همه به انسان، و صمیمی ترین آیه‌ی قرآن. در سنت محبت ودود بودن خداوند، آنها که خدا دوستشان دارد، دوستی دو طرفه انسان و خداوند و راه محمد (ص) طریق عاشقی نکات اصلی بحث است.

زیبائی‌های آخرت

زیبائی‌های آخرت دومین بحث از مجموعه‌ی مباحث «زیبائی‌های اسلام» است. بحث شامل یک مقدمه کوتاه، چهارده سنت زیبای الهی مرتبط با آخرت و خاتمه‌ای مختصر دراحترام به مقام شهید ۲۱ رمضان امام علی (ع) است. آخرت تحقق اعمال دنیای ماست. بهشت و جهنم اخروی را در همین دنیا می سازیم. پاداش و عقاب تجسم حقیقت عمل ماست. در آخرت پرده ها می افتد. همه چیز آن گونه که هست آشکار می شود. خداوند با نزدیک ده راه مختلف رحمت خود را شامل حال بندگانش کرده است، از جمله ضریب یک برای عمل سوء و ضریب ده و بیشتر برای اعمال خیر، پاداش به نیت خیر و عقاب تنها بر عمل شر، بخشش گناهان کوچک حتی بدون استغفار برای آنها که از گناهان بزرگ اجتناب کرده اند، بخشش همه‌ی گناهان با توبه و استغفار، استجابت دعای خیر دیگران درباره‌ی انسان، محو سیئات با حسنات، کاهش یا آمرزش گناهان از طریق بلایا و بیماریها در طول زندگی یا زمان مرگ، احتمال شفاعت پیامبر در مراحل انتهایی آخرت، مجازات موقت و نه دائمی برای موحدان سیاهکار.

زیبایی‌های قرآن

قرآن کریم وحی خدا نازل شده بر قلب پیامبر اوست. قرآن تفسیر محمد (ص) از تجربه‌ی قدسی یا تعبیر او از رؤیاهای رسولانه یا برداشت او از جهان نیست. محمد (ص) رسول خدا و حامل و تابع وحی الهی است نه اینکه قرآن و وحی تابع شخصیت بشری محمد باشد. آیات قرآن دو گونه است: برخی ناظر به حل مسائل عصر نزول و مخاطبان اولیه قرآن است. این دسته از آیات در دیگر زمانها غیر مستقیم روش مواجهه با مسئله را می آموزد. دسته دوم آیاتی است که به طور مستقیم برای همه زمانها و مکانها پیام دارد. این دسته غرر آیات الهی است. زیبائی های قرآن برای انسان معاصر را در این دسته باید جست. آنها که قرآن و اسلام را زشت نشان می دهند آیات دسته نخست را تعمیم داده به عنوان حکم فعلی اسلام معرفی می کنند. قرآن کتاب هدایت است، کتاب شریعت و سیاست و اقتصاد و … نیست. کارکردهای زیبای قرآن: الف. سمت و سوی الهی پیدا کردن؛ ب. معنی بخشی به زندگی؛ ج. ضمانت اخلاق؛ د. ارائه‌ی جهانهایی که از دسترس عقل و علم بیرون است: ملکوت، جبروت، آخرت، غیب.

زیبایی های سنت رسول الله (ص)

سنت رسول الله (ص) دومین منبع و پس از قرآن کریم مهمترین شاخص اسلام است. شئون پیامبر (ص) را در شش امر می توان خلاصه کرد: یک. پیام رسان وحی الهی (تلاوت آیات)، دو. معلم دین (تعلیم کتاب و حکمت)، سه. اسوه‌ی مومنان (تزکیه)، چهار. زمامدار سیاسی، پنج. قاضی در منازعات و شش. ولایت تکوینی. درک صحیح ایمان و عمل صالح در گرو کتاب و سنت است. سنت به دو طریق روایت شده است: طریق اهل بیت و طریق صحابه و خلفا. شرط اعتبار سنت عدم تعارض با کتاب است. روایات منقول از پیامبر تنها پس از تحقیق سندی قابل انتساب به ایشان است.
سه رویکرد به سنت قابل ذکر است: اول. رویکرد ظاهرگرایانه و قالبی (عمل مطلق به ظاهر سنت بدون توجه به اهداف آن)، دوم. رویکرد هدف گرایانه‌ی مطلق، سوم. رویکرد اعتدالی (اهداف شریعت در کنار رعایت قالبها در عبادات و شبه عبادات). سنت پیامبر در حوزه‌ی شریعت دو گونه است: احکام دائمی و احکام موقت و موسمی. گاهی سخنان پیامبر در حد فهم مخاطب اولیه است و زمانی فراتر از فهم او. اما این سخنان همواره در چارچوب فرهنگ زمان و زمین مخاطبان اولیه است.
سنت پیامبر در زمان و زمین خود زیبا بوده است. تکرار ظاهر سنت در خارج از زمان و زمین اولیه یعنی خارج از زمینه لزوما زیبا نیست. برای درک و حفظ زیبائی های سنت نبوی چاره ای جز استخراج قواعد و امور کلی و عمومی نداریم. امور فرازمانی و فرامکانی سنت پیامبر امروز هم زیبا و حرکت آفرین است. این گوهرهای زیبا در سنت نبوی چیستند؟ سرخط برخی زیبائهای سنت نبوی را می توان اینگونه معرفی کرد: الف. محمد (ص) پیامبر رحمت بوده است. ب. اخلاق سرلوحه‌ی تعالیم نبوی است. ج. مدارا و سودمندی برای مردم دو سرخط تعالیم نبوی می باشد.

زیبایی های اخلاق اسلامی

گزاره های اخلاقی مقدم بر دین هستند و بدون باور دینی نیز صحت و اعتبار دارند. دین باید اخلاقی باشد، اما دین غیر اخلاقی هم ممکن است. ادیان ابراهیمی اخلاقی بوده اند، اما در گذر زمان ممکن است برخی احکام آنها به دلیل عدم اجتهاد عالمان دینی غیراخلاقی شده باشند. یکی از وظایف مجتهدان بصیر توجه به مبانی اخلاقی در زمان استنباط احکام شرعی است. امر خلاف اخلاق نمی تواند مشروع باشد. اخلاق می تواند دینی و غیر دینی باشد. اخلاق سکولار هم ممکن است. اخلاق اسلامی یعنی اخلاقی که توسط منابع اسلامی حمایت و تضمین می شود. گزاره های اخلاقی علاوه بر اعتبار عقلی اگر با پشتیبانی خدا و آخرت همراه شوند ضمانت اجرایی بسیار قوی تری پیدا می کنند. خدای اسلام خدایی اخلاقی است و آخرت در باور اسلامی جایگاه بروز نتایج اخلاقی اعمال دنیوی است. هدف بعثت پیامبر اسلام تتمیم فضائل اخلاقی است، هدف بعثت بسط شریعت یا فقه یا … نیست. هرجا اخلاق نیست، از اسلام نبوی خبری نیست. اسلام دینی اخلاقی است. تتمیم با تأسیس تفاوت دارد. اسلام اخلاق عقلی را با تضمینهای شرعی تکمیل می کند. تبیین فضائل و مکارم اخلاقی از ارشادات نیکوی اسلام است. احکام اخلاقی احکام ارشادی دینی هستند. ایمان و عمل صالح دو جزء اصلی اسلام هستند. عمل صالح فعلی اخلاقی است. مؤمنانه زیستن را تجربه کنیم. جهان دیگر نمی شود مگر جان ما دیگر شود. اصلاح را از خودمان آغاز کنیم. برای اخلاقی زیستن برنامه ریزی کنیم. از الآن!

زیبایی های سیرۀ امام علی (ع)

علی شاخص ترین محصول اسلام محمد (ص) است. او نمونه‌ی اعلای یک مسلمان است. مهمترین فصل ممیز تشیع پذیرش ائمه‌ی اهل بیت به عنوان سومین منبع معرفت دینی، پس از قرآن و سنت پیامبر (ص) است. دیدگاه متفاوت در جانشینی سیاسی پیامبر بحثی تاریخی است. باور به ولایت تکوینی ائمه نیز از  ضروریات تشیع نیست. امامت به عنوان منبع سوم معرفت دینی و الگوی زیست مؤمنانه پس  از پیامبر (ص) رکن تشیع است. امام علی و دیگر ائمه‌ی اهل بیت بر اساس تعالیم مستقیم و غیرمستقیم پیامبر (ص) در تبیین و تفصیل تعالیم پیامبر و تفسیر قرآن کارشناسان امین هستند و خطا نکرده اند. ویژگی های منظر امام علی (ع):
عقلانیت: حکیمانه ترین مواجه‌ها‌ی عقلانی در عرصه هایی که برای عقلانیت مجال است.
عرفان: نقب به باطن دیانت و پرده برداری از طریقت و حقیقت به عارفانه ترین وجه ممکن.
عدالت: تبیین عدالت در عرصه های متافیزیکی و عمل به آن در عرصه های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی.
اخلاق: سیطره‌ی موازین اخلاقی بر سراسر دین و زندگی فردی و اجتماعی.
جفا به امیرالمؤمنین (ع):
– علی (ع) را مافوق انسان و از سرشت متفاوت دانستن و در حق او و دیگر ائمه‌ی اهل بیت غلو کردن جفا در حق ایشان است.
– تعالیم امام علی را در سیاست خلاصه کردن جفا به اوست.
– سیاست علوی را دستمایه‌ی حکومت استبدادی و ولایت جائر کردن جفا به امام علی است.
– تشیع را با اعمال جاهلانه‌ی خود مذهبی غیرعقلانی، ضد عرفانی، عدالت ستیز و ضد اخلاقی معرفی کردن جفا به امام علی است.
در تعالیم امام علی (ع) شاخصهایی است که کار را بر جفاکاران و جاعلان و دین به دنیافروشان سخت می کند. همین شاخصها زیبائی های سیره‌ی علوی است.

زیبائی‌های نماز

نماز فریضه‌ی الهی و عمود خیمه‌ی دین است. اگر قیام و قعود، رکوع و سجود، و قرائت و تسبیح را کالبد نماز بدانیم ،حضور قلب و توجه درونی به حقیقت نماز و کسی که با او راز و نیاز می‌کنیم جان و روح نماز است. خشوع نیز در واقع چیزی جز حضور قلب توأم با تواضع و ادب و احترام نیست. مؤمنان تنها به نماز به عنوان یک کالبد بی‌روح نمی‌نگرند، بلکه تمامی توجه آن‌ها به باطن و حقیقت نماز است.

زیبائی‌های انفاق

انفاق (زکات، خمس، صدقه، نحله …) دومین رکن عملی اسلام و پس از نماز مهمترین عبادت است. در سلسله مباحث زیبائی‌های اسلام زیبائی‌های انفاق بر اساس تعالیم قرآن مجید مورد بررسی قرار گرفته است. سرخطهای بحث زیبائی‌های انفاق به شرح زیر است: انفاق تاوان است یا مایه‌ی تقرب؟ با انفاق چیزی از دست نمی دهید، امانت دارید نه مالک! به چه کسانی زکات بدهیم؟ نیکی چیست؟ مقام بِرّ (نیکی)، آنچه می ماند، پرداخت زکات: پرداخت حق محرومان و تطهیر مال، از چه انفاق کنیم؟ هفتصد برابر پاداش و بیشتر! برای رضایت خداوند و آرامش روحی، انفاق مخفیانه و گناه پوشانی، قبل از مرگ دریابید، آسانی و دشواری آخرت، تجارت بی زیان، بی نیاز و نیازمند واقعی، اسباب فتنه و انفاق.

زیبائی‌های حجّ

حج یکی از ارکان عملی اسلام ، در زمره‌ی عبادات مهم و سفری پر رمز و راز به خانه‌ی یار است. در نهمین جلسه از سلسله‌ جلسات زیبائی‌های اسلام ظرائف حج بر اساس تعالیم قرآن کریم مورد بحث قرار می گیرد. برخی از مباحث این جلسه عبارتند از: کعبه نماد اسلام؛ خانه ای امن، مبارک و مایه‌ی هدایت برای قوام مردم؛ تساوی همه‌ی مردم در خانه‌ی خدا؛ جان حج: توحید، تقوی و ذکرالله؛ فلسفه‌ی حج: یاد خدا و منفعت مردم؛ حج و تقوی: ممنوعیت آمیزش جنسی، گناه، جدال و شکار؛ رعایت توأمان پوسته و مغز: شعائر، رضوان الهی، عفو، برّ و تقوی؛ یاد خدا و استغفار در عرفات، مشعرالحرام، صفا و مروه؛ فلسفه‌ی قربانی در حج: اطعام مستمندان و تقوی؛ حج و رمضان: دعای حج در ماه رمضان. کعبه یک سنگ نشانی است که ره گم نشود / حاجی احرام دگر بند ببین یار کجاست؟


زیبائی‌های روزه و شب‌های قدر

ماه رمضان سه بُعد دارد: ۱. ماه روزه، ۲. ماه نزول قرآن، ۳. ماهی که شب قدر در آن است. قرآن کریم دو نزول داشته است. نزول اول: انزال دفعی که از آن به ام الکتاب، لوح محفوظ و کتاب مکنون تعبیر شده و حقیقت قرآن یکباره در شب مبارک قدر در ماه رمضان نازل شده است (مقام ‌إحکام). ما از این نزول جز آنچه خدا خود در کتابش معرفی کرده است چیزی نمی دانیم. نزول دوم: تنزیل تدریجی که قرآن در طی بیست و سه سال بر قلب محمد بن عبدالله (ص) نازل شده است (مقام تفصیل و تفریق). شب قدر شب تقدیر الهی سالانه است از زندگی و مرگ و سعادت و شقاوت و خیر و شر و رزق و غیر آن.
اسلام زیباست، خدایش، پیامبرش، قرآنش، اولیائش، اخلاقش، عبادات و مناسکش، احکامش. اما امروز برخی امور این چهره‌ی زیبا را زشت کرده است. اگر زشتی هست از دو ناحیه است: از فهم ناقص یا از عمل ناصواب ما.