پرسش: آیا بحث جهاد به صورت کلی و نه صرفا به صورت نظامی و همچنین جهاد فرهنگی جایگاهی در تفسیر جدید و مدرن از اسلام دارد یا خیر؟ و اگر جایگاهی دارد این جایگاه به چه صورتی تعریف می شود؟
پاسخ:
الف. در تعالیم اسلامی جهاد به دو معنی به کار رفته است: جهاد درونی یا مبارزه با شیطان درون و تلاش برای تهذیب نفس که از آن به جهاد اکبر تعبیر شده و فعلی شخصی و اخلاقی است. جهاد بیرونی یا مبارزه با دشمنان اسلام که از آن به جهاد اصغر تعبیر شده و جهاد با مال (تامین هزینه های مالی جنگ) و جهاد با نفس (شرکت در میدان جنگ نظامی) را شامل می شود.
ب. مقابله با جنگ روانی یا تبلیغات دشمن از جمله مقدمات جهاد بیرونی است. اصطلاح جهاد فرهنگی به عنوان زیر مجموعه‌ی جهاد که غالبا از آن تلقی نظامی می شود شاید چندان موجه نباشد.
ج. اما کوشش فرهنگی و برنامه ریزی علمی برای مقابله با کوششهای سازماندهی شده فرهنگی علمی بر علیه اسلام فریضه ای کفایی است که برای برای صاحبان صلاحیت گاهی به حد فریضه عینی هم می رسد. این فریضه ذیل عنوان «امر به معروف و نهی از منکر» قابل تعریف است و به فعالیتهای تعلیمی، تحقیقی، ترویجی، علمی و فرهنگی اسلامی اطلاق می شود.
د. با توجه به تجارب اخیر لازمه‌ی آن اولا غیر دولتی و غیر سیاسی بودن آن است (وابسته نبودن به حکومتی خاص و عدم تعلق به سیاستهای روزمره) داشتن بودجه مستقل متکی بر اوقاف یا امور خیریه با مدیریت شورایی گروهی از علمای نخبه‌ی بصیر عارف به زمان و زبان روز.
ه. ضرورت اینگونه تحقیقات در حوزه‌ی قرآن، حدیث، تاریخ صدراسلام، کلام، فقه، اخلاق، در درجه اول و فلسفه و عرفان و دیگر علوم اسلامی در درجه دوم بر هر امر دیگری اولویت دارد.
۱۲ شهریور ۱۳۹۲
