عدم تفاوت دختران و زنان در احکام جزائی

پرسش یکی از فضلا: برخی سایتها مطلبی منتشر کرده اند که باعث پرسش برخی دوستان از مستند تفاوت دختران و زنان در احکام جزائی شده است. اصل مطلب منقول از آیت الله منتظری چنین است:
«وقتی بحث اعدامها مطرح شد، من اعتراض کردم که در زندانها زنان نیز اعدام می شوند، اعدام زن در اسلام بسیار محدود است و دختران را نیز اعدام نمی کنند، امام نیز گفت به آقایان بگویید دخترها را اعدام نکنند، بعد آمدند این طرف و آن طرف این طور وانمود کردند که منتظری گفته دخترها را اعدام نکنید، اول آنها را صیغه کنید و بعد اعدام کنید. در خارج از کشور هم منافقین این را دست گرفته بودند. (کتاب خاطرات آیت الله منتظری، اتحادیه ناشران ایرانی در اروپا: نشر باران، نشر خاوران و نشر نیما، چاپ دوم ۱۳۷۹، فصل دهم، صفحه ۳۴۵-۳۴۴).»
پس موضوع عدم جواز اعدام دختران به نظر ایشان سوای حکم کلی نسوان است چون به شکل مجزا و  اضافه بر آن حکم کلی ذکر نموده است. چنین تفاوت حکمی میان دختر بما هو دختر و دیگران در هیچ منبع فقهی سراغ ندارم. اما مرحوم منتظری فقیه بود و گزاف نمی گفت پس لابد در حدیثی به این مسأله برخورد کرده بود؟ مستند ایشان چه بوده است؟
تورات البته حکم دختر را با زن متفاوت دانسته است: در سفر اعداد، سوره ۳۱  جایی که خداوند به موسی فرمان می دهد انتقام بنی اسرائیل را از اهل مدین بگیرد. این جا در آیه ۱۸-۱۷ (پس از آن که لشکریان موسی بر شهر دست یافته و همه مردان را می کشند) دارد که موسی از این که سپاهیان او زنان و کودکان را نکشته اند خشمگین شد و به آنان گفت: اینک برگردید و همه پسران خردسال و زنان غیر باکره را نیز از دم تیغ بگذرانید اما می توانید دخترانی را که هنوز مرد ندیده اند برای خود نگه دارید.

 

 

پاسخ:
الف. عبارت منتسب به آیت الله منتظری در برخی سایتها که مورد بحث شما قرار گرفته مخدوش است. این عبارات نه تلخیص کلام آیت الله منتظری است، نه در نقل وفادار به معنی است. چهار جمله‌ی اول آن برداشت ناقل است نه عین عبارت یا حتی نقل به معنی کلام ایشان. بقیه عبارت تلخیص سخنان ایشان است بدون تذکر به تلخیص. آیت الله منتظری هرگز نگفته است «اعدام زن در اسلام بسیار محدود است و دختران را اعدام نمی کنند.» عین عبارات آیت الله منتظری در این باره چنین است:

 
«تاكيد بر پرهيز از اعدام زنان و دختران محارب
س : در نشريات منافقين خارج از كشور نوشته اند كه حضرتعالي فتوا داده ايد كه دختران محكوم به اعدام منافقين را قبل از اجراي حكم صيغه كنند و بعد حكم را در مورد آنان اجرا كنند، بفرماييد منشا اين نسبت دروغ چه بوده است ؟
ج : اين قضيه نظير آن قضيه است كه كسي در مقام داستان سرايي گفت : “امامزاده يعقوب را در شهر مصر در بالاي منار شغالي دريد”، يك شنونده به او گفت : “امامزاده نبوده پيغمبر زاده بوده، يعقوب نبوده يوسف بوده، مصر نبوده كنعان بوده، منار نبوده چاه بوده، شغال نبوده گرگ بوده و تازه اصل قضيه هم دروغ بوده !” حالا داستان از اين قرار است، تمام تلاش من بر اين بود كه زنان و دختران را اعدام نكنند، چون در آن وقت بسياري از كساني كه در ارتباط با مجاهدين خلق دستگير مي‎شدند دختر بودند و اينها را به عنوان محارب اعدام مي‎كردند; من يك روز به امام عرض كردم : “آقا همين طور كه در فتاواي فقها آمده كه مرتد زن اعدام نمي شود در مورد محارب هم بعضي از فقها گفته اند كه محارب زن نبايد اعدام شود و اين مساله در بين فقها خلافي است، بله اگر قاتل باشد حكم قاتل اعدام است چه مرد باشد و چه زن فرقي نمي كند; ولي در مورد غير قتل، در محارب و مرتد زن به اين شكل نيست، شما دستور بدهيد كه اين دختران را اعدام نكنند، اينها معمولا فريب خورده اند، يك اعلاميه به آنها داده اند خوانده اند، شعارهاي تندي ياد آنها داده اند و اينها هم كه اكثرا اهل تشخيص نيستند، تحت تاثير قرار گرفته اند، مدتي زندان به اينها بدهند بلكه متوجه اشتباهات خود بشوند و بعد آزاد شوند”. امام فرمودند: “خوب به آقايان بگوييد دختران را اعدام نكنند”. من هم از قول امام به مسئولين تشكيلات قضايي، به مسئولين اوين و جاهاي ديگر گفتم دختران منافقين را اعدام نكنيد، به قضات هم گفتم ديگر حق نداريد براي دختران حكم اعدام بنويسيد، اين حرفي بود كه من گفتم، بعد آمدند اين طرف و آن طرف اين طور وانمود كردند كه فلاني گفته دخترها را اعدام نكنيد اول آنها را صيغه كنيد بعد اعدام كنيد! در خارج از كشور هم منافقين اين را دست گرفته بودند، اصل جريان همين بود كه من عرض كردم .
ما تلاش داشتيم كه زنان و دختران غير از آنان كه مرتكب قتل شده اند اعدام نشوند، من در همان زمان هم اين دروغ تبليغاتي مجاهدين خلق را تكذيب كردم، اما خوب آنها به تاييد يا تكذيب من كاري نداشتند، حرف خودشان را مي‎خواستند بزنند; و بالاخره نظر من اين بود كه زنان اعدام نشوند و چون نوعا در رابطه با مجاهدين دختران در زندان بودند تعبير به دختران كردم، ولي شياطين كلام مرا تحريف كردند. (خاطرات آیت الله منتظری، ج ۱، ص ۶۲۳-۶۲۲، سایت ایشان)

 

ب. بررسی:
یک. در فتاوای آیت الله منتظری در بحث مجازات هیچ  تفاوتی بین زن و دختر نیست.
دو. در کتاب خاطرات هکذا بحث در دشواری اعدام جنس مونث (اعم از زن و دختر) به عنوان ارتداد (در صورت عدم ارتکاب قتل) است.
سه. از آنجا که غالب قریب به اتفاق «مصادیق مونث مورد بحث» در زندانهای آن زمان دختر بوده اند، ایشان تعبیر به دختران مجاهد کرده است، والا «موضوع حکم» مورد بحث ایشان «جنس مونث» است و غلبه‌ی مصداق در یک زمان دلیل تغییر حکم نمی شود. عبارت آغازین و پایانی ایشان صریح در این مقصود است:
«همين طور كه در فتاواي فقها آمده كه مرتد زن اعدام نمي شود در مورد محارب هم بعضي از فقها گفته اند كه محارب زن نبايد اعدام شود و اين مساله در بين فقها خلافي است، بله اگر قاتل باشد حكم قاتل اعدام است چه مرد باشد و چه زن فرقي نمي كند; ولي در مورد غير قتل، در محارب و مرتد زن به اين شكل نيست.»
«بالاخره نظر من اين بود كه زنان اعدام نشوند و چون نوعا در رابطه با مجاهدين دختران در زندان بودند تعبير به دختران كردم، ولي شياطين كلام مرا تحريف كردند.»
چهار. استنتاجی که حضرتعالی فرموده اید مبتنی بر نقل مخدوش و در نتیجه ناتمام است. رای تورات در تفاوت مجازات بکر و ثیب یا دختر و زن در بین فقیهان مسلمان از جمله مرحوم آیت الله منتظری پیروی ندارد.
پنج. پیگیری حضرتعالی سبب خیر شد. مشخص شد که شیاطین زمان ما در سایتهای منسوب به رهبری همانند شیاطین گذشته در پی تحریف کلام فقیه عالیقدر هستند. والحمدلله

مهر ۱۳۹۲