پرسش: با توجه به پاسخ شما به پرسشم درباره‌ی ترک قربانی در حج در صورتی که شرایط به گونه ای تغییر کند که عرفا و اخلاقا قربانی کردن مذموم شمرده شده و نوعی توحش به حساب آید آیا می توان در حج و… از انجام آن پرهیز کرد و دیگران را پرهیز داد؟ در دنیای مجازی هر ساله در عید قربان مسلمانان به این خاطر مورد سرزنش و تحقیر قرار می گیرند.
پاسخ:
قربانی کردن با ذبح حیوان برای تغذیه‌ی انسان تفاوت چندانی ندارد. بسیار بعید می دانم کشتن حیوانات برای مصارف غذایی توحش محسوب شود. قرار نیست با سرزنش ولو غیرعقلایی باورهای خود را تغییر دهیم. اگر زمانی مسئله‌ی مورد بحث به قبح عقلایی تبدیل شد آنگاه می توان درباره‌ی آن چاره اندیشی کرد. فعلا تا اطلاع ثانوی چنین سیره ای در دست نیست و در افق آینده‌ی نزدیک هم چنین امری محتمل به نظر نمی رسد.
در سوال پیشین بنده در خصوص قربانی کردن در شرایطی که اخلاقا یا عرفا این عمل قبیح و مذموم شمرده شود پاسخ داده اید که لازمه چاره اندیشی برای این مسأله قبح عقلایی آن است. معیارهای شما برای قبح عقلایی یک مسأله چه هستند؟
پاسخ:
حسن و قبح عقلایی یعنی عقلا از آن حیث که عاقل هستند چیزی را شایسته تحسین یا مذمت بدانند. دلیل این تحسین صرفا عقلانیت ایشان باشد نه وجوه دیگر انسانی. چیزی شبیه اتفاق حکما و فلاسفه یا اجماع ایشان.
مستحضرید درباره گیاهخورای و قبح ذبح حیوانات یقینا چنین اتفاق نظری در میان عقلا نیست. اقلیتی چنین نظری دارند و در حد فهم من شریعت را نمی توان بر چنین نظری بار کرد. قربانی حیوانات عقلا و شرعا فاقد قبح و کراهت است.
۳۰ مهر ۱۳۹۲
