خدا و شرّ –۷

خدا و شرّ – جلسه هفتم

مسئله شرّ در ایران معاصر و فلسفه اسلامی

دروس عمومی خدا و شرّ تا کنون نشان داده است که: اولا ناسازگاری منطقی و دلیل فلسفی بر نفی وجود خداوند یا انکار اطلاق صفات علم، قدرت و خیرخواهی او تمام نیست، ثانیا از منظری خداباورانه ادله موجهی برای وجود شرور در عالم اقامه شده است.

در جلسه ششم دانستیم که:

 اولا مسئله شرّ صرفا الهیاتی یا مختص خداباوران نیست، بلکه مسئله ای فلسفی است که خداناباوران هم در معنای زندگی با آن مواجهند. نکته کانونی در مسئله شرّ وجود آن نیست، التفات به شرور و فهم ناپذیری آن است.

ثانیا خیرهای برتری هستند که اخلاقا وجود شرور موجود در عالم را تجویز بلکه ضروری می کنند. دلیل اخلاقا موجه خداوند برای وقوع شرور اخلاقی اختیار انسانهاست. پرونده صورت منطقی برهان شر با دفاعیه مبتنی بر اختیار بسته شده است و خداناباوران باید فکر استدلال دیگری برای تحکیم خداناباوری بکنند.

ثالثا در عالم شر گزافی وجود ندارد. هر شر به خیر برتری منجر می شود یا مانع شر بزرگتری است. از اینکه ما خیر برتری نمی بینیم مطلقا نمی توان نتیجه گرفت که خیر برتری وجود ندارد.

رابعا رویکردهای مختلف مسئله شر به رویکردهای منطقی و فلسفی قائل به وجود خدای عالم مطلق، قادر مطلق و خیرخواه محض و رویکردهای منکر آن تقسیم می شود. در دسته نخست اکثر فلاسفه دوران پیشامدرن و دو رویکرد مدرن معاصر «الهیات مبتنی بر معرفت شناسی اصلاح شده» و «الهیات شکاکانه» جا دارند.

خامسا رویکردهای دسته دوم که با چشم پوشی از علم مطلق و قدرت مطلق خداوند مسئله شر را البته از راههای متفاوت حل شده پنداشته اند عبارتند از الهیات پویشی و الهیات خدای گشوده، الهیات اگزیستاسیالیستی، و رویکردهای هیجانی و عاطفی الهیات اعتراض و الهیات ضعف خدا. الهیات مرگ خدا هم که با حذف خدا مسئله را حل کرده است.

سادسا «معرفت شناسی اصلاح شده» موضعی در معرفت شناسی دینی است که بر اساس آن باور به خدا می تواند به عنوان یک «عقیده پایه» به کار گرفته شود. این دیدگاه در مقابل قرینه/اثبات گرایی قرار دارد. این نوع معرفت شناسی از یک سو باور به خدا را به همان معنایی می پذیرد که در ادیان ابراهیمی مطرح است، از سوی دیگر باور به خدا را عقیده ای پایه می داند که نیاز به اتکا به باور دیگری ندارد.

***

پرسشهای اصلی این جلسه:

اول. «الهیات شکاکانه» چه می گوید و مسئله شرّ را چگونه حل کرده است؟ فیلسوفان اصلی آن چه کسانی هستند و از چه جایگاهی در فلسفه دین معاصر برخوردار است؟

دوم. متفکران معاصر ایرانی در مسئله شرّ مروّج کدام یک از رویکردهای متنوع منطقی، فلسفی، وجودی، عاطفی و هیجانی هستند؟ و تاملات آنها چه جایگاهی در فلسفه دین معاصر دارد؟

سوم. فیلسوفان مسلمان (منفردان افلاطونی، مشاء، اشراق و حکمت متعالیه) در مسئله شرّ چه دستاوردهایی داشته اند؟ کدام مشکلات را حل کرده اند؟ درباره کدام مشکلات بحثی نکرده اند؟ و از چه جایگاهی در فلسفه دین معاصر برخوردارند؟

***

برای پاسخ به پرسشهایی از این دست سخنرانی زنده ای با مشخصات ذیل برگزار می شود:

زمان: یکشنبه ۳۰ شهریور ۱۳۹۹، ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۰

ساعت: ۲۱ به وقت ایران، ۱۸:۳۰ به وقت اروپای مرکزی، ۱۲:۳۰ به وقت شرق آمریکا

زمان جلسه دو ساعت: یک ساعت طرح بحث و یک ساعت پرسش و پاسخ.

این جلسه در نرم افزار Gotomeeting به‌ صورت مجازی برگزار و به طور همزمان از کانال اینستاگرامی Mohsen.kadivar.official   به صورت زنده Live Instagram  پخش خواهد شد.

با لینک زیر مستقیما می توانید در این جلسه شرکت کنید:

https://global.gotomeeting.com/join/785289437

در صورت تمایل می توانید پرسشهای خود را قبل یا همزمان با برگزاری جلسه از طریق ایمیل زیر یا از طریق اینستاگرام مطرح کرده در جلسه پاسخ بگیرید:

[email protected]

پرسشهایی که فرصت طرح در جلسه نداشته باشند بعدا یک‌جا پاسخ داده می شوند. اگر برای نصب نرم افزار دچار مشکل هستید با ایمیل فوق تماس بگیرید.