پرسش: در آیه ۴۵ سوره مبارکه زخرف، منظور از اینکه “از پیامبران پیش از تو بپرس” چیست؟
پاسخ:
وَاسْأَلْ مَنْ أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رُّسُلِنَا أَجَعَلْنَا مِن دُونِ الرَّحْمَـٰنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ ﴿الزخرف: ٤٥﴾. از رسولانى كه قبل از تو فرستاديم بپرس ، آيا غير از خداوند رحمن ، معبودهائى براى پرستش آنها قرار داديم؟
تمام انبياى الهى دعوت به توحيد كرده اند، و همگى به طور قاطع بت پرستى و شرک را محكوم نموده اند. اگر چه پیامبر (ص) مأمور به سوال شده است، اما این پرسش از هر انسانی اعم از مسلمان و غیرمسلمان است. پاسخ صریح قرآن به این پرسش چیزی جز این نیست که دعوت همه انبیای الهی به توحید بوده است و هیچ پیامبری به غیر الله دعوت نکرده است. بیشک پیامبر اسلام (ص) در این دو امر تردیدی نداشته است: یک. خدائی جز الله نیست و معبودی جز او شایسته پرستش نیست. دو. پیامبران پیشین جز به توحید و پرستش الله دعوت نکرده اند. اما در میان مردم افرادی یافت می شده و چه بسا یافت شوند که در در این دو امر تردید داشته باشند. خطاب اصلی آیه متوجه آنهاست و این شیوه هم در لسان قرآن کریم و هم در عرف عام بی سابقه نیست که مخاطب اصلی کس یا کسان دیگری باشند، اما متکلم به مصالحی خطاب را متوجه دیگری می کند. در زبان عربی از آن به “ایاک أعنی واسمعی یا جاره” و در فارسی از آن به “در می گویم دیوار تو گوش کن” تعبیر می شود.
اما پیامبر (ص) یا مردم چگونه از پیامبران پیشین بپرسند، با توجه به اینکه در زمان نزول آیه و بعد از آن ایشان در قید حیات نبوده اند؟ این پرسش سه گونه محتمل است: اول، پرسش از نفوس ایشان، با توجه به اینکه قرآن به عدم ممات نفوس انسانی و حیات بعد از مرگ بدن ایشان قائل است و برای افراد مطهر و مخلَص چنین ارتباطی همواره میسر است، برای همگان نیز این پرسش در آخرت مقدور است. برخی روایات آنرا به زمان معراج پیامبر اسلام حمل کرده اند. دوم. پرسش از کتب پیامبران پیشین. یعنی قرائت کتب آسمانی و توجه به اینکه همگی دعوت به توحید کرده اند. سوم. پرسش از امم پیامبران پیشین و عالمانشان. همانند آیه ۹۴ سوره یونس که از آنها که کتب آسمانی قبلی را قرائت می کنند امر به سوال شده است. بنا بر هر سه احتمال پاسخ چیزی جز توحید نیست. احتمال اول به دلیل عدم نیاز به تقدیر و مجاز اولی است. والله عالم.
۳۱ خرداد ۱۳۹۰