پرسش
سوالی در ارتباط با یکی از آیه های قرآن دارم. (البته این مفهوم چندین بار تکرار شده) (… والله یرزق من یشاء بغیر حساب) سوره نور آیه ۳۸. “من به هر که بخواهم بی حساب روزی می دهم” به چه مفهومی است؟ رابطه آن با کار و تلاش انسان در چه است؟
پاسخ
رزق بی حساب حداقل پنج در قرآن کریم استعمال شده است: آیات ۲۱۲ سوره بقره، ۳۸ سوره نور، ۲۷ و ۳۷ سوره آل عمران و ۴۰ سوره غافر.
رزق روزی، عطا و بخشش است چه در دنیا چه در آخرت. خداوند رازق بلکه رزاق است و غیر او مرزوق و از رزق او زنده اند.
رزق بر دو گونه است: عام و خاص. رزق عمومی شامل همگان است و رزق خاص مختص آنکه خداوند اراده کند
زندگی، سلامت، توانایی های مختلف بدنی و روحی، تعقل، علم و نیز امور اعتباری از قبیل مال و موقعیت و قدرت مصادیق مختلف رزق هستند.
رزق عطیه و هدیه‌ي الهی است، نزد خداوند مقدر به اندازه و برنامه است، هرچند ما از جزئیات ان بی خبریم.
رزق الهی بلاعوض است، محاسبه نمی شود تا در مقابل آن چیزی اخذ شود، پس به این معنی بی حساب است، و اگر قرار به مقابله به مثل بود آیا یافتن عوض برای این همه رزق الهی برای احدی میسر بود!؟
رزق الهی بر سبیل استحقاق به کسی داده نشده است، زندگی و سلامتی و تونایی های مختلف بدنی و روحی از ارزاق عمومی الهی است، آیا همگان مستحق چنین عطیه ای هستند؟
رزق مقابل کوشش آدمی نیست. انسان به دلیل کار و تلاش خود اولا به نتایج خیر و شر آن می رسد، ثانیا در برابر آن چند برابر ثواب می بیند یا اگر توبه نکند و مشمول عفو الهی نشود عقاب می شود. تلازم ثواب و عقاب با استحقاق عین عدالت است، اما رزق از مقوله‌ی رحمت است و برتر از عدالت. رزق نه با دعا و درخواست ما صادر شده نه متناسب با خیر و شر ما لزوما تنظیم شده است. رزق عمومی به همگان ارزانی شده و رزق اختصاصی متناسب با تقدیر او افاضه می شود و یقینا با تقوی نسبت دارد.
«و من يتق الله يجعل له مخرجا و يرزقه من حيث لا يحتسب و من يتوكل على الله فهو حسبه إن الله بالغ أمره قد جعل الله لكل شيء قدرا» (سوره طلاق آیه ۲و۳) «و هر کس تقوای الهی پیشه کند، خداوند راه نجاتی برای او فراهم می‌کند، و او را از جایی که گمان ندارد روزی می‌دهد؛ و هر کس بر خدا توکّل کند، کفایت امرش را می‌کند؛ خداوند فرمان خود را به انجام می‌رساند؛ و خدا برای هر چیزی اندازه‌ای قرار داده است».
نتیجه: رزق امری غیر استحقاقی و از مقوله‌ی رحمت است و رزق عام تلازمی با خیر و شر اعمال آدمی ندارد.
موفق باشید
محسن کدیور
