پرسش
۱) بنا بر نظریه علمای ابرار، معنی حدیث غدیر خمّ چه میشود؟ آیا این حدیث دلالت بر ولایت و حکومت امام علی میکند؟ و اگر طبق آیات قرآن هر سخن پیغمبر که او به دین نسبت داده، وحی منزل هست، پس اگر دلالت حدیث غدیر به ولایت مطلقه امام علی درست هست، آیا این دلیلی برای نصب الهی امامت امیر مؤمنان هست؟
۲) طبق روایات ائمه (علیهم السّلام) حلال محمد و ال محمد و حرام محمد و ال محمد تا روز قیامت به جا هست، پس چطور میتوان بین این روایات و نظر شما درباره نسخ احکام توسط عقل جمع بندی کرد؟
پاسخ
الف. بر اساس حدیث غدیر خم رسول خدا (ص) علی ابن ابی طالب را به ولایت بر مؤمنان معرفی و منصوب کرده است این حدیث متواتر از ادلهی معتبر نص نبوی بر ولایت علی بن ابی طالب (ع) است. نظریهی علمای ابرار امامت مبتنی بر نص پیامبر (ص) برای امام علی (ع) و نص امام بر امام بعدی را پذیرفته است. حدیث غدیر خم در این نظریه از جایگاهی رفیع برخوردار است.
درباره مفاد حدیث غدیر، اکثر مسلمانان (اهل سنت) از این سخن پیامبر (ص) امارت و زعامت سیاسی یعنی حکومت نفهمیده اند. البته شیعیان آنرا شامل زمامداری بلافصل پیامبر (ص) می دانند. آنچه مهمتر از مسئله ی حکومت مسلمانان در سال ۱۱ هجری که نزاعی تاریخ است، مسئله مرجعیت علمی پس از پیامبر (ص) است که تا زمان حاضر امتداد دارد و این نکتهی محوری در امر امامت است و یقینا بر امارت سیاسی تقدم دارد. با این همه نظریهی علمای ابرار امارت سیاسی را نیز حق شایسته ترین صحابی پیامبر (ع) یعنی علی بن ابی طالب (ع) می داند. متاسفانه مسلمانان در آن زمان در تشخیص امارت سیاسی و خلافت پیامبر خطا کرده اند.
قرآن کریم پیامبر (ص) را اسوهی حسنه دانسته (احزاب ۲۱) از مسلمان می خواهد از اوامر و نواهی ایشان تبعیت کنند (حشر ۷). آنچه پیامبر (ص) خدا آیهی قرآن معرفی کرده است وحی مُنزَل است، اما احادیث معتبر قدسی و سنت معتبر پیامبر (ص) واجب الاطاعة هستند هرچند وحی مُنزَل نیستند.
دلالت حدیث غدیر به ولایت علی بن ابی طالب (ع) مسلّم است، اما اصطلاحاتی همانند «ولایت مطلقه» نیازبه ایضاح مفهومی دارند. ولایت مطلقه به معنای واقعی کلمه منحصر در ذات ربوبی است و هیچ بشری از جمله رسول اکرم (ص) از ولایت مطلقه برخوردار نبوده اند، چه برسد به ائمه ي هدی (ع). در نظریهی علمای ابرار امامت منصبی منصوص است، مراد از نص، نص امام قبلی است و در مورد امام اول نص رسول الله (ص). اما نصب الهی در مورد ائمه از جمله علی بن ابی طالب (ع) و نیز نص و نصب نبوی در مورد تمام ائمه (ع) نیازمند ارائهی ادلهی قطعی یقینی است. اگر برای کسی چنین ادلهی قطعی احراز شده او به مفاد آنها معتقد خواهد بود. مفاد متواتر حدیث غدیر تنها نص نبوی را بر ولایت علوی اثبات می کند. البته نصب الهی مفاد برخی روایات غیرمتواتر است. در مباحث اعتقادی به اخبار غیرمتواتر نمی توان استناد کرد. مستندات نظریهی علمای ابرار آیات نص قرانی و احادیث متواتر نص و ادلهی قطعی عقلی است.
ب. حلال و حرام محمد (ص) که به عنوان حکم ابدی تشریع شده باشد تا ابد اعتبار دارد. حلال و حرام محمد (ص) که بطور موقت تشریع شده باشند تا زمانی پیش بینی شده اعتبار دارند. بحث نسخ ناظر به احکام موقت است و مطلقا به احکام ابدی کاری ندارد. احکامی که در زمان خود دارای مصلحت ملزمه بوده اند و عادلانه، اخلاقی، عقلائی و برتر از راه حلهای رقیب شمرده می شدند، و اکنون یقینا عادلانه، اخلاقی، عقلائی نیستند و نسبت به راه حلهای رقیب مرجوح هستند، از قبیل برده داری یا ازدواج با دختر خردسال با رضایت پدر یا جواز قتل مرتد (مهدورالدم) برای هر کس بدون نیاز به حکم دادگاه، از احکام منسوخ محسوب می شوند. این نسخ عقلی است. ادلهی نسخ موقت عقلی که مسئلهای اصولی است بر ادلهي «احادیث حلال محمد حلال الی یوم القیامة» که مسئله ای فقهی است حکومت دارد. این نسخ صرفا در حوزه فروع فقهی است و ارتباطی به اصول و امور اعتقادی ندارد. ضمنا سند احادیث یادشده جای بحث دارد.
موفق باشید
محسن کدیور