محسن کدیور (متولد خرداد ۱۳۳۸ فسا) متأله، فقیه، نواندیش دینی، و استاد تمام پژوهشی مطالعات اسلامی در دپارتمان مطالعات دینی دانشگاه دوک (دوروم، کارولینای شمالی، آمریکا) است.
وی در سال ۱۳۵۶ تحصیل در رشتهی مهندسی برق و الکترونیک را در دانشگاه شیراز آغاز کرد، ولی به پایان نرساند. تحصیل علوم اسلامی را از مهر ۱۳۵۹ در شیراز آغاز و از خرداد ۱۳۶۰ در حوزه علمیه قم دنبال کرد و از ۱۳۶۳ دورهی سطح عالی، و از مهر ۱۳۶۶ مرحله خارج را آغاز کرد. مهمترین اساتید وی در علوم منقول و معقول آقایان حسینعلی منتظری نجفآبادی و عبدالله جوادی آملی بودهاند. پس از هفده سال تحصیل حوزوی هنگام عزیمت از قم به تهران در مرداد ۱۳۷۶به اخذ گواهی اجتهاد از استاد منتظری نائل آمد.
وی کارشناسی ارشد الهیات و معارف اسلامی را در سال ۱۳۷۲ از مرکز تربیت مدرس دانشگاه قم و دکتری فلسفه و حکمت اسلامی را از دانشگاه تربیت مدرس تهران در سال ۱۳۷۸ اخذ کرد. رسالهی دکتری وی “تحليل انتقادي آراء ابتكاري آقا علي مدرس طهرانی در حكمت متعاليه” با راهنمائی دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی بوده است.
کدیور در حوزهی علمیهی قم علوم اسلامی تدریس کرده است، از ۱۳۶۲ در مدرسهی رضویه و از سال ۱۳۶۹ در مدرسهی آقای گلپایگانی. مواد تدریس وی در مدت چهارده سال مقدمات، معالم، اصول فقه، شرح لمعه، فرائدالاصول، مکاسب محرمه و کفایة الاصول در منقول، و شرح منظومه، تجرید الاعتقاد، بدایة و نهایة الحکمة و الشواهدالربوبیة در معقول بوده است.
وی از بهار ۱۳۷۱ تا زمستان ۱۳۷۷ استاد مدعو دانشگاههای امام صادق، شهيد بهشتي و تربيت مدرس در مقطع کارشناسی ارشد بوده، همچنین در سالهای ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۶ در گروه فلسفهی دانشگاه مفید قم در مقطع کارشناسی به تدریس اشتغال داشته است.
کدیور از تابستان ۱۳۶۶ در صحت برخی تصمیمات کلان سیاسی کشور تردید کرد، و به بازنگری قانون اساسی جمهموری اسلامی رأی منفی داد. از سال ۱۳۷۷ در دانشگاه امام صادق تهران ممنوع التدریس شد. در انتخابات سومین دورهی مجلس خبرگان رهبری در حوزهی انتخابیه تهران در سال ۱۳۷۷ توسط فقهای شورای نگهبان رد صلاحیت گشت.
بعد از سخنرانی شبهای قدر دی ۱۳۷۷ در اصفهان دربارهی حرمت شرعی ترور (در اعتراض به قتلهای زنجیرهای) و مصاحبهی تفصیلی با روزنامه خرداد در تحلیل انتقادی کارنامه بیست سالهی انقلاب اسلامی (بهمن ۱۳۷۷) توسط دادگاه غیرقانونی ویژهی روحانیت در اسفند ۱۳۷۷ بازداشت و به جرم تبلیغ علیه نظام و نشراکاذیب بهقصد تشویش اذهان عمومی به هجده ماه حبس محکوم شد. مستندات این محاکمه و دفاعیات کدیور در کتاب بهای آزادی (۱۳۷۸) منتشر شده است. وی بعد از تحمل کامل دوران حبس در ۲۶ تیر ۱۳۷۹ از زندان اوین آزاد شد.
گفتنی است کدیور بیست سال قبل از این در اردیبهشت ۱۳۵۷ توسط ماموران ساواک بازداشت و در عادل آباد شیراز نخستین تجربهی زندان خود را بهجرم برهم زدن نظم و اقدام علیه امنیت ملی چشیده بود.
کدیور در مهر ۱۳۷۹ به عنوان استادیار گروه فلسفه دانشگاه تربيت مدرس استخدام شد. وی از خرداد تا دی ۱۳۸۰ به دعوت برنامهی فقه اسلامی دانشکده حقوق دانشگاه هاروارد به آمریکا سفر کرد. در مرداد ۱۳۸۴ وضعیت استخدامی وی به رسمی قطعی تبدیل شد. در خرداد ۱۳۸۶به مؤسسهی پژوهشی حکمت و فلسفه ایران منتقل شد و در اردیبهشت ۱۳۸۷ از مرتبهی استادیاری به مرتبه دانشیاری ارتقا یافت.
کدیور به دعوت یکسالهی گروه مطالعات دینی دانشگاه ویرجینیا در شهر شارلوتسویل در شهریور ۱۳۸۷ برای تدریس به آمریکا رفت. وی از پائیز ۱۳۸۸ تا بهار ۱۳۹۴ استاد مدعو پژوهشی گروه مطالعات دینی دانشگاه دوک در شهر دوروم در ایالت کارولینای شمالی به تدریس اشتغال داشته است. در خرداد ۱۳۹۰ حکم اخراج از محل خدمت و انفصال دائم کدیور از خدمات دولتی به اتهام “انتشار مقالات توهین آمیز علیه ارکان نظام مقدس جمهوری اسلامی، جایگاه ولایت فقیه و شخص مقام معظم رهبری و تبلیغ علیه نظام” و نیز غیبت غیرموجه از سوی مؤسسهی پژوهشی حکمت و فلسفهی ایران و وزارت علوم جمهوری اسلامی صادر شد.
در پائیز ۱۳۹۳ کرسی استاد مدعو ممتاز کوهین در دانشگاه کارولینای شمالی در چپل هیل بهوی تعلق گرفت. او از مرداد ۱۳۹۱ تا آذر ۱۳۹۳ عضو گروه اخلاق جهانی بنیاد کارنگی بوده است. او در بیش از شصت کنفرانس و سمینار بینالمللی در دانشگاههای آمریکا، اروپا، کانادا، ژاپن، استرالیا و شمال افریقا با ایراد مقاله سخنرانی کرده است. کدیور از پائیز ۱۳۹۴ استاد تمام پژوهشی علوم اسلامی در گروه مطالعات دینی دانشگاه دوک است و در مقاطع کارشناسی و تحصیلات تکمیلی به تدریس اشتغال دارد. وی در زمستان ۱۳۹۵و بهار۱۳۹۶ محقق ویسنشافتسکولگ (انستیتوی مطالعات پیشرفته، برلین، آلمان) و در سال تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۹ محقق مرکز ملی علوم انسانی (کارولینای شمالی آمریکا) بوده است.
نظريه هاي دولت در فقه شيعه نخستین کتاب کدیور است که در سال ۱۳۷۶منتشر شد. وی تا سال ۱۳۸۸ هشت جلد کتاب (در ۱۲ مجلد) منتشر کرده است. حکومت ولایی، دفتر عقل، مجموعه مصنّفات حکیم مؤسس آقا علی مدرس طهرانی (در سه جلد)، مأخذشناسی علوم عقلی (در سه جلد با همکاری محمد نوری)، دغدغههای حکومت دینی، سیاستنامهٔ خراسانی، و حق الناس: اسلام و حقوق بشر. برخی از این کتابها تا کنون چندین بار تجدید چاپ شدهاند.
کدیور از اواسط سال ۱۳۸۸ برخلاف قانون در کشورش ممنوعالقلم شد، وبسایت وی فیلتر، انتشار کتب جدید، تجدید چاپ کتب قبلی و درج هرگونه مطلبی از وی در مطبوعات ایران ممنوع است. وی از اواخر سال ۸۸ در قالب کتاب الکترونیکی انتشار کتب خود را ادامه داد و سیزده جلد کتاب به شرح زیر منتشر کرده است: در محضر فقیه آزاده، شریعت و سیاست: دین در حوزهی عمومی، حکومت انتصابی، سوگنامۀ فقیه پاکباز، اسنادی از شکسته شدن ناموس انقلاب، فراز و فرود آذری قمی، انقلاب و نظام در بوتهی نقد اخلاقی، استیضاح رهبری، ابتذال مرجعیت شیعه: استیضاح مرجعیت مقام رهبری، مجازات ارتداد و آزادی مذهب، ندای سبز: روایتی از جنبش سبز مردم ایران، انحراف انقلاب، و به نام اسلام هر چه می خواهند می کنند. کدیور انتشار کاغذی آثار فارسی خود را از خرداد ۱۳۹۹در آلمان از سر گرفت و تا کنون دو جلد کتاب منتشر کرده است: حکمتستیزی و بیاخلاقی: مجموعه آثار آقا علی مدرّس کارِ مجمع عالی حکمت اسلامی در بوتهی نقد؛ و نورافشانی بر تاریکخانهی خبرگان: نظارت در نطفه خفهشده و فاجعهی جداکردن مرجعیت از رهبری! (۱۳۶۸-۱۳۶۱) مجموعه استیضاح خبرگان و رهبران جمهوری اسلامی (۱۳۶۱-۱۳۷۰) دفتر اول. اکثر این کتابها مورد رجوع و نقد و بررسیهای متعدد قرار گرفته است.
برای آشنایی با کتب منتشره شده کدیور به زبانهای انگلیسی و عربی به ترتیب به وبسایت انگلیسی و عربی وی مراجعه کنید. کدیور صاحب آراء جدیدی در حوزههای الهیات، فقه و اندیشهی سیاسی شیعه است. اصلاح ساختاری میراث اسلامی، پالایش بنیادی اندیشهی شیعی و تعامل سنت و تجدد دغدغههای اصلی وی میباشد.
بهمن ۱۳۹۹
