الهیات انتقادی را از اوایل دهه‌ی ۸۰ آغاز کردم. متن نخستین سخنرانی در این موضوع در ماه رمضان (آبان) ۱۳۸۴ و نخستین مقاله در بهار ۱۳۸۵ منتشر شد، اما با انتشار دومین مقاله در بهمن همان سال، دیگر امکان انتشار نبود! داستان نارواداری مذهبی که بر نویسنده رفت خود موضوع مقاله‌ی دیگری است. لمس کردم که تا اطلاع ثانوی انتشار کتاب در این زمینه را باید از سر به‌درکنم. شهریور سال ۸۵ انتشار ویژه نامه‌ای (بولتن داخلی اعتقادی!) برای خواص در نقد آراء متفاوت مذهبی من در قم منتشر شد. در خرداد ۱۳۸۶ دقیقا به «اتهام انحراف اعتقادی و سیاسی» در ایران ممنوع التدریس شدم. ترجمه‌ی عربی چند مقاله از دگراندیشی‌های کلامی‌ام بدون اطلاع و اجازه‌ی نویسنده در بیروت در سال ۱۳۹۰ چاپ شد. در بهمن ۱۳۹۴ نیز دفتر نمایندگی رهبری در دانشگاهها کتاب مستقلی در آراء اینجانب در حوزه‌ی شیعه‌شناسی منتشر کرد.
این در حالی است که نویسنده از خرداد ۱۳۸۸ حتی از امکان تجدید چاپ کتابهایش در ایران هم محروم است، چه برسد به چاپ مقاله یا کتاب جدید. فهرستی که در دنبال می‌آید بخشی از نقدهایی است که بر مقالات و سخنرانی‌های کلامی اینجانب در مطبوعات کاغذی و فضای مجازی منتشر شده است. به‌تدریج نقدهای احتمالی دیگر هم اگر بیابم به آن اضافه خواهد شد. لینک دسترسی به متن تمام نقدها هم آورده شده است. از سال ۱۳۸۶ وبسایتی اختصاصا در نقد آراء کلامی اینجانب تاسیس شده است، وفّقهم‌الله. اگر زمانی اندک مجالی از آزادی و فراغ بال برای این قلم فراهم شود، کتاب «علمای ابرار» منتشر خواهد شد انشاء‌الله و منتقدان منصف پاسخ خود را خواهند یافت. فعلا نقدها و ترجمه‌ی کتابی قبل از خود آن منتشر شده! دنیای غریبی است. گفتنی‌های فراوانی هست، به فرصتی در آینده موکول می‌کنم. بهمن ۱۳۹۴
تا کنون سه کتاب مستقل، سه ویژه نامه، و بیش از پنجاه سلسله مقاله، مقاله و یادداشت در نقد ابعاد مختلف «نظریه علمای ابرار» منتشر شده است. تحقیقا این کتاب منتشرنشده به لحاظ اقبال عمومی، عنایت اهل فضل و میزان نقدهای منتشرشده در صدر آثار نویسنده قرار گرفته است، ولله الحمد. در میان خیل منتقدان محترم به لحاظ کمّی دکتر بهزاد حمیدیه (متولد ۱۳۵۱) با ۴۵ نقد (در پنج سلسله مقاله) و دکتر حسن انصاری (متولد ۱۳۴۹) با ۱۵ نقد (از جمله ۹ نقد درباره «مقاله قرائت فراموش شده») پیشتاز منتقدان هستند، شکّرالله مساعیهم. امیدوارم کتاب هر دو به زودی منتشر شود. افزون از نیمی از نقدهای مقاله «قرائت فراموش شده» در دهه دوم انتشار آن منتشر شده اند، و این نشان از زنده بودن پیام نظریه «علمای ابرار» دارد. بعد از آن مقاله «بازخوانی امامت در پرتو نهضت حسینی» بیشترین نقدها را به خود اختصاص داده است. شهریور ۱۳۹۸
فهرست نقدهای کتاب منتشرنشده‌ی علمای ابرار
۱) نقد تشیع و دموکراسی، مناظره حاتم قادری و محسن کدیور، سازمان دانش‌آموختگان ادوار تحکیم، ۱۰ آبان ۱۳۸۲؛ روزنامه یاس نو، آبان ۱۳۸۲؛ کتاب شریعت و سیاست: دین در حوزه‌عمومی، ۱۳۸۷، ص۳۹۵-۴۱۹:
– دموکراسی و اندیشه شیعی، بازتاب اندیشه، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما، قم، شماره ۴۵، دی ۱۳۸۲، صفحه ۲۲-۱۲.
– علی‌اکبر عالمیان، نقد سخنان محسن کدیور، شبکه خبری ملت، ۱۴بهمن ۱۳۸۴؛ نشریه آیینه اندیشه: بازخوانی مفهوم امامت و تشیع: نقدها و واکنش‌ها، شماره ۵، شهریور ۱۳۸۵، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ص ۶۵-۶۷.
– ذبیح الله اسماعیلی، امامت، عدالت، عقلانیت (نقدی بر گفتار محسن کدیور درباره امامت)، سایت باشگاه اندیشه، ۲۴ اسفند ۱۳۸۴؛ نشریه آیینه اندیشه: بازخوانی مفهوم امامت و تشیع: نقدها و واکنش‌ها، شماره ۵، شهریور ۱۳۸۵، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ص ۱۴۶-۱۵۴.
– مهدی نصیری، تبیین امامت در پرتو قرآن و عترت: نقدی برسخنرانی ”بازخوانی امامت در پرتو نهضت حسینی”، روزنامه شرق، ۱۴ فروردین ۱۳۸۵، ص۱۸؛ نشریه آیینه اندیشه: بازخوانی مفهوم امامت و تشیع: نقدها و واکنش‌ها، شماره ۵، شهریور ۱۳۸۵، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ص۷۱-۸۴.
– تاملی در محتوای سخنرانی دکتر کدیور درباره بازخوانی مفهوم امامت، روزنامه همشهری، ۱۸ فروردین ۱۳۸۵؛ نشریه آیینه اندیشه: بازخوانی مفهوم امامت و تشیع: نقدها و واکنش‌ها، شماره ۵، شهریور ۱۳۸۵، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ص ۶۸-۷۰.
– [سید محمد علی داعی نژاد] (سردبیر)؛ امامت در پرتو نهضت حسینی: نگاه ویژه، بازتاب اندیشه در مطبوعات و اینترنت (وابسته به مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما)، شماره ۷۲؛ فروردین ۱۳۸۵؛ صفحه ۷ تا ۱۵.
– بهزاد حمیدیه، دعوى تحریف مفهوم امامت، روزنامه رسالت ، سیزده قسمت، از ۳ تا ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۵؛ نشریه آیینه اندیشه: بازخوانی مفهوم امامت و تشیع: نقدها و واکنش‌ها، شماره ۵، شهریور ۱۳۸۵، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ص ۱۰۵-۱۲۳.
– محمد صدرزاده، جایگاه امامت در اسلام، سایت بازتاب؛ ۹ اردیهشت ۱۳۸۵؛ نشریه آیینه اندیشه: بازخوانی مفهوم امامت و تشیع: نقدها و واکنش‌ها، شماره ۵، شهریور ۱۳۸۵، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ص ۸۵-۹۴.
– محمد محمدرضایی، تحلیلی در بارۀ ”بازخوانی امامت در پرتو نهضت حسینی”، مجله‌ی تخصصی کلام اسلامی، سال پانزدهم، شماره ۵۷ ، بهار ۱۳۸۵، قم، ص۳۱-۲۱؛ نشریه آیینه اندیشه: بازخوانی مفهوم امامت و تشیع: نقدها و واکنش‌ها، شماره ۵، شهریور ۱۳۸۵، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ص ۱۲۴-۱۲۸.
– محمدصفر جبرئیلی، اندیشه امامت در گذر تاریخ، کتاب نقد، شماره ۳۸، تیر ۱۳۸۵، ص۱۹۴-۱۷۵؛ نشریه آیینه اندیشه: بازخوانی مفهوم امامت و تشیع: نقدها و واکنش‌ها، شماره ۵، شهریور ۱۳۸۵، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ص ۱۳۵-۱۴۵.
– سعید احمدیان، در مجله نصوص معاصرة (العـدد التاسع عشر، السـنة الخامسة، بیروت، صيف ۲۰۱۰م، ۱۴۳۱هـ، ص ۱۱۹-۱۲۳) مقاله ای با مشخصات زیر منتشر شده: تردّي البحث العلمي، جولة في سقطات كديور وهفواته، ترجمة: السيد حسن مطر. از اصل مقاله عین و اثری یافت نشد!
***
۴) نقد «جایگاه صالحی نجف‌آبادی در نقد غلو» سخنرانی در مراسم چهلم درگذشت صالحی نجف‌آبادی در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران، ۲۲ خرداد ۱۳۸۵:
– بهزاد حمیدیه، متدلوژی نقد حدیث در جریان روشنفکری دینی: نقدی بر سخنرانی ”جایگاه صالحی نجف آبادی در نقد غلو”، روزنامه رسالت، سه قسمت، ۳۱ خرداد و ۲-۱ تیر ۱۳۸۵؛نشریه آیینه اندیشه: بازخوانی مفهوم امامت و تشیع: نقدها و واکنش‌ها، شماره ۵، شهریور ۱۳۸۵، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ص ۱۲۹-۱۳۴.
– قرائت فراموش شده، بازتاب اندیشه در مطبوعات و اینترنت (وابسته به مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما)، گزارشها، شماره ۷۶، مرداد ۱۳۸۵، صفحه ۱۰۶-۱۰۳، (تلخیص ناقص بدون نقد).
– محمد جواد رضائی، کژخوانی تاریخ تشیع، مجله مدرسه، شماره ۴؛ مهر ۱۳۸۵، ص۵۷-۴۹. [تلخیص آن:] کژخوانی تاریخ تشیع، بازتاب اندیشه در مطبوعات و اینترنت (وابسته به مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما)، گزارشها، شماره ۷۹، آبان ۱۳۸۵، صفحه ۹۸-۹۶.
– بهزاد حمیدیه، نقد امامت پژوهی کدیور؛ بیست و یک قسمت، روزنامه رسالت، ۶ دی تا ۲ بهمن ۱۳۸۵.
– عبدالله جوادی آملی، معجزه بودن مقام امامت [نقد نظریه‌ی علمای ابرار]، بیانات به‌مناسبت عید غدیر خم، دفتر مقام رهبری، قم، بهمن ۱۳۸۵، کیهان، ۲۴ و ۲۵ آذر ۱۳۸۷.
– سیدحسین مدرسی طباطبایی، تشیع راستین، مصاحبه، سایت دانشجویان مسلمان شمال شرق آمریکا، شاخه فارسی زبان، ۷ مهر ۱۳۸۶؛ کدام تشیع را باید به دنیای معاصر عرضه کنیم؟ کتابخانه‌ی تخصصی تاریخ اسلام و ایران، به نقل از منبع قبل، با یک مقدمه [رسول جعفریان]، ۸ دی ۱۳۸۶؛ توضیح نویسنده‌ی یک کتاب جنجال برانگیز درباره برداشت‌های نادرست، تابناک، ۱۰ دی ۱۳۸۶. [منبع اول و مطلب دوم از دسترس خارج شده اند! در مطلب سوم دو مطلب نخست نقل شده است.]
– [علی اشرف فتحی]، نگاهی به دو قرائت از جایگاه امامت شیعی: علمای ابرار یا امامان معصوم؟ پایگاه اطلاع رسانی بین المللی علوم وحیانی اسراء(وابسته به استاد عبدالله جوادی آملی)، ۲۹ آبان ۱۳۹۵ [بعد از چند ماه در وبسایت مذکور از دسترس خارج شد!] ؛ به نقل از آن: سایت فرهنگی نیلوفر، ۶ دی ۱۳۹۵.
– نصوص معاصرة: فصلية تعنى بالفكر الديني المعاصر، تصدر عن مركز البحوث المعاصرة في بيروت، العـدد التاسع عشر، السـنة الخامسة، صيف ۲۰۱۰م، ۱۴۳۱هـ، [تابستان ۱۳۸۹]، ملف العدد: الإمامة، قراءات جديدة ومنافحات عتيدة، ص۱۲۳-۷۲.
– نصوص معاصرة: فصلية تعنى بالفكر الديني المعاصر، تصدر عن مركز البحوث المعاصرة في بيروت، العـدد العشرون، السـنة الخامسة، خريف ۲۰۱۰م، ۱۴۳۱هـ. [پائیز ۱۳۸۹]، ملف العدد: الإمامة، قراءات جديدة ومنافحات عتيدة، ص۱۱۹-۱۱.
– الإمامة، قراءات جديدة ومنافحات عتيدة، سلسلة کتاب نصوص معاصرة، تألیف مجموعة من الباحثین، إعداد وتقديم: حيدر حب الله، الطبعة الاولی، دار روافد للطباعة والنشر والتوزیع،بيروت، لبنان؛ ۲۰۱۹م [۱۳۹۸]، عدد الصفحات: ۴۵۴. [ترجمه عنوان: امامت، خوانش‌هاى جديد و دفاعيه‌هاي سرسخت]
– سیدحسین مدرسی طباطبائی، پاسخ به نقد حسن طارمی بر کتاب مکتب در فرایند تکامل، سایت کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران، بهمن ۱۳۸۷ [بعدا از دسترس خارج شده، جواب طارمی]، کتاب ماه دین، شماره ۱۴۲، مرداد ۱۳۸۸، ص۲۰-۲۹.
القراءة المنسیة إعادة قراءة نظریة: الأئمة الاثنا عشر علماء أبرار وأربع مقالات أخری، تعریب وتقدیم وحواشی: د. سعد رستم، مؤسسة الانتشار العربی، بیروت، ۲۰۱۱، ۲۱۵ صفحه.
